Een les voor de toekomst: evaluatie aanleg van de Uithoflijn Een les voor de toekomst: evaluatie aanleg van de Uithoflijn

Een les voor de toekomst: evaluatie aanleg van de Uithoflijn

Een les voor de toekomst: evaluatie aanleg van de Uithoflijn
De Uithoflijn. Foto: Robert Oosterbroek
Na ruim negen jaar en zo’n 498 miljoen euro is het project rondom de aanleg van de Uithoflijn in de slotfase beland. Door middel van een evaluatie op basis van gesprekken met verschillende betrokkenen bij het project, blikt de organisatie terug op het project: wat ging goed en waar ging het mis?

Na ruim negen jaar en zo’n 498 miljoen euro is het project rondom de aanleg van de Uithoflijn in de slotfase beland. Door middel van een evaluatie op basis van gesprekken met verschillende betrokkenen bij het project, blikt de organisatie terug op het project: wat ging goed en waar ging het mis?

Het Bestuur Regio Utrecht (BRU) besloot in 2011 tot het aanleggen van een tramlijn tussen station Utrecht Centraal en de Uithof (inmiddels Science Park Utrecht). In 2012 volgde het definitieve besluit door het BRU en de gemeente Utrecht. Het project zou 425 miljoen euro kosten en de tram moest in het eerste kwartaal van 2018 gaan rijden.

De aanleg van de Uithoflijn kon beginnen. Sinds december 2019 rijdt de tram. Afgelopen jaar zijn er nog verbeteringen aangebracht. Anno 2020 nadert het einde van het project, de tram en de infrastructuur zijn zo goed als af. In vele opzichten was project Uithoflijn een les voor de toekomst.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Eindrapport

Het eindrapport over het project Uithoflijn is gemaakt door organisatieadviesbureau Berenschot. Zij spraken daarvoor 31 personen die betrokken waren bij de Uithoflijn en bestudeerden de documentatie. Berenschot stelt in het eindrapport voorop dat de Uithoflijn een ‘ingewikkeld project’ was. Het bureau geeft aan dat er verschillende zaken goed zijn gegaan, maar de meeste aandacht – van zowel regionale als landelijke media – ging naar de ontwikkelingen in het project die niet goed gingen.

Kundig en betrokken

In de eindrapportage somt het adviesbureau kort en bondig op wat er goed ging binnen de projectorganisatie. Volgens het rapport werkten de verschillende partijen in veel van de gevallen goed samen, binnen een logische organisatiestructuur. Daarbij is er goed rekening gehouden met de verschillende belanghebbenden. Binnen het project werd er gewerkt met plannen gericht op bereikbaarheid, leefbaarheid, veiligheid en communicatie. De betrokkenen laten weten tevreden te zijn met de werkwijze, concludeert het rapport.

De medewerkers van de projectorganisatie Uithoflijn zaten samen op een locatie, apart van de opdrachtgevers. Ook dat was een goede keuze, volgens Berenschot. Bovendien werkten er volgens het bureau vele kundige en betrokken mensen mee aan het project.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Werk aan de Uithoflijn in de zomer van 2017. Foto: Bas van Setten

Overgang naar provincie

Het adviesbureau besteedt uitgebreid aandacht aan de punten die bij het aanleggen van de Uithoflijn minder goed gingen. Het project Uithoflijn kwam een belangrijk leermoment tegen in 2015, toen het BRU werd opgeheven. Dit was het gevolg van landelijk beleid, met het doel om het bestuur van Nederland ‘compacter’ te maken: naast het Rijk moesten alleen gemeenten en provincies als bestuursorganen overblijven.

De provincie Utrecht nam daarop de taken van het BRU over. Op deze overgang, bleek later, was de provincie niet voorbereid. Het leidde tot nieuwe verhoudingen tussen de politiek, het bestuur en de ambtenarij.

Onduidelijkheden

Volgens het eindrapport waren er binnen het project veel zaken onduidelijk. Zo waren er geen duidelijke kaders en afspraken voor het project; medewerkers wisten daarom niet goed wat er bij het project Uithoflijn hoorde en wat niet. Ook was het niet altijd helder wie ergens verantwoordelijk voor was.

Veel van de onduidelijkheden ontstonden bij de verantwoordelijkheid voor zaken als het inkopen van materialen, de aanleg van de tramrails en een tramremise, en de bijkomende verkeersregelingsinstallaties zoals spoorwegovergangen, slagbomen en stoplichten.

De projectorganisatie van de Uithoflijn had aanvankelijk te weinig oog voor met name dat laatste, de randvoorwaardelijke projecten, stelt het adviesbureau. Dit verbeterde nadat de projectorganisatie de hulp van Deloitte en Horvat & Partners inschakelde voor advies over de organisatie van het project.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Archief: aanleg van de Uithoflijn

Slechte samenwerking

Op enkele onderdelen, noemt het rapport, verliep de samenwerking tussen zowel organisaties als tussen personen slecht. De oorzaak hiervan lag in verschillende factoren. Er waren twee opdrachtgevers (de gemeente en de provincie), er waren veel raakvlakken met de ontwikkeling van het stationsgebied en ook waren er veel belanghebbenden bij het project betrokken.

Berenschot stelt dat er momenten aan te wijzen zijn waarop de samenwerking slecht verliep vanwege een ‘wederzijds wantrouwen’ tussen personen. Dit gebeurde op vrijwel alle niveaus binnen het project, hoog en laag. Het duurde in relatief veel gevallen lang voordat deze conflicten werden opgelost of bijgelegd.

Media-aandacht

Ook speelde de negatieve media-aandacht een niet geringe rol in de aanleg van de Uithoflijn. Zowel lokale media, waaronder DUIC, als landelijke media publiceerden regelmatig kritische artikelen. De betrokkenen die meewerkten aan het eindrapport laten weten dat dit een grote impact had op het project en de medewerkers.

Zo verschenen enkele medewerkers met voor- en achternaam in de artikelen. Ook schetsten de media volgens de betrokkenen een beeld dat niet overeenkwam met de werkelijkheid. Zij die aan het eindrapport meewerkten lieten weten dat het de taak van organisaties zelf was om deze onwaarheden recht te zetten. Dat gebeurde in veel gevallen niet of te laat.

Ook noemt het rapport dat het vanuit het project te weinig werd gedaan aan proactieve media-aandacht. Dit had volgens de betrokkenen kunnen helpen om ook de successen van het project beter in beeld te brengen.

498 miljoen

De Uithoflijn ging uiteindelijk rijden op 16 december 2019, een feestelijk moment voor de organisaties. De balans werd halverwege 2020 opgemaakt. De eindstand van de totale kosten voor het project Uithoflijn, inclusief de trams, werden ingeschat rond de 498 miljoen euro.

19 Reacties

Reageren
  1. Herman

    De provincie is niet ingericht om dit soort projecten aan te sturen. Dat geeft niet en hoeft ook niet, maar laat dat aansturen dan ook over aan bijvoorbeeld ProRail, RET of GVB, die hebben hier ervaring mee.
    Nu zijn hobbyisten gaan klungelen, rekening ligt bij ons….

  2. Scherpschutter

    De les is dezelfde als bij alle andere infrastructurele projecten: laat dit onder geen beding door een overheid uitvoeren. Er werken immers geen infrastructurele zwaargewichten, maar ambtenaren die alleen kunnen ambtenaren.

    Het rapport is ronduit vernietigend. Een totaalfaal op werkelijk ieder denkbaar onderdeel en zo te lezen is het nota bene een privaat extern gespecialiseerd bureau dat dit rampproject gered heeft.

    Lijkt me duidelijk. Het dient de overheid ten strengste verboden te worden dit soort projecten op zich te nemen.

  3. Don

    Een krankzinnig dure les op kosten van de inwoners van Utrecht. Parkeerbelasting 58% omhoog WOZ belasting stijgt naar astronomische hoogte. Tijd voor verkiezingen.

  4. HArry

    Staat er nog ergens te lezen wie er gefaald hebben? Graag organisatie en rugnummer anders blijft het weer een veeg het maar onder het tapijt rapportje.

    Dus welke afdelingen, welke politieke partijen, welke ambtenaren, welke wethouders? Bij een fout van ettelijke honderden miljoenen moeten mensen het veld ruimen inclusief leidinggevende. Dit kan NIET ongestraft blijven!

    Het huidige politieke mea culpa sfeertje is zeer schadelijk voor het vertrouwen. En dat vertrouwen ligt al in kelder bij dit project.

  5. Koel Hoofd

    Voor de zoveelste keer hetzelfde leermoment in 80 jaar: politiek en ambtenaren kunnen dergelijke projecten gewoon niet aan, de kennis schitterd er door afwezigheid. Laat dergelijke projecten over aan bedrijven, die verdienen eraan om alle genoemde zaken onder de kopjes onduidelijkheden, samenwerking, negatieve media aandacht juist te voorkomen. Wederzijds wantrouwen is enkel een issue bij de overheid waar politiek eigenbelang domineerd over het algemeen belang.

    Maar het is werkelijk een totaal zwaktebod om de media te verwijten dat ze scherp en kritisch zijn en daarmee zogenaamd een grote (lees negatieve) impact hebben gehad op het project en de medewerkers.
    Dankzij onze kritische media, dus ook DUIC, is onze democratie nog niet door en door corrupt is en vervallen tot een bananenrepubliek. Zonder onze kritische media was dat project nog veel duurder geworden en nog steeds niet af geweest. Dan waren controlerende organen zoals de Raad niet eens goed geinformeerd. Nu de media dit verwijt maken is echt heel erg kwalijk te noemen.

    DUIC, niets van aantrekken en vooral niet de mond laten snoeren.
    Ook het reaguurders platform niet sluiten. Want zonder die azijnpissers die geen blad voor de mond nemen komt de boodschap niet over maar trekt men zich terug in het teletubby paradijs.

  6. Utrechter2

    Uiteindelijk de tik op de vingers voor critici zowel intern als extern. En uiteraard is een toevallige beslissing van buitenaf, van BRU naar Provincie de grondoorzaak van al het falen (als falen het grootste probleem was uiteraard) …. Het bevestigd mijn inschattingen.

  7. trol

    Een lach, een plas. En we vinden het allemaal maar weer prima

  8. Jochem

    Als fietser levert die tram me alleen maar tijdverlies op..

  9. G.H.

    Werkelijk schandalig dat er een negatieve kwalificatie wordt geplakt op de kritische artikelen in de media.
    Als het nu ongefundeerde of zelfs onterechte kritiek was geweest, soit. De kritische artikelen, waaronder die van DUIC, waren echter het goed doortimmerde resultaat van gedegen onderzoeksjournalistiek.

    Inderdaad een totaal zwaktebod, ik sluit mij verder geheel aan bij de reactie van Koel Hoofd.

  10. Uuutje

    Weet je wat grappig is:
    eigenlijk is alleen de tijd en zijn de kosten verkeerd begroot.

    De tram aanleggen had hoe dan ook dit uiteindelijke bedrag gekost. Hoe je het ook wendt of keert. Want het kost uiteindelijk wat het kost (daarvoor hebben de projectontwikkelaars en aannemers een te stevige en dominante monopolypositie. Wil je daar iets aan doen, moet je dat aanpakken.

    Op de lange termijn maken de kosten niet zoveel uit, alleen je afschrijvingstermijn verandert.

  11. Scherpschutter

    @Uuutje

    Ah! U past daar de wiakundige Stelling van Jesse Klaver toe in uw calculaties zie ik. Interesting. LOL

  12. Toine Goossens

    Duidelijkheid, eenduidigheid en begrijpelijkheid.

    Dat zijn de kernwoorden voor ieder project, voor al het beleid en voor alle wet- en regelgeving. Alles wat daar niet aan voldoet gaat de mist in.

    Het Corona drama laat zien dat het ministerie van VWS opnieuw laat zien dat het bij haar totaal aan kwaliteit en integriteit van de bestuurlijke besluitvorming ontbreekt. Denk aan de mislukte transities, denk aan het verbod van de beroepsvereniging van Nederlandse accountants om jaarrekeningen van ziekenhuizen en instellingen nog van een oordeel te voorzien. De regelgeving was niet uitvoerbaar, dus niet controleerbaar.

    Lokaal hebben we DUIC nodig om dat bekend te maken. Pluim voor de redactie. Bestuurders en politici trekken zich de tegenspraak van burgers, maar ook van eigen medewerkers veel en veel te weinig aan. Tenminste als die medewerkers dat durven. Meestal zijn zij volstrekt loyaal, dus is het aan DUIC om dat voor haar rekening te nemen.

  13. Wim Vreeswijk

    Wanneer wordt er afgerekend met dit soort politici?

  14. Hadjememaar

    Als ik het rapport goed lees is het project gestart met een goed functionerende projectorganisatie (BRU) met goede communicatie, inachtname van alle belangen en veel expertise, doe organisatie is opgeheven omdat ze vanuit Den Haag geen losse projectorganisaties willen, dus kwam de projectverantwoordelijkheid bij de provincie te liggen, die daar onvoldoende verstand van had.

    De Uithoflijn is af, het geld is betaald de tram rijdt, dus ik zie hier maar 1 “schuldige” van het debacle dat geen debacle is, en dat is de regering Rutte die ambtshalve een goed presterende projectorganisatie opheft.

    Ik vind het goed dat aan het eind van het project de balans opgemaakt wordt. Ik vind het ook goed dat de provincie ambtenaren aangeven dat ze zich geïntimideerd voelen door het “meedogenloze commentaar op DUIC”. Het zegt iets over de impact van ons commentaar hier maar het zegt vooral wat over de organisatie waarin de ambtenaren opereren. Ze krijgen een taak waar ze niet op berekend zijn binnen een organisatie die geen fouten tolereert. Hoe onveilig kan je zijn?

  15. M.a

    Waarom kunnen ambtenaren nog steeds fout op fout stapelen met andermans geld.Als Biggeregistreerde verpleegkundige zou ik voor aspirientje genomen uit de ziekenhuis apotheek al voor het gerecht staan

  16. Utrechter2

    Aanval is de beste verdediging. Dan gaat de discussie over de critici en niet meer over de miljoenen die niet verantwoord kunnen worden.

    @Wim Vreeswijk
    @ M.a

    Omdat mensen op ze blijven stemmen. De strategie is dat een partij of politica de gebeten hond is en dat je gewoon voortaan net op een andere coalitie-partij of constructieve oppositie partij moet stemmen, zie ook de woningmarktdiscussie. Het enige echte signaal wat deze ambtenaren serieus zullen nemen is stemmen op partijen waar het establishment een hekel aan heeft.

  17. Koel Hoofd

    @Uuuutje
    Bij de overheid worden de kosten en tijdslijn van projecten al 80 jaar beetje standaard overschreden dankzij politieke inmenging en additionele wensen tijdens de uitvoering van projecten en na afsluiten van de project contracten.
    Projectontwikkelaars en aannemers zouden kapot gaan als zij voor al de extra kosten die dat met zich meebrengt moeten opdraaien. Daarom dekken ze zich in met harde afspraken. Dus deze hebben niet de dominante monopolie positie die jij meent dat ze hebben. Ze hebben wel gezond zakelijk verstand. Precies dat is vaak afwezig bij politiek en ambtenaren.

  18. Uuutje

    @ Koel Hoofd

    Lees je nog maar eens opnieuw in, in het dossier: belangenverstrengeling Provincie Utrecht/ BAM bij aanleg Uithoflijn.

    https://www.nrc.nl/nieuws/2018/11/13/provinciedirecteur-verzweeg-zakelijke-belangen-bam-a2755076

    https://www.nrc.nl/nieuws/2018/02/24/provincie-zette-duo-opzij-na-druk-bam-a1593448

    https://www.nrc.nl/nieuws/2018/02/24/het-duurste-stukje-trambaan-van-nederland-a1593441

    De werkelijkheid is het omgekeerde van wat jij beschrijft. Projectontwikkelaars en aannemers weten dat de overheid grote projecten die al lopen niet meer kan afblazen. Dus licht men de overheid op.

  19. Utrechter2

    @Koel Hoofd
    @Uuutje

    In elk land behalve Nederland weten mensen dat overheden en bedrijven heel goed kunnen samenwerken….

Plaats een reactie

Lees voor u reageert onze algemene voorwaarden. Alle reacties worden vooraf gemodereerd. Uw IP adres is geregistreerd (wordt niet gepubliceerd).