Net als de rest van Nederland, heeft Utrecht te maken met een wooncrisis. De gemeente zet volop in op het bouwen van nieuwe woningen, maar minstens zo belangrijk is het om de bestaande woningen zo goed mogelijk te gebruiken. Wethouder Dennis de Vries (Wonen): “In Utrecht investeren we ongelijk voor gelijke kansen. We willen voorkomen dat woningen worden opgekocht door vermogende investeerders en vastgoedondernemers, met als doel ze voor veel geld te verkopen of verhuren. Wonen is een grondrecht, geen verdienmodel. Van eigenaren die woningen verhuren, verwachten we dat ze dit op een nette manier doen. En we handhaven actief op leegstand.”
Wat de gemeente precies doet en hoe? Je leest drie weken lang over het programma beschermen bestaande woonvoorraad. Met dit keer: de opkoopbescherming.
Substantieel minder investeerders en meer huizen naar directe bewoners
De opkoopbescherming is een landelijke maatregel die sinds 1 januari 2022 van kracht is via de Wet opkoopbescherming. Het doel is helder: betaalbare koopwoningen beschermen tegen opkoop door beleggers die deze woningen vervolgens tegen hoge huren verhuren. Ook in Utrecht leidde opkoop tot dure huurwoningen en verminderde kansen voor starters en mensen met een middeninkomen. Daarom voerde Utrecht de opkoopbescherming in – en die maatregel blijkt bijzonder effectief.
Verbod op verhuur
De kern van de opkoopbescherming is een verbod op verhuur. Wie een woning koopt die onder deze regeling valt, mag die niet zomaar – in z’n totaliteit of als losse kamers – verhuren. Verhuur is slechts toegestaan in uitzonderlijke situaties, zoals tijdelijke uitzending naar het buitenland of verhuur aan directe familieleden. Zonder vergunning verhuren is in strijd met de regels en kan leiden tot stevige boetes.
Prijsgrens
Vanaf 1 juli 2024 geldt in Utrecht de prijsgrens voor opkoopbescherming voor koopwoningen met een WOZ-waarde tot €565.000. Deze regeling voorkomt dat beleggers betaalbare woningen opkopen voor verhuur. Overtreding kan leiden tot een boete van €18.500. De maatregel vergroot de kans voor starters en middeninkomens op de woningmarkt; het gaat om woningen die binnen hun budget passen. De prijsgrens wordt elk jaar op 1 juli aangepast aan de WOZ-waarde, waardoor zo’n 60% van de Utrechtse koopwoningen onder de regeling valt.
Handhaving
Handhaving is een belangrijk onderdeel van het beleid. Binnen de gemeente Utrecht houdt Laurens, programmaleider bij de afdeling Vergunningen, Toezicht en Handhaving, zich hier, samen met zijn team, mee bezig. “We maken hierbij gebruik van data van het kadaster en uit onze eigen basisadministratie. Zo kunnen we zien wie een woning heeft gekocht en wie er staat ingeschreven. Die informatie leggen we naast elkaar. Als er een mismatch is, is dat voor ons aanleiding om verder te onderzoeken wat er precies aan de hand is. Omdat de data zo transparant is en het dus vrij eenvoudig is om na te gaan of iemand die de woning heeft gekocht er ook echt woont, is de opkoopbescherming heel effectief.”
Positief effect
“De opkoopbescherming was absoluut noodzakelijk voor Utrecht”, vertelt Jamal, die bij de gemeente beleidsadviseur Wonen is. De maatregel heeft geleid tot een merkbaar positief effect op de woningmarkt. ”Het aantal woningen dat door investeerders is opgekocht, is fors gedaald. In 2021 ging het nog om ruim vijfhonderd woningen, in de eerste helft van 2024 waren dat er nog maar veertien. Een enorme daling. Tegelijkertijd zien we dat het aantal en aandeel koopstarters juist flink is toegenomen. In 2021 werd nog slechts 47% van de verkochte woningen gekocht door een koopstarter, in het eerste halfjaar van 2024 was dit gestegen naar 58%.”
Combinatie
De maatregel staat niet op zichzelf. Jamal benadrukt dat het succes mede te danken is aan een combinatie van beleidsmaatregelen, zoals de verhoging van de overdrachtsbelasting en aanscherpingen in het huurbeleid. ”Deze maatregelen hebben samen gezorgd voor een terugloop van investeerders die vooral goedkope woningen opkochten om die voor veel te veel geld te verhuren, met als resultaat dat deze woningen nu weer beschikbaar zijn voor mensen die er zelf in gaan wonen. En dat is wat we in Utrecht willen: meer ruimte voor bewoners, geen ruimte voor pandjesbazen die alleen bezig zijn met winst maken.”
Wilt u meer weten over de opkoopbescherming? Kijk voor meer informatie op de website van de gemeente Utrecht. Op de site staan ook eventuele wijzigingen in de regelgeving of recente handhavingsacties weergegeven.
