Hockey, tennis, voetbal, atletiek… Talloze sporten zijn er die je kunt beoefenen. Maar wat komt er allemaal bij kijken als je zelf een sport wilt ontwerpen? Die vraag stelde het tijdschrift Quest aan onderzoekers en studenten van het masterprogramma Sportbeleid en sportmanagement aan de Universiteit Utrecht. Vol enthousiasme gingen de docenten, studenten en hoogleraar Maarten van Bottenburg aan de slag, met een volledig nieuwe sport als resultaat: Qontrol-bal.

Het begon allemaal in april 2021, toen het tijdschrift Quest de onderzoekers de vraag stelde: ‘Wat gebeurt er als je zelf een sport wilt ontwerpen?’ Quest kwam wel met een aantal randvoorwaarden: de sport moest aantrekkelijk zijn voor publiek, niet lijken op een bestaande sport, een fysieke sport met spelregels zijn, in wedstrijdverband uit te oefenen zijn, bij voorkeur geen balsport zijn (tenzij het fundamenteel zou afwijken van bestaande balsporten), alle bevolkingsgroepen moeten de sport kunnen uitoefenen en de sport moet bij voorkeur genderneutraal zijn.

Wie denkt dat de onderzoekers gelijk hun sportkleding uit de kast hebben getrokken, heeft het mis. Ze zijn namelijk begonnen met het beschrijven van ontwerpprocessen van een aantal sporten die grotendeels ontstonden aan de tekentafel – zoals basketbal, volleybal en korfbal. Daarnaast maakten ze gebruik van ‘design thinking’, een methode om – vanuit het perspectief van de gebruiker – creatieve oplossingen te vinden voor ingewikkelde vraagstukken.

‘Zou je niet ook met meerdere voorwerpen kunnen werken?’

“De eerste bijeenkomst hebben we vooral gediscussieerd over wat nu de principes van de hedendaagse sport zijn en wat er gebeurt als je die principes loslaat, vertelt hoogleraar Maarten van Bottenburg. “We stelden vast dat het bijna altijd één tegen één, of een team tegen een ander team is. Maar waarom niet drie tegen drie, of vier tegen vier? En als er een voorwerp is, is er altijd maar een: een bal bijvoorbeeld. Zou je niet ook met meerdere voorwerpen kunnen werken?”

Tekst gaat verder onder afbeelding

Ook de rol van het publiek werd bediscussieerd. “Er is altijd een scheiding tussen deelnemers en publiek”, zegt Van Bottenburg. “Maar zou je het publiek ook invloed kunnen geven op de wedstrijd, onderdeel van de wedstrijd zelf laten worden? Verder constateerden we dat er meestal weinig humor zit in sport. Het is allemaal zo bloedserieus. Zou je geen gamechangers in kunnen brengen die voor verwarring of verrassing zorgen? Kortom: het ging alle kanten op.”

Tekst gaat verder onder afbeelding

De studenten en onderzoekers kunnen hun ideeën uiteindelijk uitwerken tot een prototype, dat getest werd in de sporthal van Olympos op het Utrecht Science Park. “Dat was zo wonderlijk. We stapten de zaal in en zagen echt iets ontstaan dat nog niet bestond. De omstanders werden er ook echt enthousiast van. En: het kan zomaar worden gespeeld, er is niet veel voor nodig”, zegt Van Bottenburg. Qontrol-ball was geboren. “Nu begint het eigenlijk pas”, zegt Maarten van Bottenburg in het artikel dat Quest over het experiment schreef. “Valt het dood of wordt het opgepikt? We zijn ver gekomen, maar we zijn er pas echt als Qontrol-ball aanslaat.”

Qontrol-ball in het kort

Qontrol-ball wordt gespeeld op een veld dat is verdeeld in een grote driehoek en twee kleinere. Elke driehoek heeft een eigen kleur en in het midden een kleinere driehoek; de scoringsplaats.

De sport wordt beoefend met drie teams en ieder team verdedigt één vak. Er wordt gespeeld met een speciaal soort rubberen balletje met zes uitstulpingen. Bij het overspelen moet het balletje minimaal één keer stuiteren. Lopen met de bal mag niet en een speler mag de bal maximaal vijf seconden vast hebben.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Elk team bestaat uit drie spelers. Als een van hen met één voet in de scoringscirkel van een tegenstander staat en op dat moment de bal vangt, is er gescoord. De wedstrijd wordt gespeeld in sets van tien minuten. Elk team begint een set met vijf punten. Scoort een team, dan gaan daar twee punten vanaf. Het team dat een score moet incasseren krijgt er één punt bij. Wie het eerst bij de nul is of aan het eind van de set de minste punten over heeft, wint de set. Het team dat als eerste twee sets heeft gewonnen, wint de wedstrijd.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Twee teams mogen verder een tijdelijke ‘coalitie’ vormen tegen het derde team. Een team roept de term ‘coalitie’ en noemt daarbij het team waarmee een coalitie wordt beoogd. Als dat team akkoord gaat, is de coalitie van kracht. Die wordt weer opgeheven nadat het volgende punt gescoord is. Elk team mag één keer per set een coalitie initiëren.

Het artikel ‘Sport uit de reageerbuis’ over Qontrol-ball staat in Quest, nummer 6, 2022.