Open Monumentendag Utrecht 2019

Kunst, vermaak en spoorwegerfgoed

Zaterdag 14 september is het weer Open Monumentendag. Het hoofdthema dit jaar is ‘Kunst & Vermaak’; in het kader van 175 jaar Spoorstad is er extra aandacht voor spoorwegerfgoed. Bijna  tachtig monumenten zijn opengesteld, omlijst door een nevenprogramma met onder meer lezingen, speciale rondleidingen en andere activiteiten. Het volledige aanbod is te bekijken op www.openmonumentendagutrecht.nl. We blikken deze week alvast vooruit.

Van een manshoog 16e-eeuws uurwerk van een carillon tot de meest verfijnde muziekdozen die vroeger de schouwen van de puissant rijken sierden: de verzameling van Museum Speelklok is uniek en trekt bezoekers uit de hele wereld. Maar achter die verzameling schuilt ook een interessante geschiedenis, zo maakt een rondleiding duidelijk.     

Voor het gewone volk was dit dure speelgoed niet weggelegd. Dat veranderde in de 19e eeuw met de komst van het buikorgel, waarmee straatmuzikanten de wijk in trokken. Met de uitvinding in 1892 van het orgelboek – kartonnen bladen met gaatjes – begon de opmars van de straat-, dans- en kermisorgels. In het Danspaleis van het Museum staan de fraaiste exemplaren bij elkaar.

De bloeitijd van de orgels lag in de tijd dat er nog geen radio en grammofoons waren. Die vind je in het museum dan ook niet. Uitgangspunt van de collectie is dat er daadwerkelijk instrumenten worden bespeeld: van orgelpijpen, snaren en trommels tot accordeons en zelfs echte violen. De instrumenten worden in gang gezet door de puntjes en gaatjes van muziekrollen of -boeken. In feite zijn de speeldozen en straatorgels een soort robots. Dat die vergelijking niet zo gek is bleek vorig jaar, toen het Museum een tentoonstelling over robots draaide, die buitengewoon succesvol was.  

En dat alles is gevestigd in het oudste monument van de stad: de 1000 jaar oude Buurkerk. Kerk en museum zijn op Open Monumentendag gratis te bezoeken!