Een laatste blik in het Pieter Baan Centrum: kliniek na 70 jaar weg uit Utrecht | De Utrechtse Internet Courant Een laatste blik in het Pieter Baan Centrum: kliniek na 70 jaar weg uit Utrecht | De Utrechtse Internet Courant

Een laatste blik in het Pieter Baan Centrum: kliniek na 70 jaar weg uit Utrecht

Een laatste blik in het Pieter Baan Centrum: kliniek na 70 jaar weg uit Utrecht
De ziel is uit het Pieter Baan Centrum in Utrecht. De laatste verdachten zijn in busjes naar het gloednieuwe pand in Almere gebracht. Daarmee wordt een hoofdstuk afgesloten in de justitiële geschiedenis van Utrecht. De belangrijkste psychiatrische observatiekliniek van Nederland zat zeventig jaar in de stad. Michael P., Mohammed B., Volkert van der G., en Robert M. hebben er gezeten, maar er komt geen verdachte meer in het gebouw aan de Gansstraat. DUIC kreeg als laatste nog een rondleiding door directeur Joost Harkink. We volgden de route die honderden verdachten hebben afgelegd.

De ziel is uit het Pieter Baan Centrum in Utrecht. De laatste verdachten zijn in busjes naar het gloednieuwe pand in Almere gebracht. Daarmee wordt een hoofdstuk afgesloten in de justitiële geschiedenis van Utrecht. De belangrijkste psychiatrische observatiekliniek van Nederland zat zeventig jaar in de stad. Michael P., Mohammed B., Volkert van der G., en Robert M. hebben er gezeten, maar er komt geen verdachte meer in het gebouw aan de Gansstraat. DUIC kreeg als laatste nog een rondleiding door directeur Joost Harkink. We volgden de route die honderden verdachten hebben afgelegd.

Bekijk de special door te klikken op de afbeelding direct hieronder, of lees onder de afbeelding gewoon door.

Het einde van het Pieter Baan Centrum in Utrecht

Sloten worden omgedraaid en via de intercom wordt er toestemming gevraagd om de sluis binnen te gaan. Hoewel er sinds een paar dagen geen verdachten meer zitten in het Pieter Baan Centrum (PBC), blijft het gebouw goed beveiligd. Het pand ziet er van binnen wat aftands uit. Harkink is sinds twee jaar directeur van het instituut, maar was ook voor 2016 werkzaam bij het PBC. “De afgelopen vijf jaar zijn alleen de noodzakelijke onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd. Het is nu gewoon echt verouderd.”

Directeur Joost Harkink

Het PBC heeft de bijzondere opdracht om onderzoek te doen naar verdachten van ernstige strafbare feiten waarbij het vermoeden is dat er psychisch iets aan de hand is. Regelmatig gaat het om verdachten waarvan de namen veelal in media worden genoemd bij geruchtmakende strafbare feiten. De verdachte, die in de kliniek observandus wordt genoemd, verblijft voor zes weken in de instelling. “In die tijd doet een team bestaande uit een forensisch milieuonderzoeker, een groepsleider, een psycholoog, een psychiater en een jurist intensief onderzoek.” Het onderzoek begint eigenlijk al als de verdachte het gebouw binnenkomt.

Het eerste wat de verdachten zien als ze het Pieter Baan Centrum binnenrijden.

Bijna alle verdachten worden met een busje vanuit een ander huis van bewaring gebracht, ze komen binnen via de sluis. Het busje rijdt naar binnen, de deuren gaan dicht en de verdachte wordt welkom geheten. Via een wachtcel wordt de observandus naar de badmeester gebracht. De badmeester is verantwoordelijk voor de badruimte, een kamer in het gebouw waar de verdachte wordt gevisiteerd en vanwaar de verdachte naar de afdeling wordt gebracht.

“Sommige verdachten zijn rustig en daar kan je gewoon mee praten, maar sommigen zijn ziek en soms zijn ze gevaarlijk. Communiceren op een normale manier is dan lastig.” Uiteindelijk komen de verdachten op de afdeling terecht en krijgen ze een cel aangewezen. Dit is voor zes weken hun huis. Een klein bureautje, een matras, een toiletpot met een klapdeurtje ervoor, een kleine televisie en een raam. Meer was een cel niet.

Wachtcel in de kliniek.

Directeur Harkink vertelt verder: “In Utrecht hadden we vier afdelingen en 32 bedden. De verdachten worden willekeurig op een van de afdelingen geplaatst. Op de nieuwe locatie hebben we dertig bedden, ook verdeeld over vier afdelingen.” Een afdeling bestond in Utrecht uit een gang met cellen, een gemeenschappelijke woonkamer, keuken, telefoonruimte en douches. Naast de vier reguliere afdelingen is er ook een separeer- en isolatiecel, een luchtplaats, sportruimten, spreekruimten en een gebedsruimte. “In Almere is dit allemaal beter geregeld. Elke afdeling heeft z’n eigen buitenruimte, en ook zijn er meer keukenvoorzieningen.”

Overal observeren

Hoewel de werkwijze van het PBC niet gaat veranderen op de nieuwe locatie meent de directeur wel dat ze beter hun werk kunnen doen in Almere. “Natuurlijk kunnen wij overal observeren, in Utrecht kon dat en in Almere ook. Maar het helpt als we een breder dagprogramma kunnen aanbieden, we hebben dan meer de ruimte en meer mogelijkheden om de verdachten te observeren.”

Want bij het PBC gaat het altijd om observeren. Een team van specialisten is alleen maar bezig om te kijken hoe de verdachte zich gedraagt. Aan het einde van rit, na zes weken, komt er een eindoordeel in de vorm van een rapportage. Hier staat in of de observandus een psychische stoornis of ziekte heeft, hoe toerekeningsvatbaar de verdachte is, of er een kans op herhaling aanwezig is en wordt er advies aan de rechter uitgebracht. Dat kan tbs met dwangverpleging zijn, een maatregel die veel verdachten in strafzaken proberen te vermijden.

Een cel in het Pieter Baan Centrum

Harkink: “De afgelopen tijd is er veel aandacht voor verdachten die weigeren mee te werken aan het onderzoek hier. De zaak Anne Faber heeft daar natuurlijk ook aan bijgedragen. De afgelopen tien jaar zit het aantal weigeraars op ongeveer 40 á 50 procent. Hier in Utrecht hadden we een speciale afdeling voor deze verdachten, die werden allemaal samen geplaatst. Overigens zien wij ook regelmatig dat als verdachten zeggen dat ze weigeren, ze juist veel praten. En mensen die zeggen dat ze meewerken, zien we soms juist weinig praten.”

Hoewel het aantal weigeraars al lang op hetzelfde niveau zit, is de manier waarop het PBC hiermee omgaat wel verandert: “We zijn er steeds beter in geworden om toch een rapportage uit te brengen. Vroeger stuurden we verdachten die weigerden regelmatig weg na twee weken, nu doen we dat niet meer. Want je kan wel weigeren mee te werken, wij doen toch gewoon onderzoek, en veelal komt daar dan toch ook een conclusie uit.”

Geschiedenis

Het instituut zat al sinds 1949 aan de Gansstraat. Forensisch psychiater Pieter Baan richtte toen de Psychiatrische Observatiekliniek van het Gevangeniswezen op. Een belangrijke stap; deskundigen kwamen toen tot het besef dat er niet alleen moet worden gekeken naar het delict maar ook naar de persoonlijkheid van de verdachte. Nu bijna zeventig later is het een van de belangrijkste en bekendste klinieken van Nederland. In de Utrechtse volksmond spreekt men vaak over ‘het luie end’, met als toevoeging ‘aan de ene kant legge ze, aan de andere kant zitten ze’. Gekscherend bedoelen ze daarmee de begraafplaats en het huis van bewaring PBC, die op steenworp afstand van elkaar liggen in de Gansstraat. Maar nu komt er een einde aan.

Gymzaal

De directeur is tevreden met de verhuizing: “En ook heel blij dat het nu zover is. We hebben er jaren naartoe gewerkt. Het nieuwe gebouw is prachtig en de verhuizing met de verdachten is gegaan zoals gehoopt. In busjes zijn ze allemaal naar Almere gebracht. Natuurlijk zijn er wat verhuisproblemen en moeten we nog even onze draai vinden, maar ik ben optimistisch.”

Toch kijkt Harkink ook met weemoed terug naar de tijd in Utrecht: “Als je ergens lang gewoond hebt dan raak je gehecht aan die plek. We zijn dan ook altijd enorm verbonden geweest aan Utrecht. Daar los van komen zorgt ook voor verdriet. Tegelijkertijd zie ik ook in deze dagen dat de mensen in Almere weer de handschoen oppakken om deze nieuwe fase van het PBC vorm te geven.”

Het gebouw aan de Gansstraat is van de Rijksoverheid. Op dit moment zijn er nog geen concrete plannen voor het pand.

Fotoverslag

1 Reactie

Reageren
  1. Yoshua

    Het eerste wat de verdachten zien heb ik duizenden malen gezien in het PBC.
    Elf jaar ben ik vaste leverancier geweest voor de keuken.
    Ben nooit verder gekomen dan de sluis, binnenplaats en de keuken.
    Net als alle detentiecentra in de regio Utrecht.,Nieuwegein, Nieuwersluis, Bijlmerbajes, Soesterberg en Schotland (Lockerbie proces kamp Zeist).
    Lockerbie was wel heel speciaal, paspoort inleveren, bomspeurhond die de laadbak besnuffelde en een zwaarbewapende agent naast je in de cabine die mee reed naar de keuken.
    Twee maal daags en 365 dagen per jaar.
    Weinig mensen kunnen zeggen dat ze jarenlang twee maal daags op Schots grondgebied kwamen.

Plaats een reactie

Lees voor u reageert onze algemene voorwaarden. Alle reacties worden vooraf gemodereerd. Uw IP adres is geregistreerd (wordt niet gepubliceerd).