Rondleiders van Gilde Utrecht vertellen over verborgen en onbekende plekken in de stad.

Een van de mooiste en best bewaarde gebouwen in Rococostijl van Nederland vind je als je vanaf het Domplein de Lange Nieuwstraat uitloopt. Het is het pand van de Fundatie van Renswoude, dat in 1757 gebouwd werd.

Toen Maria van Duist van Voorhout, Baronesse Douairière van Reede, Vrijvrouwe van Renswoude (een hele mondvol) in 1754 stierf, trad haar vijf jaar daarvoor opgestelde testament in werking. Bij dat testament had zij bepaald dat er in Delft, Den Haag en Utrecht stichtingen (in die tijd ‘fundaties’ geheten) moesten komen om voor ‘schrandere’ ouderloze jongens een goede opleiding te realiseren. En daarmee bedoelde ze een opleiding zoals we dat tegenwoordig een hbo-opleiding zouden noemen voor wezen en vondelingen.

In Utrecht betrof het de in het Stadsambachtkindertehuis ondergebrachte wezen. De regenten van dat weeshuis waren automatisch ook regent van de plaatselijke fundatie.

Leerlingen kregen eigen pand

Testamentair was vastgelegd dat de leerlingen van deze fundaties in een eigen gebouw moesten worden ondergebracht, samen met de binnenhuisvader en -moeder. De regenten besloten dat de meest geschikte locatie voor zo’n gebouw direct naast het stadsambachtelijk kindertehuis was. Daarom moesten de zes Gronsveltkameren, die grensden aan het voormalige Agnietenklooster, worden verplaatst. En in 1757 stond er dus het prachtige gebouw dat sindsdien nagenoeg onveranderd is gebleven.

Het onderwijs in de fundatie, die is gebouwd voor twintig tot dertig inwonende ‘élèves’, leerlingen, was van een hoog niveau. Voor het kunstonderwijs is dat nog steeds zichtbaar in de tekeningen, die de élèves van elkaar hebben gemaakt. En ook in de portretten die ze als examenstuk van de regenten hebben gemaakt. Maar ook de namen van de leraren geven aanwijzingen voor het hoge niveau van onderwijs. Zo was één van de eerste leraren in wiskunde, landmeetkunde en overige zogenaamd exacte wetenschappen Laurens Daalder.

Spiegelbaar

Wie voor het gebouw staat, zal er duidelijk drie delen in herkennen: een linker- en een rechtervleugel en een middenrisaliet, een iets vooruitspringend gedeelte van de gevel. Het geheel is bijzonder symmetrisch. En als je er dan toch voor staat, let dan ook eens op het prachtige smeedwerk, zowel voor, achter als boven op het gebouw.

Vanaf 1922 werd het gebouw niet meer gebruikt als woning voor wezen. De fundatie is er nu alleen nog maar voor het verstrekken van een studiebeurs aan jongeren. Om daarvoor in aanmerking te komen gelden wel een aantal criteria. Zoals bijvoorbeeld woonachtig zijn in Utrecht en studeren in Utrecht. De ruimtes in het gebouw worden voor diverse gelegenheden verhuurd. En als je ooit de kans krijgt er binnen te kijken, met Open Monumentendag bijvoorbeeld: grijp je kans, het is echt de moeite waard.