Het gebrek aan voortgang op huisvesting komt vooral doordat het college de prioritering niet op orde heeft. Dat zijn in het kort de woorden van Henk Peter Kip, directievoorzitter van woningbouwcorporatie Woonin. Het college van burgemeester en wethouders (B&W) heeft eerder aangegeven dat er 1.000 tijdelijke woningen gebouwd zouden worden dit jaar. Dat gaat echter niet gebeuren. Ook de komende jaren blijven de aantallen woningen ver achter bij de eerder uitgesproken ambities van het Utrechtse college. Volgens Kip is er aan één ding gebrek. Dat is niet zozeer grond, maar wel de bereidheid van het gemeentebestuur om te kiezen voor woningbouw, stelt hij.

Het idee van tijdelijke huizen werd een paar jaar geleden aangekondigd als een snellere oplossing om de woningnood enigszins te verlichten in Utrecht. Maar het blijkt allemaal toch trager te gaan. Eerder werd gezegd dat er 3000 a 4000 tijdelijke huizen zouden staan in 2026, maar de gemeente spreekt nu over 1050 woningen. Zelfs dat aantal is volgens Kip te optimistisch als de gemeente zich niet flexibeler gaat opstellen.

Als grootste woningcorporatie in Utrecht heeft Woonin een flinke vinger in de pap. Eén op de vijf inwoners van de stad woont in een huis van Woonin, dat tot eind vorig jaar nog Mitros heette. Als er iemand medeverantwoordelijk is voor het uit de grond stampen van tijdelijke woningen is het deze corporatie dus wel.

‘Zo komen we nooit aan al die extra tijdelijke woningen’

De woningnood in Utrecht is hoog. De wachtlijst voor een sociale huurwoning loopt op tot elf jaar. Ondertussen stokt ook de huisvesting van speciale doelgroepen, zoals statushouders en mensen die uit de maatschappelijke opvang willen doorstromen. Tijdelijke huizen zouden voor beide groepen voor een klein beetje verlichting moeten zorgen.

Locaties in de stad

“Er wordt nu al zo lang gesproken over tijdelijke huizen, we hebben samen met de gemeente tientallen – wel meer dan honderd – locaties onderzocht in de stad waar de woningen mogelijk kunnen staan”, vertelt Kip. Maar volgens de directievoorzitter van Woonin is het elke keer de gemeente die een streep trekt door de locaties. “Zo komen we nooit aan al die extra tijdelijke woningen voor jonge woningzoekenden en de bijzondere doelgroepen.”

Kip meent dat het college en de raad keuzes moeten gaan maken en de consequenties ervan moeten dragen. “In heel Nederland en zeker in Utrecht is behoefte aan meer woningen, voor reguliere woningzoekenden en voor bijzondere doelgroepen, mensen hebben gewoon onderdak nodig. We hebben de morele plicht om te helpen. Maar ik vraag mij ondertussen af of het gemeentebestuur wel wil dat de stad groeit, dat er extra huizen komen en er iets gedaan wordt aan het woningtekort.”

‘Het is een politieke afweging om toe te staan om er wel of niet woningen gebouwd kunnen worden’

De twijfels bij Kip komen voort uit zijn opvatting dat er genoeg grond beschikbaar is in Utrecht voor tijdelijke woningbouw, maar dat het een politieke afweging is of er ergens woningen gebouwd mogen worden. Als voorbeeld noemt hij polder Rijnenburg, waar Woonin flink wat hectares grond heeft. Maar ook in de stad zijn er nog genoeg snippers grond.

Volgens Kip wordt er in de afweging voor grondgebruik te weinig rekening gehouden met woningzoekenden. Kip meent dat het gemeentebestuur daar dan ook eerlijk in moet zijn, en geen toezeggingen had moet doen over de komst van 1.000 tijdelijke woningen per jaar. “Met elk stuk grond in de stad kan je iets doen en het is dan een politieke afweging om toe te staan om er wel of niet woningen te laten bouwen, maar zeg dat dan ook eerlijk in plaats van toezeggingen te doen over de komst van tijdelijke woningen.” Kip zegt verder: “Als woningcorporatie hebben we geen trek om met een toneelstuk mee te doen.”

Het zijn felle woorden van de directievoorzitter van Woonin. Dat de zoektocht naar locaties lastig is, erkent het college ook. In een brief aan de raad staat dat onderzochte locaties afvallen omdat er bijvoorbeeld bomen staan, kabels en leidingen in de grond te vinden zijn of dat het gaat om een belangenafweging waarbij andere functies als belangrijker worden beschouwd dan woningen. Die belangenafweging wordt volgens Kip in de ‘boezem van de gemeente gemaakt’. Hij vindt het gek dat die discussie over verschillende belangen niet meer publiekelijk wordt gevoerd. De locaties die onderzocht worden voor tijdelijke woningbouw houdt de gemeente geheim.

1.000 extra

Begin dit jaar schreef het college van B&W een urgente brief. Naast het reguliere woningtekort zou er in 2023 een tekort zijn aan 500 woningen voor bijzondere doelgroepen, zoals statushouders en mensen die uit de maatschappelijke opvang komen. Kip klom in de pen en schreef samen met andere corporaties een brandbrief, zij zouden zo 1.000 tijdelijke woningen kunnen realiseren als er maar locaties beschikbaar zouden komen. Deze 1.000 kwamen bovendien nog eens bovenop de 1.000 die de gemeente al eerder had toegezegd.

‘We zijn verzand geraakt in praten over tijdelijke woningen’

Nu, tien maanden later, is het tekort aan woningen voor de bijzondere doelgroepen opgelopen tot 900 en is er ook voor de 1.000 extra tijdelijke woningen geen lapje grond gevonden. “We zijn verzand geraakt in praten over tijdelijke woningen, maar ondertussen kunnen we nergens bouwen. Er is een groot maatschappelijk probleem en wij als woningcorporaties dragen een oplossing aan, de bouw van 1.000 tijdelijke woningen. Het college had een gat in de lucht moeten springen.”

Kip stipt ook aan dat de woningcorporaties vorig jaar hebben meegewerkt aan de maatregel om tijdelijk alle beschikbare sociale huurwoningen aan statushouders toe te wijzen. Wethouder Dennis de Vries stelde toen wel een voorwaarde: om alle woningzoekenden perspectief te bieden, zouden er dit jaar en volgend jaar 1.000 tijdelijke woningen komen.

“Wij hebben meegewerkt, maar ondertussen wordt er aan de toezegging voor extra woningen niet voldaan omdat er voor elke locatie een belemmering gevonden wordt.” Kip zegt daarover: “Als er binnen het college geen steun is voor tijdelijke woningen, zeg dat dan gewoon, maar doe geen toezegging.”

Maar treft Woonin dan helemaal geen blaam bij de komst van tijdelijke woningen? Kip zegt daarover: “Natuurlijk maken wij ook fouten, en processen kunnen sneller, men mag kritiek hebben. Maar laat het niet afleiden van de vraag waar het om draait: hoe lossen we het woningtekort op?”

Reactie wethouder Dennis de Vries

“Ik begrijp de frustratie bij Woonin en die deel ik. We zijn ontzettend druk om binnen de bouw-, armoede- asiel- en wooncrisis mogelijkheden te creëren. De woningnood is hoog, er zijn nú veel nieuwe (sociale huur-) woningen nodig. Vanuit onze rol hierin proberen we zo goed – en zo snel – als mogelijk de juiste stappen te zetten. Alle partijen moeten in gezamenlijkheid oplossingen realiseren, daarbij is het goed dat iedereen vooral kijkt naar zijn eigen rol in dit proces.

‘Vanuit de gemeente zouden we het liefst vandaag woningen bouwen

Vanuit de gemeente zouden we het liefst vandaag woningen bouwen. Maar zo simpel is het helaas niet, dat weet Woonin ook. Ik ga graag met ze in gesprek over wat er wél kan en laten we vooral niet uit het oog verliezen voor wíe we het doen: mensen die al lange tijd op de wachtlijst staan voor een sociale huurwoning, die kunnen uitstromen uit een beschermde woonvoorziening, statushouders die recht hebben op een woning of andere woningzoekenden in onze stad. Het heeft onze volle aandacht en het is belangrijk om elkaar vast te houden en samen te doen wat nodig is.”