Broos Schnetz doet in een open brief aan de raad zijn beklag over wat er van Culturele Zondagen terecht is gekomen. Hij is van mening dat de fusie tussen Utrecht Marketing en Culturele Zondagen mislukt is, en dat er te veel geld gaat naar grote culturele instellingen. Schnetz was in het verleden voorzitter van Stichting Cultuurpromotie Utrecht en lid van de taskforce Utrecht Marketing. Daarnaast was hij mede-oprichter en voorzitter van Leefbaar Utrecht.
Geachte Raadsleden,
Ik mail U omdat met regelmaat de frame wordt gehanteerd dat de Culturele Zondagen (CZ) aan vernieuwing toe zouden zijn. Zowel door de leiding van UM, in de media maar ook in het rapport van Berenschot komt deze mantra steeds terug, zonder dat daar onderbouwing dan wel valide argumenten bij worden geleverd. Daarnaast wordt vaak een incompleet verhaal gepresenteerd. Ik wil hierbij een poging doen om dit recht te trekken.
Achter het idee in 2001 voor de CZ zat als belangrijkste motivatie om met een breed aanbod de cultuurparticipatie van de inwoners van onze stad te vergroten. Bewoners die (nog) geen culturele interesse hadden en de vele nieuwkomers van onze stad op een laagdrempelige manier kennis laten maken met het cultuuraanbod in onze stad. Middel daarvoor was om samen met de cultuurmakers en de culturele instellingen aan de hand van thema’s een eigen programma neer te zetten die recht zou doen aan de gestelde doelen; participatie, inclusiviteit, integratie, actualiteit en educatie. Nadrukkelijk dus een initiërende cultuur-productieorganisatie met financiering vanuit de portefeuille Cultuur.
Tot de fusie in 2017 zijn er bijna 200 CZ georganiseerd. Uit visitaties en publieksonderzoeken is tot het eind geconcludeerd dat de waardering hoog was en het publieksbereik groot.
Bij de fusie tussen Toerisme Utrecht en Cultuurpromotie Utrecht werd met name uitgegaan van de synergievoordelen alsmede een kans om te profiteren van elkaars kennis en kracht. Tijdens de aanloop naar en in het fusieproces zelf is nooit sprake geweest van de noodzaak om de CZ te vernieuwen. In de Call to Action en het Ambitiedocument is hier ook maar iets over terug te vinden. Het tegendeel is eerder waar. Cultuurpromotie was met name een organische organisatie die constant met vele partijen actuele, creatieve en relevante thema’s bedacht met wisselende spelers. Zo vernieuwde de CZ zichzelf als het ware steeds opnieuw. Vaak werd samenwerking gezocht met jonge makers, de nieuwe talenten en de creative industrie in onze stad. Thema’s waren naast cultureel ook vaak maatschappelijk.
De roep om vernieuwing komt voornamelijk uit de hoek van de grote culturele instellingen in onze stad. Zij hadden vaak grote moeite om aan te haken bij bepaalde thema’s, omdat dit hun eigen programmering in de weg zou staan. Vanaf het begin was hier sprake van een moeizame relatie en vaak werd geroepen: “geef ons het geld maar dan kunnen we het zelf doen”. In de nieuwe plannen van UM, zoals die nu naar buiten komen, zullen zij ook het meest profiteren van de opzet om CZ vooral in te zetten voor cultuurmarketing. Zij krijgen het gebruik van een ijzersterk merk en een extra loket voor hun promotie. Dat hier de jonge makers/talenten en kleine organisatie het slachtoffer van worden lijkt mij evident.
Terugkijkend kunnen we in alle rede concluderen dat deze fusie mislukt is. De eerste twee jaar heeft zich gekenmerkt door zwalkend beleid en weinig visie, het personeelsverloop was hoog en er was weinig hart voor cultuur. Onder de huidige nieuwe leiding zijn de laatste personen die inhoudelijk met cultuur bezig waren er op een uiterst respectloze manier uitgebonjourd. Alles wat in 20 jaar is opgebouwd is bij het oud vuil gezet. Bij de fusie was het uitgangspunt twee gelijkwaardige partners, echter de gehele cultuurpoot is er inmiddels geheel uitgesloopt. Met alle respect mag geconcludeerd worden dat cultuurgeld onder verantwoordelijkheid van marketeers een zeer slecht idee is.
Enfin, nu dus ruimte voor een nieuwe visie en invulling. Dat ik dit persoonlijk zonde vind en vernietiging van kennis en kapitaal lijkt mij een open deur. Allemaal niet zo boeiend, want nieuwe tijden met nieuwe mensen maken nieuwe keuzes, maar waar wel een heel groot probleem ligt waar niemand omheen kan is dat nu cultuurgeld wordt gestoken in marketing. Cultuurgeld verdwijnt al voor het overgrote deel in de zakken van de grote culturele instellingen die toch vooral een cultuur faciliterende functie hebben. Deze instellingen beschikken reeds over eigen marketingbudgetten en het zou dus een ramp zijn voor de kleine organisaties en makers in onze stad als het kleine beetje cultuurgeld dat nu (nog) naar UM gaat ook voor marketing aangewend gaat worden.
Tenslotte wil ik nog kwijt dat het mij als mede-bedenker van de CZ bijzonder aan het hart gaat dat een een sterk inhoudelijk merk als CZ, dat met veel liefde en passie is opgebouwd, nu misbruikt wordt voor marketingdoeleinden. Als er dan zonodig vernieuwd moet worden, vernieuw deze naam dan ook.
Ik wens U allen veel wijsheid toe.
MVG
Broos Schnetz
mede-oprichter en voorzitter Leefbaar Utrecht (1997-2006)
voorzitter Stg. Cultuurpromotie Utrecht (2008-2017)
lid taskforce Utrecht Marketing (2015-2017)
12 Reacties
ReagerenBroos slaat de spijker keihard op zijn kop. Weg met al die marketeers.
Je staat van dienst is aan de korte kant Broos (FC Utrecht, PvdA, ‘t Hoogt/ Bieb++ etc. ). Je brief is overigens wat aan de late kant. Qua timing: je wilt toch niet weer burgemeester worden? Lijkt me wel geestig.
De poging om de verkeerde framing van de Culturele Zondagen (CZ) aan te pakken levert nieuwe verkeerde framing op. Want er is heel wat voor te zeggen dat Utrecht Marketing (UM) en CZ vreemde bedgenoten zijn die elkaar niet liggen. Dat marketing de cultuur zou wegdrukken viel te verwachten voor iedereen met ook maar oppervlakkige kennis van de kunst heeft. Kortom, de samenwerking van kunst en cultuur met marketing, stadspromotie en toerisme was vanaf het begin ten dode opgeschreven. Dat kon het Utrechtse gemeentebestuur weten.
Maar de auteur wijkt af van zijn koers en maakt het er onnodig verwarrend op als hij zijn pijlen richt op de grote culturele instellingen. De mislukking van de fusie kan echter niet eenzijdig op het bordje van de grote culturele instellingen geschoven worden. Het wordt er zelfs ronduit rancuneus op als hij zegt: ‘Cultuurgeld verdwijnt al voor het overgrote deel in de zakken van de grote culturele instellingen die toch vooral een cultuur faciliterende functie hebben.’
Wie spreekt over geld dat verdwijnt in de zaken van culturele instellingen toont vijandschap tegenover kunst en cultuur en bedient zich van een jargon dat aanhaakt bij de haat tegen kunst. Of in elk geval kunst haar rechtmatige plek niet vanzelfsprekend gunt. Deze onnodige opmerking doet afbreuk aan het betoog dat zinnige en waardevolle elementen bevat.
De grote culturele instellingen hebben als ondernemingen hun eigen verantwoordelijkheid. Ze zijn verzelfstandigd en staan alleen nog in een subsidierelatie tot de gemeente. Ze bepalen hun eigen beleid.
Er heeft altijd spanning bestaan tussen het Centraal Museum (CM), de Stadsschouwburg en Tivoli Vredenburg en de rest van de culturele instellingen. Simpelweg omdat ze een andere positie innemen dan de kleinere culturele instellingen of de individuele kunstenaars.
De grotere culturele instellingen zijn verplicht om een steeds groter percentage van hun inkomsten uit de markt te halen. Daarmee komen ze verder af te staan van de gemeente. Het gemeentebestuur heeft niet altijd rechtlijnig geopereerd door de grote culturele instellingen ook nog deelgenoot te willen maken van gemeentebeleid dat tegen het eigenbelang van die grote instellingen inging. Het lijkt alsof ze door het gemeentebestuur en de betrokken beleidsambtenaren nog worden beschouwd als de instellingen die ze voor hun verzelfstandiging waren.
CZ is een voorbeeld van een project waar de grote culturele instellingen niet veel belang bij hebben. Dat valt deze instellingen niet te verwijten en zelfs uiteindelijk niet het gemeentebestuur dat altijd wil bundelen, koppelen en focussen. Overigens hebben de grote culturele instellingen waar mogelijk coöperatief meegewerkt. Het is eerder door de verzelfstandigingen die zich pas tijdens de looptijd van de CZ aankondigden dat er een gebrek aan eenstemmigheid naar boven kwam in de opzet van de CZ omdat die door de tijd achterhaald was.
Het gevolg was dat de afstand van de gevestigde kunstinstellingen met de CZ werd vergroot. Er ontstond een kader waar de grote culturele instellingen per definitie niet in pasten en de CZ verloor aan culturele inhoud. Met als gevolg dat de per definitie oppervlakkige marketing van UM het gat moest vullen. Dat is de samenloop van omstandigheden. Het is te simpel om dat verband niet te zien.
Weg met die gesubsidieerde cultuur, alleen klein groepje hoog opgeleide elite profiteert.
Geld kan beter aan volksvermaak zoals voetbal of nog beter als belasting verlaging besteed worden.
@herman: voetbal volksvermaak..? Is maar een zeer klein luidruchtig deel van bevolking die daar van “geniet” hoor… overigens wordt voetbal al enorm gesubsidieerd. Kan met gerust hart mes in gezet worden.
@erwin: en toch komen er nog steeds vele malen meer naar dat volksvermaak dan naar de elitaire feestjes onder het mom van cultuur. Kun je nagaan hoe klein dat groepje liefhebbers dan is.
@jdv: ik denk dat rekenen zeker niet je sterkste kant is
Het verbaasde me indertijd dat de CZ “gemoderniseerd” moesten worden. Het was nog steeds eens succesvolle activiteit. Dat het op bestuurlijk niveau niet meer soepel liep moet op dat niveau maar opgelost worden.
@Herman, @JDV
Blijkbaar nooit in de stad geweest op een Culturele Zondag. Dan had je kunnen zien hoeveel mensen daarvoor op de been waren en hoe druk het op al die locaties was.
Echt volksvermaak!
@JvD: bij de laatste Maartensparade stonden de mensen langs de hele route 4 rijen dik te genieten van de optocht. Zo klein is dat groepje liefhebbers dus ook weer niet.
Weg met die gesubsidieerde nep cultuur wat zodanig is opgezet dat alleen een piepklein groepje hoogopgeleide mislukkelingen ervan profiteerd. Subsidie is een kapitalistisch verdienmodel geworden in plaats van bijdragen aan het algemeen belang.
@George Knight, je begrijpt niet wat kapitalisme en globalisme in houdt: monocultuur voor de hoogste prijs.
Promotiemensen van (vooral) Utrechts bepaald niet-poezige economische belangen (waaronder toerisme) -de mensen van de ‘breedtesport’ zogeschreven -die zich werpen op programmering, organisatie van kunst -die per definitie veelkleurige verzameling van de meest uiteenlopende uitingen: ‘dieptesport’- voor het fenomeen Culturele Zondagen: is dat niet per definitie onmogelijk?
Antwoord: Zeg maar van yes!
JA dus.
Want is dit niet hetzelfde als zeer bekwame innemers van alcoholhoudende versnaperingen -het woord ‘alcoholist’ klinkt toch zo naar, vandaar- het beleid te laten bepalen én uitvoeren van de Nederlandse Vereniging tot Afschaffing van Alcoholhoudende Dranken alias ‘de Blauwe Knoop’?
Inderdaad, dit is een onmogelijke opgave.
Dus -en hier komt het- dit Niet Meer Doen.
Maar wat dan als deze in feite irrationele situatie gehanhaafd blijft, de Wet van Sas in alle hevigheid geldt?
Dan blijft Utrecht met zijn 350.000 inwoners schade lijden omdat zijn stadsbreed-informerende, -inspirerende en -motiverende fenomeen Culturele Zondagen naast het spoor blijft staan in plaats van erop.
En de organisatieadvies-industrie met zijn beruchte ‘u vraagt en wij draaien’-marketingstrategie (je hebt er meestal weinig tot niets aan) nu al nieuwe opdrachten van overheidswege kan inboeken omdat zogeschreven alcoholisme en ‘de Blauwe Knoop’ nu eenmaal niet/nooit samengaan.
Maar, wat is die Wet van Sas toch?
Dit: de heren van Sas, zij dronken een glas, zij deden een plas en alles bleef zoals het was.
Adviesje: Dit Niet Doen, zelfs Helemaal Niet Doen.
De culturele zondag Utrecht goes West vorig jaar was echt een groot succes en stond wat mij betreft voor wat een culturele zondag zou moeten zijn: alle culturele broedplaatsen in Utrecht West openden hun deuren en verzorgden optredens. Dit waren dus juist ook veel kleinere artiesten/kunstenaars.
Het was een zeer drukbezochte culturele zondag dus volgens mij zeer geslaagd. Enige dat me opviel is dat de groep heel homogeen was, terwijl in Utrecht West toch ook juist iedereen door elkaar woont. Lijkt me mooi als juist ook andere groepen meer kunnen worden aangetrokken (nu waren er inderdaad toch wel vooral mensen die uit zichzelf al cultuur opzoeken, terwijl het doel volgens mij ook is dat juist mensen die dat niet doen er op een laagdrempelige manier mee in aanraking komen).