Dat we in het jaar van De Stijl leven is duidelijk. Op muren, maar ook op ons kaaspapier: overal zien we de bekende Mondriaan-motieven. Honderd jaar oud, en nog steeds aansprekend. Knap gedaan dus indertijd.

Victory Boogie Woogie

Dat die motieven ook jaren later nog niet bij iedereen in de smaak vielen, merkten we in 1997. Toen schonk De Nederlandsche Bank 37 miljoen euro om Mondriaans voor velen schokkende Victory Boogie Woogie te kopen en naar Nederland te halen. (Om het afscheid van de gulden te vieren, ook al zo’n doorbraak). Mondriaan veroorzaakte meer discussie dan Rembrandt, van wie verleden jaar de schilderijen  Marten en Oopjen over de toonbank gingen. Ook niet echt goedkoop.

Rietveld ging verder

Gelukkig heeft elke tijd zijn eigenzinnige mensen. Je hebt er soms maar een paar nodig.

Dat wordt duidelijk bij de tentoonstelling over De Stijl en het Rietveld Schröderhuis in het Centraal Museum. Daar leren we veel over de visie van Rietveld op ruimte. Maar ook over de inspiratie van zijn muze Truus Schröder. Zij wilde “verder gaan dan Berlage”. Dankzij haar deed Rietveld dat dan ook. Zelf was hij in zijn eerste -door haar afgekeurde- ontwerp nog niet zover.

Afkeur alom

De tentoonstelling laat zien hoe de smaak van Truus Schröder afweek van wat in indertijd bon ton was. Er zijn genoeg bewegende beelden van Utrecht in de eerste decennia van de vorige eeuw. We zien dames met lange rokken, de tram en een verder ook heel bezadigd stadsbeeld.

Begrijpelijk dat het huis aan de Prins Hendriklaan in die tijd meer afkeuring dan bewondering oogstte. Zozeer zelfs dat een dochtertje van mevrouw Schröder er op school niet voor durfde uitkomen dat ze “in dat gekke huis” woonde.

Tijden veranderden

Toen dat huis gebouwd werd speelde in de wereld meer dan nieuwe kunst en architectuur.

Na de Eerste Wereldoorlog was er alom behoefte aan nieuwe dingen. In de Sovjet Unie dacht men een heilstaat te hebben bedacht, Duitsland kreeg de Weimarrepubliek. Arbeiders hadden genoeg van hun armoede en kwamen in beweging. Truus Schröders ideaal, een woning vol van licht en lucht, vond na jaren ook zijn weg in hun richting.

Veranderde Utrecht?

Grootse bouwprojecten zoals het Amsterdamse Plan Zuid van Berlage hebben we hier niet gehad in die tijd. De dertiger jaren verliepen in Utrecht vrij rustig. De stad kleurde allengs meer bruin dan fris zoals we bij Ad van Liempt kunnen lezen in zijn boek Aan de Maliebaan.

Nu veel buitenlanders

Zes van de tien bezoekers aan het Rietveld Schröderhuis komen uit het buitenland. Het is een verplicht nummer voor architecten in opleiding. Dat in onze stad een huis staat dat internationaal wordt gezien als een geweldige doorbraak, is niet erg bekend. De meeste inwoners van Utrecht blijken het niet te kennen, en fietsen er gedachteloos langs. Misschien is onze jonge stadsbevolking nog niet zo geïnteresseerd in de eigen revolutionaire geschiedenis?

Waarom geen Utrecht Museum

Daar moeten we wat aan doen. We hebben een gloednieuwe organisatie, Utrecht Marketing, die het beeld van Utrecht gaat ontwikkelen en communiceren. Voor toeristen, voor geïnteresseerde bedrijven, voor wetenschappers en studenten. Misschien een mooi moment om ook meer energie te steken in de beeldvorming bij de eigen inwoners.

In 2022 gaan we –neem ik aan- vieren dat we 900 jaar stadsrechten hebben. Een mooie aanleiding om na te denken over een Utrecht Museum, waarin de geschiedenis van de stad beschreven wordt?

Desnoods virtueel: ieder museum pakt zijn eigen stukje van de mozaïek. TivoliVredenburg de muziek van verschillende tijdperken. Dichters en schrijvers horen er ook bij.

We hebben nog maar ruim vier jaar te gaan, dus de verenigde museumdirecteuren moeten snel de koppen bij elkaar steken. Spullen genoeg her en der, en huizen ook.

Nu nog een plek en een consistent verhaal.