De huidige eigenaar van het Leeuwenbergh Gasthuis gaat proberen het verwijderde orgel weer terug te krijgen in het Rijksmonument. Dit doet Stadsherstel Utrecht op aandringen van de gemeente. Het bijzondere instrument werd zonder vergunning uit het pand gehaald, iets wat volgens de gemeente niet zomaar mocht. De bouwer en huidige eigenaar van het instrument is daar blij om.

Het orgel in het bijzondere gebouw Leeuwenbergh aan het Servaasbolwerk in Utrecht heeft ondertussen het nodige losgemaakt. Het instrument is het middelpunt van een geschil geworden.

De voormalige eigenaar, Stichting Vrienden van Leeuwenbergh, liet het orgel verwijderen en verkocht kort daarna het pand voor €949.000. Sinds begin 2019 is Stadsherstel Utrecht de nieuwe eigenaar. Zij vonden een nieuwe huurder die het gebouw zonder orgel wilde gebruiken.

Rijksmonument

Het orgel had echter volgens de gemeente Utrecht niet verwijderd mogen worden. Het bijzondere muziekinstrument zou namelijk onderdeel uitmaken van het Rijksmonument en zodoende beschermd zijn.

Ook de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed benadrukt dat het orgel tot het beschermde monument behoorde. De voormalige eigenaar, die het orgel liet verwijderen, is het daar niet mee eens.

Van de huidige eigenaar van het pand, Stadsherstel Utrecht, hoeft het orgel ook niet terug. Maar omdat de gemeente meent dat er onrechtmatig is gehandeld heeft de eigenaar nu alsnog een vergunning aangevraagd voor het tijdelijk verwijderen van het orgel.

Directeur Jos Blom vertelt: “Wij hebben een gebouw zonder orgel gekocht en wij hoeven het instrument niet perse te hebben. Maar we gaan nu toch kijken of we het terug kunnen krijgen. We gaan daarvoor het gesprek aan met de bouwer van de orgel. Die heeft het instrument weer in bezit.”

(Tekst gaat onder foto door)

Flentrop

De bouwer van het instrument is orgelmaker Flentrop. Het bijzondere instrument werd in 1954 gebouwd voor Leeuwenbergh, Nobelprijswinnaar Albert Schweitzer heeft daar toentertijd nog een rol bij gespeeld. De directeur van Flentrop had al jaren contact met de voormalige eigenaar van het gebouw over het gebruik en het onderhoud van het instrument. Hier kwam echter weinig concreets uit.

Erik Winkel, directeur van Flentrop vertelt: “Het instrument in Leeuwenbergh heeft een plekje in ons oeuvre van orgels die we gebouwd hebben. Door verschillende mensen werd er bij ons aan de bel getrokken dat we iets met het instrument moesten doen, anders zou het wellicht niet goed afgelopen met het orgel.”

Volgens Winkel gebeurt het vaker dat orgels uit kerken worden verwijderd of zelfs gesloopt worden. “Dat is niet iets wat we willen. Mooie instrumenten gaan op deze manier verloren, en zo gaat een gedeelte van onze cultuurgeschiedenis verloren.”

Winkel kreeg eind vorig jaar een belletje dat het Utrechtse orgel weggehaald moest worden. “Dit gebeurt helaas ook vaker, al zijn we dan al langer in gesprek om dit soort instrumenten te behouden.”

Zwolle

De kerk in Zwolle, en het orgel, gaan gerestaureerd worden. Daar konden ze de komende jaren wel een orgel gebruiken. Zodoende wist Winkel het voor elkaar te krijgen dat het Utrechtse orgel naar Zwolle kon gaan.

Dat is best bijzonder. Het probleem met dit soort instrumenten is namelijk dat ze heel lastig te herplaatsen zijn. Er zijn meer orgels dan locaties en het probleem speelt landelijk. Ook Flentrop kan ze niet allemaal opslaan. De handelswaarde van de instrumenten is daardoor nihil. Winkel: “Maar ze hebben wel veel cultuurhistorische waarde.”

Hoewel Flentrop medeverantwoordelijk is voor het weghalen van het orgel uit Utrecht, vindt hij het als geen ander heel erg zonde dat het nodig was. “Als er een zaak van wordt gemaakt en daarbij wordt besloten dat het orgel onderdeel is van het Rijksmonument, betekent dit dat andere orgels in andere monumenten ook beschermd worden. Dan krijgt de eigenaar van het gebouw de plicht om het instrument te beschermen. Want nu worden historische orgels soms gewoon weggegooid.”

De firma Flentrop ziet dus graag dat het orgel terugkomt in het Leeuwenbergh Gasthuis. “Nog mooier is het als het ook frequent gebruikt gaat worden. Want daar is het instrument natuurlijk voor bedoeld. De bescherming is echter het belangrijkst, het zou fantastisch zijn als dit soort orgels erfgoed worden.” Winkel gaat dan ook graag het gesprek aan met de huidige eigenaar van het gebouw, Stadsherstel Utrecht, over het terugplaatsen van het instrument.