In Almere, Amsterdam en Den Haag doen ze het al, eigenlijk zou Utrecht moeten volgen. In diverse grote steden zijn de laatste jaren stadswijngaarden ontstaan. In 2014 gingen de eerste druivenplanten de grond in bij de Haagse Stadswijngaard in de wijk Laakhaven. Daar pachten én beheren Hagenaars hun eigen stokken. Initiatiefnemer Tycho Vermeulen helpt ze daarbij en geeft ook wijnmaakcursussen. In Amsterdam vonden ze dit zo’n goed idee, dat er inmiddels twee initiatieven zijn, No Chateau met advies van Vermeulen, en Wijn van Bret, bij station Sloterdijk. Wijnpionier Jan Oude Voshaar en hoofdredacteur van Perswijn Ronald de Groot zijn er adviseurs. De reden voor dit soort initiatieven is er vaak één van gemeenschapszin. Zoals Wijn van Bret het uitdrukt op de website: ‘We willen de beleving van groen naar de stad halen. De hele cyclus van het samen wijn maken bij jou in de buurt, dat is de kern.’

Wat mij betreft volgt Utrecht snel met zo’n stadswijngaard. Zo’n tien jaar geleden hadden we iets dat een aanzet kon worden, op een volkstuin in Lunetten, maar dat initiatief is helaas gesneuveld. En langs de Koningsweg naar Bunnik staat een reeks druivenstokken die in de zomer een overdekte wandelgang vormen. Maar een echte wijngaard mét commerciële productie, nee, die hebben we helaas niet. En dat terwijl Utrecht zeker middeleeuwse voorgangers gehad moet hebben. Zowel het Paushuize als de Paulusabdij hadden namelijk aan het eind van de zestiende eeuw een wijngaardsnoeier in dienst. Waarom een specialist betalen, als er niets de snoeien viel? En waarom snoeien, als er geen druiven verbouwd werden? Of dat voor wijn of voor verjus– een zure drank die belangrijk was in de keuken – was, dat laat ik maar even in het midden.

Utrecht was in die tijd zeker niet bijzonder. Je vond in de Nederlanden vaker druivenstokken in de beschutting van de stads- of kasteelmuren. Alleen onder de grote rivieren, in de heuvels van Limburg bijvoorbeeld, of rondom Leuven, in het huidige België, vond je wijngaarden ‘in het veld’. Daarover bestaat een mooi citaat van de Italiaan Lodovico Guicciardini, die in Antwerpen woonde. Hij drukte het rond 1600 in zijn Beschrijvinghe van alle de Nederlanden zo uit: ‘Aangaande wijngaerden, die vindt men van verscheyden soorten genoech in steden ende dorpen, maer seer luttel op ’t veldt want het schijnt dat de tijd en het seizoen daar niet geschikt voor zijn.’

Inmiddels is de situatie in Nederland wat betreft wijnbouw aanzienlijk veranderd. Dat hangt in eerste instantie niet samen met klimaatverandering, maar met de komst van druivenrassen die beter resistent zijn tegen ons vochtige, schimmel-veroorzakende klimaat. Nederland kent anno 2015 ruim 250 hectaren wijngaard, en zo’n 145 commerciële wijngaarden. In iedere provincie is wel een wijngaard te vinden, van Friesland tot Zeeland en van Noord-Holland tot de Achterhoek. U leest er meer over in het pas verschenen Wijn van eigen bodem. Ook Utrecht kent wijngaarden, onder andere in Elst en, nog dichterbij, in Zeist. Daar ontstond op initiatief van het Utrechts Landschap en de Rotary een wijngaard op landgoed Hoog Beek & Royen. (Eigenlijk ook in de beschutting van de bebouwing.) Hun eerste wijn, een Souvignier Gris, won dit jaar zowel nationaal als internationaal een medaille.

Proosten met Nederlandse wijn kan ook uitstekend: ons koele klimaat is bij uitstek geschikt voor witte mousserende wijnen. Ook deze worden door het hele land gemaakt, van Friesland tot in Limburg. Sterker nog, er worden zelfs wijngaarden aangelegd speciaal voor het maken van mousserende wijnen, zoals recent de Raarberg in Limburg. Zou dat niet iets zijn voor Utrecht? Wie neemt de handschoen op?

In ieder geval wil ik van mijn kant met u toasten op een mooi, bruisend 2016, en wie weet, zien we komend jaar de eerste contouren van een stadswijngaard ontstaan!