Het gaat goed met Utrecht, we staan tweede in de ranglijst met aantrekkelijkste steden van Nederland. Dat danken we voor een groot deel aan de cultuur en creativiteit die onze stad rijk is. Goed nieuws, in ieder geval voor nu. “Maar we dromen van de toekomst”, aldus wethouder Kees Diepeveen. Om die toekomst rooskleurig te houden, is het aan verschillende partijen om hun verantwoordelijkheid nemen. En of ze dat gaan doen… Dat werd besproken tijdens de derde editie van TAAI, georganiseerd door Het Huis Utrecht, Het Utrechts Verbond en de Utrechtse Ruimtemakers.
Door Marcella van der Wilt

Welke meerwaarde heeft cultuur eigenlijk voor de stad? Hoeveel geld stoppen we er in en wat levert het ons op? De uitkomsten van het onderzoek dat de gemeente hiernaar liet doen,  presenteerde Gerard Marlet (Atlas voor Gemeenten) tijdens TAAI #3. Hij concludeert dat het geld wat Utrecht in cultuur steekt, zichzelf ruimschoots terugverdient. Mensen willen hier heel graag wonen, wat grotendeels veroorzaakt wordt door de attractiewaarde die cultuur levert.

Iets wat de culturele sector zelf natuurlijk al lang wist. Toch fijn dat het nu ook zwart-op-wit staat. Marlet waarschuwt dat dit slechts een momentopname is. Als de stad de komende jaren met 80.000 inwoners groeit (en dat is voorspeld), zal cultuur mee moeten groeien.

“Oppassen voor  monocultuur”

Aan gespreksleider Patrick van der Hijden vertellen enkele cultuurmakers dat dit rapport hen wel aan het denken zet. Ze zien in dat cultuur niet vanzelf meegroeit met de stad en dat zij daar een rol in hebben. Ze voelen zich verantwoordelijk om Utrecht op de kaart te zetten.
Daarnaast heeft het positieve effect van cultuur ook een keerzijde; de stijgende welvaart kan zorgen voor een sterke scheiding in de stad tussen verschillende bevolkingsgroepen.

Thibaud Delpeut (Theater Utrecht) geeft aan dat we in het centrum hard afstevenen op een monocultuur. “We moeten niet óók dingen doen in andere wijken, maar de schutting tussen het centrum en andere wijken weghalen”. Rinke Vreeke beaamt dat dit ook bij muziekfestival Le Guess Who een kwestie is. Het festival probeert activiteiten te programmeren die verschillende groepen in de samenleving bij elkaar brengt, dwars door de hele stad heen.

“Cultuur moet het bedrijfsleven verleiden”

Waar de cultuurmakers stevig reflecteren op de eigen rol en behoorlijk eensgezind zijn over de zorgen die deze kwestie met zich meebrengt, zien de aanwezigen uit het bedrijfsleven dat anders. Een collectieve verantwoordelijkheid bij hen neerleggen is niet zo gemakkelijk. Jan Henk van der Velden (Wyn en Stael) geeft aan dat ‘hét bedrijfsleven’ niet bestaat, ieder bedrijf bepaalt zelf of ze tijd en geld in cultuur stopt. Zijn eigen organisatie steunt diverse Utrechtse culturele instellingen, omdat zij er feeling mee hebben. “Cultuur moet een bedrijf verleiden om mee te doen, ze moeten de gevoelige snaar raken”, zegt hij.

Malou te Wierik (Buro Dertig) is het daar niet mee eens. Zij vindt dat bedrijven een maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben en die ook uit zichzelf kunnen oppakken. Ingmar Creutzberg (Marketing Utrecht) geeft daarentegen aan dat het onderzoek van de gemeente duidelijk uitwijst dat de meerwaarde die cultuur genereert ook in het voordeel van commerciële partijen is. Ze mogen zich daar dan ook best verantwoordelijk voor voelen, vindt hij.

Gebrek aan ruimte

Maar is er genoeg ruimte voor creativiteit in Utrecht? Karin Blokzijl van Bureau Buiten deelt conclusies uit hun rapport hierover: die is er niet. Blokzijl adviseert de gemeente te handelen naar de eigen visie: “Wees helder over wat je wilt met de ruimte voor creatieven en communiceer dat naar projectontwikkelaars. Dat moet aan de voorkant, bij het verkopen van de grond. Als politiek moet je zeggen: zo’n stad willen we. Houd je daar aan.”

Oproep aan de politiek

Kortom: Cultuur en creativiteit moeten groeien in Utrecht, maar er is geen ruimte voor. Hoe lossen we dat op? Het publiek krijgt de vraag een opdracht voor de politiek te formuleren. Zij mogen immers over tien maanden weer naar de stembus om de gemeenteraad te kiezen.
Deze opdracht maakt de tongen los. Het woord ‘visie’ valt vaak. Daarnaast wordt gesproken over randvoorwaarden voor projectontwikkelaars, een investeringsfonds voor creativiteit, een chef broedplaatsen binnen de gemeente en meer kunstenaars in leegstaande panden.

Vinden de aanwezige politici dat ze genoeg verantwoordelijkheid nemen? Op Student en Starter na, zeggen ze allemaal ‘ja’. Het lijkt erop of zij de uitkomsten van de onderzoeken vooral als een groot compliment opvatten. Al twijfelt wethouder Diepeveen wel een beetje bij het beantwoorden van de vraag of politiek en bestuur genoeg verantwoordelijkheid nemen voor cultuur. Hij ziet ruimte voor verbetering.

We profiteren in Utrecht allemaal van cultuur, maar of die meerwaarde in de toekomst blijft? Als de cultuursector in z’n eentje het gevoel heeft dat er een tandje bij moet, lukt dat niet. We maken Utrecht toch samen? De politiek heeft hier een stevige rol in te pakken, want daar zitten de mensen die uiteindelijk het speelveld bepalen namens de inwoners van Utrecht. Zo lang zij dergelijke rapporten als compliment opvatten in plaats van een oproep tot actie, zijn we nog niet uitgepraat.

TAAI is een initiatief van Het Huis, het Utrechts Verbond en Utrechtse Ruimtemakers in samenwerking met de Gemeente Utrecht. Het doel: beter worden in samen stad maken.