Zaterdag 9 september is het Open Monumentendag. Het landelijke thema van dit jaar is ‘Levend Erfgoed’. In Utrecht onder andere speciale aandacht voor behoud van monumenten, voor monumenten met een tweede leven en voor kunstuitingen in en op monumenten die het leven verbeelden. In totaal zijn 83 monumenten te bezoeken, alle te vinden op de website: www.openmonumentendagutrecht.nl of in de speciale Monumentenkrant die in de stad wordt verspreid. In DUIC alvast een voorproefje.
Vanouds bieden grafmonumenten een blik op het leven van de overledene. Monumentale graven zijn te zien op de gemeentelijke begraafplaatsen Soestbergen en Kovelswade.
Tot de 19e eeuw was het gebruikelijk om doden te begraven in de kerk (als je rijk was) of rond de kerk (de kerkhof). Dat werd begin 19e eeuw om hygiënische redenen verboden. Vanaf die tijd werden nieuwe begraafplaatsen aangelegd buiten de stad. In 1830 kocht de gemeente Utrecht aan de Gansstraat de buitenplaats Soestbergen aan om daar de 1e Algemene Begraafplaats aan te leggen. Landschapsarchitect Jan David Zocher ontwierp de begraafplaats als wandelpark in Landschapsstijl met in het midden een grafheuvel: de ‘taart van Zocher’. Op Soestbergen bevinden zich de graven van veel prominente Utrechters, zoals Gerrit Rietveld, Nicolaas Beets en Buys Ballot.
De begraafplaats lag aan de toenmalige rand van de stad. Toen aan de overkant van de Gansstraat in 1895 de – nu nog bestaande – gevangenis werd gebouwd kreeg deze uithoek de naam ”t luie end’: aan de ene kant liggen ze, aan de andere kant zitten ze.
Toen Soestbergen vol dreigde te raken werd in 1901 – aan de andere kant van de toenmalige Oosterspoorbaan – de 2e Algemene Begraafplaats Kovelswade in gebruik genomen. De begraafplaats en het bijzondere aulagebouw in ‘Palladiaanse’ stijl was een ontwerp van directeur gemeentewerken F.J. Nieuwenhuis. Ook op Kovelswade komen we veel bekende Utrechtse namen tegen, zoals Begeer, Hamburger en Fenter van Vlissingen.
Soestbergen en Kovelswade zijn beide Rijksmonument. In het verlengde van het wandelpad over de voormalige Oosterspoorbaan is onlangs een wandelpad door Kovelswade geopend richting Lunetten. Op Open Monumentendag zijn beide begraafplaatsen met een uitgebreid programma opengesteld.
