Dit artikel is gemaakt in samenwerking met de gemeente Utrecht

Hoe zorg je ervoor dat alle Oekraïense vluchtelingen in Utrecht goede zorg krijgen? Daarvoor slaan Huisartsen Utrecht Stad (HUS), een samenwerkingsverband van alle Utrechtse huisartsen, en online huisartsenpraktijk Arene de handen ineen. De huisartsen en doktersassistenten van Arene spreken patiënten via de telefoon of via een videoverbinding. Mocht het nodig zijn, dan wordt er een fysieke afspraak gemaakt bij een van de vijftien deelnemende Utrechtse praktijken.

Het initiatief voor Oekraïense vluchtelingen begon vorig jaar met een proef. Die beviel zo goed dat de huisartsenpraktijken in de stad, Arene, HUS en de gemeente Utrecht besloten deze werkwijze voort te zetten. “Het is fijn dat we deze groep zo zorg kunnen bieden in Utrecht”, zegt huisarts Jantien van der Maaten. Ze heeft haar eigen huisartsenpraktijk in Lunetten en is betrokken bij HUS. “Geen enkele praktijk kan ineens honderden mensen opnemen.”

Tijdens de proef konden 400 Oekraïense vluchtelingen zich inschrijven bij Arene. Dat leidde uiteindelijk tot 90 keer contact met Arene en tot zeven fysieke afspraken bij een van de Utrechtse huisartsen. In totaal verblijven er momenteel ruim 1600 Oekraïners in Utrecht die nu dus ook gebruik kunnen maken van dit initiatief.

De praktijk van Jantien, De Nieuwe Linie, coördineert het inplannen van de fysieke afspraken. In 85 procent van de gevallen is zo’n afspraak niet nodig, zegt Jasper Schellingerhout. Ook hij is huisarts en medeoprichter van Arene. Dat is de plek waar de Oekraïners zich eerst melden met hun klachten. In de meeste gevallen kunnen hun zorgvragen telefonisch of digitaal worden opgelost. Als er bijvoorbeeld wel lichamelijk onderzoek nodig is, kunnen ze langs bij een van de Utrechtse praktijken.

‘De schouders eronder’

HUS had geen problemen om praktijken te vinden die mee wilden doen, zegt Jantien. “Dat kwam soepel op gang. Er was direct een aantal praktijken die aangaven: ‘We zetten met elkaar de schouders eronder’. Dat vond ik mooi om te zien.” De vijftien praktijken hebben om de beurt één week dienst. Dat houdt in dat ze wekelijks gemiddeld twee of drie fysieke consulten hebben. “In de week dat jouw praktijk dienst heeft, kan je plekken vrijhouden in de agenda. Dat werkt overzichtelijk.”

Bij Arene werken tientallen huisartsen, maar ook doktersassistenten. Zij beantwoorden onder meer vragen over herhaalrecepten voor medicatie, luchtwegklachten, maar bijvoorbeeld ook huidklachten. “Dan kan iemand een foto meesturen of kijkt de arts even digitaal mee”, zegt Jasper. “Dat is goed te doen. Veel klachten zijn telefonisch of digitaal goed uit te vragen.” Tot nu toe vonden de deelnemende praktijken de inschatting van Arene voor fysieke consulten terecht. “Veel huisartsgeneeskundige vragen kun je oplossen zonder dat je een patiënt hoeft aan te raken”, stelt Jasper.

Dat geldt in veel gevallen ook voor mentale zorg, zegt hij. “We zien best veel trauma gerelateerde klachten. Ze hebben heel wat meegemaakt. Dat is zeker een aandachtspunt.” Sinds kort zijn er daarom ook Oekraïense psychologen die online meehelpen. “In je eigen taal praat je het makkelijkst”, zegt Jasper. “En iemand in beeld zien zegt al veel. Je kunt misschien niet het hele lichaam zien, maar wel een groot deel. Ook de omgeving waar in iemand zich bevindt, zoals op een onrustige opvanglocatie, vertelt een psycholoog veel.”

Gezamenlijk oplossen

De app van Arene is vertaald in het Oekraïens. Ook wordt er gewerkt met een speciale vertaalapp of wordt er een tolk ingeschakeld. “Dat gaat goed”, zegt Jantien. “Mensen vertellen ons dat ze blij zijn dat ze echt gehoord worden en dat ze goed kunnen bespreken wat hun zorgen zijn.” Voor de meeste Oekraïners is het in eerste instantie wel even wennen, want in hun thuisland gaat het er anders aan toe. “Daar kunnen ze direct naar het ziekenhuis”, legt ze uit. “Hier hebben we huisartsen als poortwachters. Dat vinden mensen in het begin soms lastig.”

Tekst loopt door onder de foto

Zowel Jantien als Jasper zijn erg tevreden over de samenwerking. “Het grote voordeel is dat huisartsen niet zomaar iemand aan de balie krijgen die een andere taal spreekt en zonder medisch dossier”, zegt Jasper. “Huisartsen staan al onder druk en op deze manier zorgen we dat de druk van deze groep Oekraïners met 85 procent vermindert. Ook komt zo niet alle druk op de praktijk te liggen die het dichtst bij een opvanglocatie ligt, maar los je dit probleem gezamenlijk op. De last wordt verdeeld door solidariteit te tonen.”

Jasper geeft aan dat het niet exact hetzelfde is als de huisartsenzorg die we in Nederland doorgaans kennen. “Idealiter bied je iedereen een huisarts om de hoek, maar dat is in de huidige situatie niet mogelijk. Op deze manier kunnen we deze mensen gestructureerde (huisartsen)zorg verlenen.” Jasper is optimistisch over de toekomst. “De samenwerking kan doorgaan zolang als nodig is. En als er wel genoeg plek is bij Utrechtse huisartsen, kan het ook weer stoppen.”