We denken dat we heel wat te verduren hebben, met die enorme buien en hagelstenen van de laatste weken en dagen. Dit extreme weer haalt het echter niet bij de storm die op 1 augustus 1674 vanuit Noord-Frankrijk over België naar onze gewesten trok. Iedere Utrechter kent die storm, of zou die moeten kennen. Het is de storm die het schip van de kerk vernietigde, maar de Domtoren liet staan. Op de tentoonstelling Trots van de stad. De Utrechtse Domtoren in het Centraal Museum, die vrijdag 24 juni door burgemeester Van Zanen werd geopend, is die storm gevisualiseerd. Op een manier die de Nederlander van nu makkelijk herkent: in samenwerking met het KNMI is de buienradar van die dag gemaakt. Code Donkerrood gold er op 1 en 2 augustus 1674. Wie staat te kijken naar de vanuit Calais over het Kanaal en over het huidige België aanstormende donkerblauwe wolk met knalrode kernen slaat de schrik om het hart. Dat gaat fout, denk je onmiddellijk. En terecht: niet alleen onze Dom en grote delen van de stad waren het slachtoffer, maar van overal in de Lage Landen kwamen berichten over de verwoestingen die de storm aanrichtte.

Blijft natuurlijk de grote vraag hoe het dan komt dat de toren gespaard bleef? Ook op die vraag geeft de tentoonstelling een antwoord, in een filmpje gemaakt door RTV Utrecht. Voor het antwoord daarop … moet je zelf maar gaan kijken. Ik kan in ieder geval al wel verklappen dat het niets te maken heeft met de vermeende slechte kwaliteit van het metselwerk van het schip. Dat was namelijk net zo sterk als dat van de toren zelf!

Eeuwenlang bouwen

De tentoonstelling begint natuurlijk met de bouw van de toren, vanaf 1320. Decennialang is eraan gewerkt, tot hij in 1382 af was. Al bij binnenkomst maakt de bezoeker van de tentoonstelling kennis met een groot en intrigerend panorama van de situatie in 1440, gemaakt door Daan Claessen: de toren is af, maar grote delen van de kerk nog niet: met het gotische schip zou pas in 1417 begonnen worden. En er zou nog generaties lang gehamer en gebeitel klinken. Claessen maakte daarnaast diverse andere spannende 3D-animaties, die deels twee jaar geleden al te zien waren in het dikke boek dat toen over de Domtoren verscheen. De tentoonstelling is dan ook mede een gevolg van dat boek, geschreven door René de Kam en Frans Kipp.

Inspiratie voor de tentoonstelling

Over de andere inspiratiebronnen van de tentoonstelling vertelde directeur van het Centraal Museum Edwin Jacobs in zijn openingspraatje vrijdag. “Toen Utrecht de wereld was, was de Domtoren al een oriëntatiepunt. Dat is nu nog steeds zo. De Domtoren werd in de middeleeuwen gebouwd als landmark. Geen landmark voor de geestelijke wereld, maar een voor de wereldlijke: de Utrechtse bisschop wilde laten zien dat hij de machtigste was in de Lage Landen. Ondanks vele transformaties door branden, blikseminslagen en stormen, waaronder de gigantische storm uit 1674, blijft die status zelfs na zeven eeuwen onveranderd. Er bestaan veel verhalen over de mysterieuze toren, maar kloppen die verhalen eigenlijk wel? Dat was de reden voor historicus René de Kam en bouwhistoricus Frans Kipp om de geschiedenis van de Domtoren uitgebreid te onderzoeken, met als resultaat hun prachtige boek. Met deze expositie brengen we de wereld van Utrecht en de verhalen uit dat boek dichterbij de mensen. We laten zien hoe de wereld van Utrecht was, en hoe die doorklinkt in het heden.”

Te zien en te beleven

De bijzondere schilderijen, tekeningen, middeleeuwse gereedschappen en 3D-animaties in deze tentoonstelling laten zien wat de toren in der loop der eeuwen heeft meegemaakt en hoe hij tot stand kwam. In een speciaal voor de tentoonstelling gemaakte ‘Time Lapse’ zie je binnen enkele minuten hoelang er over de toren is gebouwd en hoeveel werklieden en materialen daarvoor nodig waren. Aan het slot van de tentoonstelling kun je in de werkplaats met een 3D-pen zelf miniatuur Domtorentjes maken, meebouwen aan een grote maquette van de Domtoren en -kerk, of uitvinden hoe ‘Dom’ je eigenlijk bent. Er is een speciale route voor families en je kunt stemmen op je favoriete muzieknummer. De meest gekozen nummers worden tijdens het slotweekend in oktober op het carillon van de Domtoren gespeeld door stadsbeiaardier Malgosia Fiebig.

De tentoonstelling is t/m 2 oktober 2016 te zien in het Centraal Museum. Trots van de Stad. De Utrechtse Domtoren is een samenwerking tussen het Centraal Museum en de afdeling Erfgoed van de gemeente Utrecht. Het inhoudelijke tentoonstellingsconcept is bedacht door Renger de Bruin, conservator stadsgeschiedenis, en René de Kam, coördinator publieksbereik Erfgoed en auteur van het boek De Utrechtse Domtoren. Trots van de stad (2014).