COSBO behartigt de belangen van ouderen in de stad Utrecht. Directeur Martina van den Dool zal op deze plek een keer per maand een column schrijven over wat ze meemaakt.
Van tijd tot tijd zijn bepaalde woorden of uitdrukkingen gangbaar: je hoort ze overal of juist in een bepaalde omgeving. Prachtig voor taalwetenschappers, maar in de praktijk van alledag kan het de plank ook misslaan. Ik werk nu bijna 16 jaar in de belangenbehartiging voor -en vooral mét- oudere mensen en mij valt op dat het daarbij de laatste jaren op allerlei niveaus steeds gaat over ‘de kwetsbaren’. Want zodra iemand als kwetsbaar bestempeld is of je organiseert iets voor zo’n ‘doelgroep’, gaan er tenminste deuren open.
In de spreektaal gaat het daardoor niet meer over mensen met een kwetsbare financiële positie of een kwetsbare gezondheid, maar steevast over kwetsbare ouderen, als een soort verzamelnaam voor een specifiek type mens. Artsen hebben daarbij een andere omschrijving voor wat zij kwetsbaar noemen dan bijvoorbeeld sociaal werkers of ambtenaren. Vandaar dat ik aan overlegtafels regelmatig zeg: “Kwetsbare mensen? Zijn we dat niet allemaal?”
Ik ken niemand, oud of jong, die zichzelf kwetsbaar of zwak zou (willen) noemen, terwijl elk mens in de basis toch even kwetsbaar is: je leven kan immers elke minuut drastisch veranderen door een onverwachte gebeurtenis. Bovendien is het de vraag of mensen die door beroepskrachten kwetsbaar genoemd worden dat zich ook realiseren. Kwetsbare Oudere of -ook te pas en te onpas gebezigd- Eenzame Oudere: wie wil dat zijn?! Het klinkt dramatisch genoeg om er TV-programma’s mee te vullen of projectplannen mee te bekostigen. Zo wordt het beeld gevoed dat oud zijn of alleen leven vooral medelijden verdient.
Nu snap ik heus dat beroepskrachten zoeken naar woorden en methoden om te bepalen wie wat voor soort hulp nodig heeft. En ik begrijp ook goed dat zij vooral diegenen in beeld willen krijgen die het moeilijk hebben om zichzelf te redden, want daar zijn ze ook voor ingehuurd. Maar let op het normaliseren van de gekozen termen, zodat er geen vertekend beeld van de werkelijkheid ontstaat. Blijf iedereen vooral zien als de mens die hij of zij is, meer dan wat hem/haar kwetsbaar heeft gemaakt. Zij ZIJN geen patiënt, cliënt of klant, dat is slechts de papieren werkelijkheid van de professionals van wie zij (deels) afhankelijk zijn.
Martina van den Dool
Belangenbehartiger / COSBO Stad Utrecht
3 Reacties
ReagerenMee eens, alle mensen zijn even kwetsbaar. Een feit wat eenvoudig vergeten wordt in een wereld waarin alle behoeften is voorzien.
NB, er is echt een verschil tussen behoeften (noodzakelijk) een wensen (niet noodzakelijk) bevrediging. Dagelijks een portie groente eten is noodzakelijk, maar geimporteerde avocado’s eten is een wens. Kleding is noodzakelijk maar designer kleding is een wens. Een woning is noodzakelijk maar een villa is een wens. Om dat even duidelijk te stellen.
Want we zitten in een wetenschappelijk verstoorde wereld waarin een partner van het andere geslacht is niet meer noodzakelijk om de kinderwens te vervullen. Waardoor door andere ouders afgedankte kinderen in tehuizen moeten blijven wonen. Die kinderen hebben behoefte aan liefde, maar hun behoefte moeten wijken voor de wens een kind ‘van eigen bloed’ uit een petrieschaaltje. Om even de opngelooflijke gecompliceerdheid van onze moderne wetenschappelijke wereld helder op de netvliezen te branden.
De term “kwetsbaar” roept een hele sterke emotie op. En in deze wereld waarin bijna alle fysieke em emotionele behoeften zijn vervuld, is emotie een verdienmodel geworden, letterlijk een miljarden business. Omdat de emotionele wensvervulling een beleving is waaraan tot het einde der dagen grof aan verdiend kan worden. Terwijl in behoeften eenvoudig kan worden voorzien.
Dus groepen mensen labelen als kwetsbaar betekend gewoon dat iemand er grof aan zit te verdienen…
En dat is precies waarom deze mevrouw zegt ” Blijf iedereen vooral zien als de mens die hij of zij is.”
Beste Martina,
Je observaties zijn inderdaad correct: een doelgroep kwetsbaar noemen opent deuren tot hulpmiddelen. Ik herken ook dat het een term is die vooral wordt gebruikt door hulpverleners en beleidsmedewerkers, en natuurlijk de hulpafnemers die lang meedraaien in de zorg en zodoende hulpverlenerstaal hebben toegeëigend. Die laatste groep praat nooit over zichzelf als kwetsbaar, maar kan altijd wel een patiënt/cliënt verzinnen die dat wel is, ook al is die ‘beter af ’ dan hem/haar.
Wat je misschien niet weet is dat er een hele onderzoekslijn naar dit onderwerp is, in het bijzonder is er veel over geschreven in de medische antropologie, maar ook in onderzoek naar ageism etc. (en dus onderzoek, niet het activisme dat eruit vloeit). Een interessante interpretatie van kwetsbaarheid/’frailty’ vindt ik altijd die van Higgs and Gilleard die, denk ik, zeggen dat ‘kwetsbaar’ vaak wordt gezien als een persoonseigenschap/staat van zijn (iemand bezit geen kwetsbaarheid, iemand is ‘kwetsbaar’). Ze vervolgen dit met de interpretatie dat een kwetsbaar persoon iemand is die hulp nodig heeft. Waarom heeft die hulp nodig? Omdat die persoon hulp krijgt. Wat een cirkelredenering is, maar de implicaties zijn groot. Dit betekent, namelijk dat je als persoon kwetsbaar wordt gemaakt door hulpverlening (‘being frailed’). Er valt van alles aan op te merken aan deze interpretatie, maar ik kan aanraden een artikel/boek van hun te lezen hoe zij tot deze redenering komen alvorens het weg te zetten als onzin (zeker als je een sociaal/medisch hulpverlener bent). Zelfde kan ook worden gezegd over de hedendaagse invulling van zelfredzaamheid (wat vaak genoeg tegenover kwetsbaarheid wordt gezet).
Maar deze vorm van kwetsbaarheid (‘frailty’), dat gebruikt wordt in de hulpverlenerswereld, moet dan weer niet verward worden met die andere vorm van (meer existentiële) kwetsbaarheid (‘vulnerability’). Wat jij dus eigenlijk wel doet in dit stuk. Je gebruikt twee betekenissen van kwetsbaarheid doormekaar. Hierom is het woordje ‘kwetsbaarheid’ niet zo fijn gekozen in zowel je stuk als de alledaagse realiteit van de Nederlandse hulpverlening.
Mijn vragen aan jou zijn:
1. Wat weet jij over kwetsbaarheid, ben je bekent met de bestaande kennis op dit gebied?
2. Had je enigszins door dat in de hulpverlening met kwetsbaarheid ‘frailty’ wordt bedoeld en dus niet ‘vulnerability’ zoals jij dat interpreteert?
Voor de rest, kan ik je alleen maar aanmoedigen om meer columns te schrijven over dit soort onderwerpen: er wordt veel te weinig over geschreven over de wereld van patiënten/cliënten, de wereld van de sociale/medische hulpverlening en zorgbeleid.
Beste Martina,
Allereerst dank ik je heb mee mogen maken. Daarnaast zal je stuk een plekje in mijn geheugen krijgen.
Ik wens je veel sterkte, geluk en liefde toe.
Martijn van Andel, Solgu.