Tweehonderd jaar geleden werd op 27 mei de wetenschapper Franciscus Cornelis Donders (1818-1889) in Tilburg geboren. Deze wereldberoemde oogarts en hoogleraar aan de Universiteit Utrecht was een pionier in zijn vakgebied. Omdat het precies 200 jaar geleden is dat hij geboren werd, is 2018 uitgeroepen tot Dondersjaar.

Tweehonderd jaar na zijn geboorte wordt met het Dondersjaar de onderzoeker en zijn wetenschappelijke oeuvre gevierd.

“F.C. Donders is geen voetbalteam, zoals sommige mensen wellicht vermoeden”, vertelt conservator van het Universiteitsmuseum Utrecht, Reina de Raat. “Donders deed eind 19e eeuw grote ontdekkingen over de werking van het oog. Hij ontwikkelde diverse testen zoals op het gebied van kleurenblindheid. Mede dankzij zijn onderzoek begrijpen we nu precies hoe het oog werkt. Bijvoorbeeld als je in de verte of juist van dichtbij niet goed ziet”, aldus De Raat.

Het Universiteitsmuseum heeft een verzameling objecten die door Donders ontwikkeld zijn. Een aantal van deze instrumenten zijn te zien in het museum. De Raat: “We willen graag alle bewoners van de Utrechtse F.C. Dondersstraat de kans geven om kennis te maken met het werk van deze gerenommeerde wetenschapper Franciscus Cornelis Donders. Ze krijgen daarom allemaal een gratis toegangsbewijs in de brievenbus waarmee ze met het hele gezin het museum kunnen bezoeken.”

Zien in de geneeskunde

Donders wilde weten hoe het lichaam werkte en noemde de ‘fysiologie’ zijn grote liefde. Hij was een pionier, want hij ontwikkelde veel meetapparatuur, instrumenten en testen waar men nu nog van profiteert. In 1858 opende hij in Utrecht het eerste ‘oogziekenhuis’ van Nederland; het Ooglijders Gasthuis. Door de concentratie van patiënten in dit nieuw opgezette Gasthuis waren hij en zijn collega’s in staat veel gerichter onderzoek te doen naar gezichtsstoornissen zoals kleurenblindheid, scheelzien en slechtziendheid. In 1864 werd zijn onderzoek over de ooglens gepubliceerd waarin hij beschreef hoe slechtziendheid veroorzaakt kon worden. Dankzij zijn onderzoek weten we exact hoe een bril op sterkte werkt.

Vooruitstrevend en veelzijdig

Donders had niet alleen veel kennis van het oog, maar deed ook onderzoek op andere wetenschappelijke gebieden. Hij had ook een uitgesproken visie op de maatschappij. Hij streed tegen kinderarbeid en ook pleitte hij voor een 8-urige werkdag. In Utrecht werd in 1920 op het Janskerkhof een groot beeld van Donders geplaatst en aan de Radboud Universiteit in Nijmegen werd het Donders Instituut, voor Brein, Cognitie en Gedrag naar hem vernoemd.

Conservator De Raat: “Na de geplande verbouwing van het Universiteitsmuseum krijgt de collectie van Donders een prominente plek om het verhaal van de ontdekkingen van Donders nog beter te kunnen vertellen.” Gedurende het Dondersjaar 2018 zijn er in het Universiteitsmuseum Utrecht en op de Universiteit Utrecht verschillende bijeenkomsten en lezingen.