De gemeente is in gesprek met verschillende partijen over het koloniale verleden van de stad. Zo wordt bijvoorbeeld een initiatief voor een monument besproken om aandacht te vragen voor het slavernijverleden van Utrecht. Dat monument zou er moeten komen ter gelegenheid van het Keti Koti Festival – de nationale herdenking van afschaffing van de slavernij.
Actiegroep De Grauwe Eeuw zou ook aan die gesprekken deelnemen, maar die partij is uitgesloten van het debat na een overschrijding van de ‘grenzen voor een fatsoenlijk debat’. Wel is de discussie over het koloniale verleden in gang gezet. Eerder werden vraagtekens gezet bij straatnamen in Utrecht. De Jan Pieterszoon Coenstraat en andere straten in Lombok zouden kolonisten verheerlijken, aldus de actiegroep. Moet Utrecht meer doen om het eigen koloniale verleden te duiden?
Bouchra Dibi – raadslid PvdA Utrecht
‘Een Adolf Hitlerstraat zou nooit kunnen’
“Ik vind dat we daar wel meer mee mogen doen. Ik heb in elk geval toezegging van de wethouder dat hij werk gaat maken van een slavernijmonument, om te kijken of dat inderdaad te creëren is. Ik vind het belangrijk omdat het deel is van onze geschiedenis. Sommige mensen zijn kritisch en zeggen: ‘het is zo lang geleden en wij zijn daar niet verantwoordelijk voor’. Dat zijn wij ook niet, maar dat betekent niet dat je er niet bij stil moet staan. Dat kan op verschillende manieren. Ik vind dat onderwijs ook een belangrijke factor moet zijn. Het is heel wenselijk dat kinderen weten wat onze geschiedenis is. We herdenken een heleboel dingen zoals ook die verschrikkelijke holocaust. Een herdenking kan ook helpen onze eigen geschiedenis te begrijpen en het gesprek over wat er nu gebeurt op gang te brengen. Als het gesprek op een normale manier wordt gevoerd, sta ik daar zeker achter. Een straat vernoemen naar Jan Pieterszoon Coen die genocide heeft gepleegd vind ik dan ook zeker iets om het over te hebben. Een Adolf Hitlerstraat zou – terecht – nooit kunnen. Ook over de straatnamen in Lombok moet dus gesproken worden.”
Mieke Janssen – directeur Art. 1 Midden-Nederland
‘In geschiedenislessen mag er meer aandacht voor komen’
“Er zijn in elk geval positieve ontwikkelingen. Een aantal zaken zitten in de initiatieffase. Daar ben ik blij mee. Uit gesprekken die in gang zijn gezet, moeten concrete voorstellen komen. Het gesprek over de straatnamen in Lombok is in de zomer op gang gekomen, voor het slavernijmonument is een voorstel in de maak en we zijn al vijf jaar bezig met de initiatiefgroep Inclusief Sinterklaasfeest; met een aantal maatschappelijke organisaties proberen we te zorgen dat het Sinterklaasfeest een feest voor iedereen is. Ik heb het idee dat er steeds meer mensen achter staan dat ‘Piet’ geen karikaturale en racistische figuur moet zijn. Dan kan ieder kind genieten van een mooi feest. Bij het debat over de straatnamen vind ik het positief dat er nu meer aandacht is voor het koloniale verleden. Wat ons betreft mag daar ook in geschiedenislessen op scholen meer aandacht voor komen. In Amsterdam heb je de Black Achievement Month met presentaties over Nelson Mandela, Ghandi en Martin Luther King. Dat zijn hele mooie initiatieven. Of we zoiets in Utrecht met het Keti Koti Festival moeten doen is nog afwachten. Daarvoor zijn de gesprekken.”
Dimitri Gilissen – fractievoorzitter VVD Utrecht
‘Informatie en context is voldoende’
“De verwijzingen naar het koloniale verleden zijn al langer onderwerp van gesprek. Er is een brede groep mee bezig en ik ben heel benieuwd naar de uitkomsten. In zijn algemeenheid is het goed om in de openbare ruimte aandacht en context te geven over de zaken: waarom die zijn zoals ze zijn. Het is goed dat De Grauwe Eeuw is uitgesloten als gesprekspartner; als je dreigende taal uitslaat tegen ambtenaren of bestuurders overschrijd je een grens. We vinden niet dat straatnamen moeten worden veranderd. Ik zie er geen aanleiding toe als er bijvoorbeeld een bordje onder het straatbord komt met informatie, of een centraal punt waar duiding wordt gegeven. Onze vorige stadsbesturen waren ervan overtuigd dat de periode van Jan Pieterszoon Coen eentje van nationale trots was. Daar kijken we nu anders tegenaan, maar je kunt de geschiedenis niet veranderen. Ik voel er weinig voor om achteraf te censureren. Wat betreft een monument: niets op tegen als daar vanuit de stad initiatief voor is.”
Remco Raben – hoogleraar kolonialisme en post-kolonialisme
‘Waarom hebben we geen Soekarnoplein?’
“We moeten zeker meer duiden, maar dan moet je wel de vraag stellen wat het koloniale verleden van Utrecht is. Er zijn wel sporen van het koloniale verleden in bijvoorbeeld de Indische buurt Lombok. Daar is in het verleden ook het een en ander gebeurd, maar de informatie daarover ontbreekt. Informatie was er voorheen wel, door Kosmopolis. Die organiseerde braderieën en informatieavonden, maar die zijn weg. Het gaat dus om een beademing. Of we de naam van de Coenstraat moeten veranderen? Ik vind dat het gerust kan, maar je moet wel duiding geven anders is het symboolpolitiek. Daar moet je iets voor verzinnen. Het bestaan van deze buurt maakt het kolonialisme ‘normaal’. Het is goed dat er discussie over is. Waarom hebben we bijvoorbeeld geen Soekarnoplein? Een slavernijmonument zou precies zo’n symbool zijn waarmee de andere kant van het verleden ook wordt belicht. We moeten goed beseffen dat we iets moeten doen met het feit dat grote delen van de Nederlandse samenleving zich niet kunnen identificeren met kolonialisme. Voor het onderwijs ligt daar een belangrijke taak.”
26 Reacties
ReagerenAls we politiek correct zijn willen doorvoeren, laten we dan vooral ook de Kemal Ataturkdreef in Utrecht hernoemen aangezien deze meneer uitvoerder was van een van de grootste genocides, namelijk die op de Armeniërs. Kunnen Bouchra Dibi en Mieke Janssen dat ook even regelen dan?
Uuhhh…klein vraagje. Piepkleintje maar hoor. Welk koloniaal verleden gaat dit in hemelsnaam over? Utrecht heeft in het geheel geen koloniaal verleden. Nul. Noppes. Nada. Zero.
Leren van het verleden is een van de belangrijkste dingen. De vraag is duiden, voor wie doe je dat en heeft die persoon of groep daar behoefte aan? Wordt er geen misbruik gemaakt van de mogelijkheden die er geboden worden van de luxe, rijkdom en vrijheden die de afgelopen 70 jaar verworven zijn? En wat is ieders aandeel om deze voorrechten in stand te houden in dit land/Europa/wereld? Ik maak me meer zorgen om de segregatie die plaats vind. En door te duiden (wijzen) los je dat niet op.
Mevrouw Bouchra Dibi moet eerst maar eens de betekenis van het woord genocide opzoeken voordat ze die term gebruikt. Bij genocide heeft men namelijk de intentie om een volk geheel uit te roeien. Dat was hier niet het geval.
De VOC had de intentie om een monopolie te krijgen op de handel in nootmuskaat en foelie. De Bandanezen wilden daar niet aan meewerken. Dit leidde uiteindelijk tot een slachtpartij waarbij duizenden Bandanezen de dood vonden.
Slachtpartij; ja. Massamoord; ja. Genocide: nee.
Lombokker:
mooi verhaal, verzin ook nog even een economische reden voor de Turken in Armenië, voor de Hutu’s in Rwanda en voor de holocaust, er zijn mensen die daarop zitten te wachten. Of we schaffen het woord helemaal af, omdat de intentie van het uitroeien van een heel volk volgens jou niet blijkt uit het feit dat je een heel volk uitroeit. Want het uitroeien kan immers ook bijzaak zijn.
Had de moordenaar van Theo van Gogh de intentie om hem te vermoorden, of wilde hij alleen maar zorgen dat Van Gogh z’n boodschap niet meer kon verspreiden, en was het vermoorden een ongelukkig toeval? Jij mag het cold case team leiden.
@ JdV, In 1914-16 was Mustafa Kemal een (luitenant-)kolonel aan het westfront. Hij was deel van de beweging van de Jonge Turken, maar had geen hoge positie in het CUP. Kun je mij uitleggen wat hij te maken had met de Armeense Genocide? Er is zat kritiek te leveren op Mustafa Kemal, net zoals alle politieke en militaire leiders uit zijn tijd, maar om hem de Armeense Genocide in de schoenen te schuiven slaat nergens op.
Het volgende is met de nodige ironie maar eerst de reactie van Remco Raben:
Hij stipt in zijn reactie weinig aan. Wel heeft hij onder meer een waarderende oproep om Soekarno te eren. Eén vd grootste dictators met miljoenen doden op zijn geweten in de moderne tijd.. In zijn verhaal stipt hij J.P Coen aan. In zijn tijd een gevierde held maar in die tijd, er voor, er na zijn er veel meer helden die geëerd werden. Van de Ruijter en terug naar Alexander de Grote, van Willem van Oranje naar Thorbecke en ga maar even door. In hun tijd naar beste kunnen en weten staatslieden en Admiraals van allure. Maar gezaghebbers in tijden dat opvattingen, wetenschap, normen en waarden, weten en niet weten, religie op het niveau van die tijd stonden. Zij leefden werkten, leidden op grond van hun beste kunnen en weten.
In 1205 zijn de eerste geschriften terug gevonden van mijn voorouders. met de naam Barmentloo. Rondreizende rechters die vonnisten in opdracht van de vorsten(kerkvorsten met wereldlijke macht zo ook de Bisschop van on onze Domstad)).Vonnissen die er niet om liegen. Bezittingen van de geëxecuteerde werden verdeeld.
Gemeten naar de onnozele opstellingen van Bouchra Dibi, Remco Raben en
Mieke Jansen zou ik op grond van wat mijn voorvaderen hebben gedaan wat hen betreft met pek en veren de stad worden uitgeschopt, uit de registers weggeschreven ten faveure van moordenaars zoals Soekarno. Het is prima om de geschiedenis te benoemen vanuit het perspectief van die tijd en vervolgens de aandacht te vestigen op het hier en nu waarin wij er in slagen helemaal niets geleerd te hebben van de geschiedenis en op de dezelfde wijze: mensen en groepen uitsluiten, leraren onder betalen, geen respect tonen voor zij die voor ons vrije leven hun leven gaven. En tot slot van een hoogleraar verwacht ik objectief op de wetenschap gestoelde en bewezen feiten en geen de wetenschap onwaardige en in gewone volkstaal smerige opmerking.. Bewijsbaar door internationale wetenschappers is wel wat Soekarno betreft:
Collaboratie met de vijand (Japanners), genocide en machtsmisbruik/zelfverrijking.
Eerlijk is eerlijk, ik ben ‘gepast trots’ op ons koloniale verleden en schaam mij er niet voor (mag dat nog met enige nuance, zonder in het hokje van extreem-rechts gedrukt te worden). Dat wij een welvarende natie zijn geworden, heeft er in zekere zin ook toe bijgedragen dat de emanciperende clubjes van zich kunnen laten horen. Dit neemt niet weg dat misstanden (die over en weer) gepleegd zijn, benoemd mogen worden. Ik ben echter van mening dat dit ruimschoots aan bod is gekomen in de stof die wij bij geschiedenislessen tot ons hebben genomen. Daar was eveneens ruimte voor nuance en meningvorming, waarbij ieder weldenkend mens walgt van de onderwerping van de ene groep door de ander. Waarom nog meer monumentjes en festivals waarin de excessen van het slavernijverleden ons door de strot geramd moeten worden? En waarom Utrecht? Bij mijn weten heeft hier geen vestiging van de VOC of WIC gestaan? Of moeten we iedere afzonderlijke gouverneur, ondergeschikten en plantageeigenaren en hun familieleden onderverdelen naar afzonderlijke Nederlandse gemeenten, zodat daar een gepast slavernijverleden monument opgericht kan worden? Mocht dit onderwerp nog verder uitgemolken moeten worden, pak het dan vooral ook bij de bron aan, en belicht dan de (Noord-) Afrikaanse slavenstromen. Van daaruit is e.e.a toch geïnitieerd. Als we dan toch bezig zijn, zou ik graag langs deze weg een nationale en regionale herdenking in het leven willen roepen van de slachtpartij door Hollanders onder de Dodo’s dat jammerlijk bijgedragen heeft aan het uitsterven van deze soort….
Mag er dan ook een monument komen voor al die vele sloebers die leefden als slaven in plaggenhutten rond 1900 hier in Nederland?
Uiteindelijk gaat het dus om meneer J.P. Coen, die een wat minder fris verleden heeft. Tsja. Mengelberg had ook een wat minder fris verleden en de Mengelberglaan heeft al heel wat jaren een andere naam…
Moet de J.P. Coenstraat dan maar een andere naam krijgen? Ik vind van niet. Destijds was al bekend dat hij een hele bevolkingsgroep over de kling had gejaagd; kennelijk was dat destijds geen reden om de straat niet naar J.P. Coen te vernoemen
Wat meer duiding bij de keuzes van destijds kan wellicht voor wat historisch besef zorgen – dat heeft meer zin dan de J.P. Coenstraat maar hernoemen in Soekarnoplein. Bovendien heeft die Soekarno ook een wat minder fris verleden… Dan komt er vast een actiegroep van Molukkers en Papoea’s in opstand.
Waar bestaat het Utrechtse koloniale verleden uit, kan iemand mij dat vertellen?
Overigens zijn mijn overgrootvader en -moeder gedeporteerd naar de veenkoloniën. Lijd ik daaronder? In het geheel niet.
Tsss. Het eigen koloniale verleden van Utrecht. Waar hebben we het in hemelsnaam over. Stammen Batavieren die de Friezen te lijf gingen? Roverbendes van de bisschop van Utrecht die het Oversticht veroverden? Volkomen van de pot gerukt, de lieden die deze discussie opstarten.
Triest is de mens die zijn eigen geschiedenis verloochent door zijn handelen van toen met de normen van nu te herschrijven.
Wat een selectieve onzin is dit. 500 jaar geleden was er Luther en de reformatie wat onnoemelijk leed veroorzaakte onder katolieke gelovigen. En dat is nota bene het fundament van ons land geweest, protestantisme! Moeten we nu met de hedendaagse inzichten de beeldenstorm gaan veroordelen en precies hetzelfde gaan doen met alle protestantse monumenten? Laten we alles uit het verleden wat ons nu niet meer bevalt overal verwijderen en uit de boekjes weghalen. Kunnen we met opgeheven hoofd weer trots op ons verleden met een schone lei opnieuw beginnen. En over 3 generaties weet niemand meer dat onze geschiedenis niet alleen maar mooi en geweldig was.
En dan die mevrouw Dibi die meent Hitler op te moeten laten draven. Wat een niveau.
Selectief shoppen in de geschiedenis is de laatste mode.
Arabieren deden ook aan slavernij, dan ook geen Moskeestraat meer ?
Zijn er echt mensen die denken dat Utrecht een slavernijverleden heeft omdat er eind 18e/begin 19e eeuw een nieuwe arbeiders-woonwijk (Lombok) namen heeft gekregen van of in relatie tot de Indische Archipel? En dat deze straatnamen een uitdrukking zijn van het verheerlijken van het slavernijverleden?
Dat slaat toch helemaal nergens op! Kunnen die mensen niet zelf een monumentje in hun eigen woonkamer of achtertuin/balkon neerzetten?
Het grootste deel van de Nederlandse bevolking moest in die tijd (en de eeuwen daarvoor ook) behoorlijk ploeteren om het hoofd boven water te houden; die mensen hadden niet eens tijd om aan zoiets als slavernij of kolonialisme te denken……
Ik ben bang dat de gemiddelde Nederlander helemaal niet weet wie J.P. Coen is….. Moet daar nu echt tijd en geld van ons gemeente-apparaat aan worden besteed?
@Louise. Gemeentes hebben geen geld. Wij als inwoners hebben geld en gemeenten pakken een deel daarvan af (dat noemen ze gemeentebelastingen en zo) om dat vervolgens met kwistige hand uit te strooien bij subsidieslurpers als Art.1 Midden Nederland. Dus het is ook jouw geld wat aan deze onzin wordt besteed.
Welkom in het “slavernijmuseum”.
Lees het Themakatern van Trouw met bovenstaande titel. In Nederlands Indië ging begin vorige eeuw het ouden van slaven nog gewoon door, terwijl slavernij al tientallen van jaren afgeschaft was. Jet kunt er ook een kaartje van de Utrechtse binnenstad in vinden met plaatsen die herinneren aan ons slavernij-verleden.
Utrecht heeft geen slavernij verleden. Zie mijn open brief van 30 oktober aan mevrouw Dibi.
We moeten eens een keer ophouden met het zeuren over het eeuwen lang geleden slavernijverleden en kijken naar de hedendaagse slavernij zoals het geval is in veel landen in het Midden-oosten zoals Saoedi-Arabië, Qatar en Jemen waar geïmporteerde arbeiders uit het verre oosten en vrouwen nog altijd totaal rechteloos zijn. Dat lijkt me veel relevanter en actueler dan het gewroet in geschiedenisboeken van honderden jaren geleden. Ik heb het dan nog niet over het vele huidige onbetaalde (!) vrijwilligerswerk wat heel veel echte werkgelegenheid vernietigd in eigen land.
@Wim Vreeswijk: we moeten ook eens een keer ophouden met de valse veronderstelling dat we in de samenleving maar aan één issue tegelijk aandacht zouden kunnen besteden, als excuus om gevoelige onderwerpen maar te vermijden. Er is niets mis met kritisch naar het verleden te kijken en na te denken over hoe we daar nu mee om kunnen gaan en hoe we dat bijvoorbeeld in het straatbeeld willen neerzetten. En dat kan ook terwijl we ons uitspreken tegen de toestanden in het Midden-Oosten. Sterker nog, het sluit in veel gevallen prima bij elkaar aan, omdat het gaat over de waarden die we als samenleving (nu) belangrijk vinden.
@ Wim, nee dat heet globalisering en flexibele arbeidsmarkt….
@Beste Toine: Wellicht is het een idee en heeft het nog meer meerwaarde deze open brief aan Mevrouw Dibi, ook op deze site te plaatsen. Alvast bedankt !
Zeker dat Utrecht meer met het (deels koloniale) verleden moet doen, ik wacht nog altijd op een standbeeld ter ere van Karel Doorman in de stad. Hij heeft in de Javazee toch een rol van betekenis gespeeld.
@Wim bij deze. Met mijn brief doe ik een oproep aan iedereen om niet meer in het verleden te roeren. Maar om juist naar de toekomst te kijken en er trost op te zijn wat Nederland heeft bereikt.
Wij zijn druk bezig om de samenleving te ontbinden, daar waar Verbinden noodzakelijk is. De slogan van onze politici is niet voor niets:
UTRECHT ZIJN WE SAMEN
Geachte mevrouw Dibi,
Er is een verschil tussen fatsoensrakkers, mensen die de huidige moraliteitsopvattingen loslaten op perioden die lang terug in de geschiedenis liggen, en mensen die gebeurtenissen in het licht van die tijd, van de toen heersende moraliteitsopvattingen bezien.
Het is niet mogelijk om de geschiedenis te herschrijven vanuit de huidige samenleving. Onze moraliteit is niet te vergelijken met de moraliteit uit vroeger tijden. Jared Diamond schreef een voortreffelijk boek ´De wereld tot gisteren´, waarin hij uitgebreid ingaat op de mortaliteit in de door hem bezochte geïsoleerde stammen in Nieuw-Guinea. Een leven was daar nog steeds niet veel waard. Naarmate de welvaart van een stam toeneemt, neemt de mortaliteit af. Tijdens de periode van de slavenhandel was de mortaliteit in de hele westerse samenleving zeer hoog. Een leven was weinig waard. Van de 2.000.000 die de VOC naar Indonesië heeft gebracht is maar 30% teruggekomen. De rest is onderweg of ter plaatse overleden.
Er is ook een groot verschil tussen mensen die slecht handelen verabsoluteren en mensen die dat handelen relativeren. Het is erg gemakkelijk om het kwaad in enkele cijfers of verhalen te tonen, het is veel moeilijker, maar veel democratischer, om die cijfers te vergelijken met andere cijfers uit dezelfde periode of omstandigheden.
Nederland domineerde in de 17e en de 18e eeuw de wereldhandel (RUG). Het aandeel van Nederland in de slavenhandel is echter slechts 6,25% De slavernij is in 1651 in Suriname opgezet door de Engelsen. Zij werkten daarbij innig samen met Portugezen, de uitvinders van de handel. In 1667 veroverden de Zeeuwen Suriname op de Engelsen, die uit wraak alles wat er was vernietigden. Pas na 1683 is er pas voldoende geld dat tot heropening van de plantages en het misbruik van slaven leidt.
Utrecht was daar niet bij betrokken. De enige link tussen Utrecht en Suriname speelt vanaf het einde van de 18e en de 1e helft van de 19e eeuw. Dan komt de eigendom van plantages veelal in handen van coöperaties. In enkele daarvan participeerden ook een gering aantal vermogende Utrechters (Oud Utrecht april 2013).
Overigens was de handel in slaven een monopolie van de WIC afdeling Middelburg. De rest van het land was daar niet bij betrokken. Dat betekent dat die rest geen schuld aan de slavenhandel heeft. Dat pleit in ieder geval alle katholieken vrij, het volksdeel dat de sinterklaastraditie in stand heeft gehouden.
In 1808 is het brengen van slaven naar Suriname verboden. In 1826 werd door een sluitende registratie ook een einde aan de illegale handel in slaven gemaakt. In 1863, bij het verbod op slavenbezit, was reeds 75% van de gekleurde Surinaamse inwoners vrij. Zij domineerden de Surinaamse middenklasse.
Natuurlijk is mensenhandel een gruwelijke bladzijde in de menselijke geschiedenis. En terecht dat wij ons dat realiseren. Het gaat om grote aantallen. Tot in de 2e wereldoorlog en daarna nog in Rusland aan toe. Maar laten we ook de rol van Noord Afrikaanse steden niet vergeten.
Daar wil ik graag met u bij stil staan. Het feit dat Nederland en Europa geen slavernij meer kent. Dat alle mensen ongeacht geloof, afkomst of ras in vrijheid kunnen leven. Een monument voor de vrijheid, een monument om stil te staan bij al hetgeen de Nederlandse en Europese democratieën hebben bereikt, dat is passend voor deze tijd. Daar doe ik graag met u aan mee.