Bomen langs de grachten maken een hoop los. Niet alleen op de plekken waar de wortels voor problemen zorgen, maar ook in de reactievelden. Wanneer DUIC publiceert over oude en nieuwe bomen langs de Oude- en Nieuwegracht ontpoppen er zich al snel discussies. Want horen die bomen historisch gezien wel langs de grachten?
Enkele honderden bomen staan er langs de grachten, waarvan ook meerdere al ruim honderd jaar oud zijn. Bomen maken een enorm verschil in het aanzicht van de grachten, dat is altijd goed te zien in de vergelijking tussen foto’s die gemaakt zijn in de winter en zomer – wanneer er wel of geen bladeren aan de bomen zitten. Sowieso is er de afgelopen jaren veel aandacht voor bomen langs de grachten, dat gaat samen met het gigantische project om de werven, kelders en muren te restaureren.
Omdat bomen en de wortels voor problemen kunnen zorgen, moet er regelmatig een exemplaar gekapt worden. Tegelijkertijd plant de gemeente ook nieuwe bomen langs de werven. Elke keer als DUIC hierover publiceert, komt de discussie weer naar boven. Horen de bomen er wel of niet?
Een simpele vraag, met een wat langer antwoord. We gaan eerst even terug in de tijd. De Oude Gracht – al werd die zo nog niet genoemd want er was nog geen Nieuwe Gracht – is in de twaalfde eeuw gegraven waarmee de Vecht en de Vaartsche Rijn verbonden werden. De grond werd op de oevers gegooid waarmee ook het hoogteverschil met de straat groter werd. In de loop van de tijd werd dit hoogteverschil steeds slimmer uitgebaat, waarbij goederen via de laaggelegen oevers de kelders onder de grachtenpanden in werden gereden. De twee kilometer lange Oude Gracht werd zodoende een uitgestrekte haven.
Tekst gaat verder onder afbeelding
Maar stonden er toen al bomen? Er was in ieder geval geen overheid die toen overal bomen plantte. De werven waren toen voornamelijk particulier bezit. Omdat er sprake was van een werkterrein, het was tenslotte een havengebied waar men constant aan het laden en lossen was, waren bomen niet heel praktisch. Toch waren er volgens cultuurhistorisch onderzoek, uitgevoerd in opdracht van de gemeente, wel zeker bomen te vinden. Vooral op de plekken waar de werven wat ruimer waren, in het centrale deel, zouden door ruimtegebrek waarschijnlijk geen bomen hebben gestaan.
Omdat er geen centraal gezag was dat bomen liet planten, was het ook aan de eigenaar van het grachtenpand om te kiezen wat voor boom er kwam. Het was al met al dus een paar eeuwenlang een allegaartje, met plekken zonder bomen, en waar ruimte was en de eigenaar het mooi vond, met bomen.
Dit bleef lange tijd zo. Wie afbeeldingen in Het Utrechts Archief kijkt van enkele eeuwen geleden, ziet op tal van plekken zeker bomen staan, op andere plekken weer geen. Niet alleen op de werven waren bomen te vinden, ook op het niveau van de huizen – op straatniveau – stonden bomen.
Tekst gaat verder onder afbeelding
Uit het cultuurhistorisch onderzoek blijkt dat toen de functie van de grachten veranderde, ook de visie op het aanzien van het gebied ging veranderen. De functie van de Oude Gracht als havengebied nam sterk af in de tweede helft van de negentiende eeuw. Begin twintigste eeuw zorgde dit ervoor dat de werven ook steeds minder goed onderhouden werden door de particuliere eigenaren. Dit leidde er uiteindelijk toe dat steeds meer stukken werven door de gemeente overgenomen werden. Het wervengebied veranderde zo van particulier havengebied naar een soort openbare straten. Daarmee begon ook steeds meer de gemeentelijke bemoeienis en het vakkundig aanplanten van bomen.
Tekst gaat verder onder afbeelding
Bovenstaande schetst vooral de situatie langs de Oude Gracht. De situatie aan de Nieuwe Gracht is weer anders. Wie daar verder over wil lezen kan zeker eens het cultuurhistorisch rapport van de gemeente erop naslaan. De conclusie van dit rapport over bomen langs de grachten is als volgt: “Samenvattend kan worden gesteld, dat bomen vanouds een belangrijke rol in het Utrechtse grachtbeeld hebben gespeeld, maar dat deze rol niet altijd dezelfde was.” In de middeleeuwen was het vooral een allegaartje, zonder eenduidig beleid of beeld. Wel waren er toen zeker ook al bomen te vinden.
Dit bleef lang het geval, alhoewel er steeds meer aandacht kwam voor bomen en het aanzien van de grachten. Toen in de loop van de negentiende eeuw de economische functie van de Oude Gracht als havengebied afnam, kon men steeds meer naar de werven kijken als sieraad van de stad en werden bomen doelbewust aangeplant. Horen bomen bij de Oude Gracht? Het korte antwoord is zeker ja, maar het ligt ook aan de tijd, functie en plek of bomen er wel altijd echt bij hoorden.
Hoe zit het nu? De bomen geven tegenwoordig karakter aan de Oude Gracht en het wervengebied. Maar ze zorgen ook regelmatig voor hinder. De wortels hebben te weinig ruimte om te groeien en zorgen voor schade. In het kader van het grootschalige restauratieproject worden bomen gekapt waarbij de gemeente toezegt om nieuwe bomen te planten. Deze nieuwe bomen moeten op plekken worden geplant waar genoeg ruimte is en waar ze geen schade aan erfgoed kunnen veroorzaken. Dat betekent wel dat er niet overal evenveel bomen terugkomen.
Oudegracht of Oude Gracht
Is het nu Oudegracht of Oude Gracht? Bezongen in liedjes, vastgelegd op schilderijen en gefotografeerd door duizenden toeristen. De Utrechtse grachten mogen er zijn. Maar wat is eigenlijk de juiste schrijfwijze: Oude Gracht of Oudegracht? Een zoektocht op het internet laat zien dat beide vormen gebruikt worden. Maar er kan maar één goede spelling zijn. De officiële spelling voor de straat is Oudegracht, de waterweg heet Oude Gracht. Beide schrijfwijzen hebben dus hun eigen betekenis.
Gekoppelde berichten
Is het Oudegracht of Oude Gracht?
Bezongen in liedjes, vastgelegd op schilderijen en gefotografeerd door duizenden toeristen. De Utrechtse grachten mogen…
44 Reacties
ReagerenJe afvragen of er honderden jaren geleden bomen stonden want erfgoed en authentiek en zo. Tegelijkertijd hebben winkels de gruwelijkste gevelbekleding en verlichting op erfgoed aangebracht, ligt er overal rotzooi en liet de gemeente een soort kermisattractie aan het oude postkantoor hangen. Enzovoorts enzovoorts.
Make it make sense.
Vraag voor de boomdeskundigen: ‘De wortels hebben te weinig ruimte en zorgen voor schade’: geldt dat voor alle wortels van alle bomen? Ik vermoed namelijk dat er best wat onschadelijke bomen (desnoods struiken, planten) zijn te vinden die het hier goed zouden doen.
Goed opgetekend verhaal.
Een extra verdieping is wenselijk.
Op de oude tekeningen zie je vooral jonge bomen staan en niet de reusachtige bomen die nu langs de werven staan.
Aangezien het beeld wisselde waar bomen stonden, was herplant blijkbaar geen vast gegeven.
Dat heeft mogelijk een reden gehad.
Misschien is in archieven iets te vinden over schade aan de werven/werfkelders en de reden hiervan. Of wellicht is er niets te vinden over schades.
In dat laatste geval kan wellicht voorzichtig geconcludeerd worden dat bomen nooit ouder werden dan 20-30 jaar op en langs de grachten. Dat deze bomen gekapt werden voordat te verwachten schade werd toegebracht. Het werd wellicht een blinde vlek toen de gemeente meer wervengebied in haar bezit kreeg?
Fijn dat dit for once and for all is uitgezocht.
Ze horen er dus niet.
Is dat ook weer duidelijk.
Bomen zijn leuk als je ze in bedwang houdt dus kappen als ze te groot zijn , houdt je ook zicht op de werf en panden erboven
Horen er auto’s in de straten die dateren uit de middeleeuwen en waar toen ook geen auto’s reden? Horen er plezierboten in de Oudegracht, die er eigenlijk lag voor bevoorrading? Horen en uithangborden oorspronkelijk aan gevels? Allemaal: nee. Maar het is geen 1700 meer. De bomen op de werven zorgen voor frisse lucht, schaduw en mooie plaatjes. Einde discussie.
Lijkt me duidelijk.
Als je er zo nondig bomen wilt hebben moet je ze onderhouden en klein houden want anders gaan de kades en muren er aan.
Onderhoud….daar is de gemeente niet zo goed in want: zo banaaaaaal en we hebben leukere prestige hobbies….
w
“Fijn dat dit for once and for all is uitgezocht.”
Fine that you so good Nederlands spreek.
“Ze horen er dus niet”
Ik lees het anders.
“Is dat ook weer duidelijk.”
Volgens mij is de discussie pas begonnen.
Hoewel destijds niet overal bomen stonden, horen ze wel bij de stad van vandaag. Alleen een dwaas kapt gezonde grote schaduwbiedende bomen in een stadscentrum wat elke zomer een heet gebied wordt. Veruit het grootste deel van de inwoners wil die bomen dan ook graag houden, alleen een heel kleine luide minderheid is tegen.
@ w
Goed lezen beste w.
Er staat:
Horen bomen bij de Oude Gracht? Het korte antwoord is zeker ja, maar het ligt ook aan de tijd, functie en plek of bomen er wel altijd echt bij hoorden.
En ja hoor, ondanks dit artikel en het onderliggende bewijs hebben we daar Nina weer, de bomenontkenster van Duic. Nu ontkennen niet meer mogelijk is, trekt ze de kaart dat er dus altijd slechts jonkies hebben gestaan.
En @ W, niet te geloven, zonder het cultuurhistorisch rapport gelezen hebben en ondanks dit artikel, rustig verder in de ontkenning.
Man oh man, wat een halsstarrige types. Bomen op de grachten zijn van alle tijden.
He @ron heb je een enquete gehouden dan kunnen we ergens de resultaten zien? Grootste deel wil bomen houden. O ja?!
Ben dankbaar voor iedere boom: schaduw, verkoeling, beschutting, zuurstof…
@ Redactie. Jullie hadden de situatie van de Nieuwegracht wel wat explicieter mogen uitlichten. Relevant daarbij is het gestelde op pagina 17 en verder van de cultuurhistorische studie: in 1659 lag er al een vroedschapsbesluit dat er een statige rij lindebomen op de werven van de Nieuwegracht moest komen, ter vervanging van de rommelige bestaande structuur. Bomen op de Nieuwegracht zijn bewezen echt van alle tijden
@ Nina. U bent niet serieus te nemen. Het barst van de volwassen bomen op die oude tekeningen.
@ W. En u bent al helemaal niet serieus te nemen. En u kunt niet lezen. Pak het cultuurhistorisch rapport er eens bij mijn beste en laat u verrassen. Maar ik vermoed dat u van de Trumpiaanse categorie “Biden heeft de verkiezingen gestolen” bent.
@ Nina
Bent u soms kippig? Ik zie vele tekeningen met volwassen bomen. U verspreidt desinformatie en fabuleert daar vervolgens de conclusie bij dat bomen nooit ouder werden dan 20-30 jaar.
Goed, één discussie is beslecht: bomen horen op de grachten.
De discussie die Nina vervolgens oproept kunnen we afdoen als een non-discussie.
Of bomen er ‘horen’ of niet (kennelijk niet, het verhaal lezende) is niet relevant. Wat relevant is, is dat de bomen grote schade aanrichten aan vastgoed en infrastructuur, niet levensvatvaar zijn op die plekken en veel troep achterlaten.
De kettingzaag in deze nutteloze cellenklompen dus. Bomen horen in een bos, park of plantsoen.
@w. U houdt niet van verandering? Ik begreep dat er vroeger ook geen stadion stond op het Galghenwert. Weg ermee dus.
Hoort Utrecht daar eigenlijk wel te liggen? Eerder stonden er namelijk heel veel bomen. Toen kwamen de Romeinen en bouwden er een legerplaats. Er is veel voor te zeggen om alles weer in oude staat terug te brengen, zoals het was voor de Romeinen kwamen.
@Scherpschutter: niet levensvatbaar? Als grachtbewoner nodig ik je uit eens naar de stad te komen om de decennia- en soms eeuwenoude bomen te komen bekijken op de werf. Slechts een aantal geeft problemen.
En dan is de vraag: wat is een probleem? Grootste kostenpost is het verzakken van de werfkelders en straten aan de gracht door de steeds zwaarder wordende auto’s die op straat geparkeerd staan. Die horen daar sowieso niet.
@Rietje, helemaal mee eens !
@ Scherpschutter
Er schijnen in Stadskanaal ook wel nutteloze cellenklompen voor te komen. Maar die laten we rustig doorvegeteren hoor.
Sommigen hebben een bril nodig? Er staan geen dikke stammen op de oude tekeningen èn de stammen staan kaarsrecht.
Als de huidige bomen uiteindelijk vanzelf omvallen (ze zijn al hard op weg), zullen ze veel schade aanrichten.
Ik ben niet tegen bomen. Ik baal er bijv. van dat er “duurzame” vangrails zijn geplaatst op de Waterlinieweg waar honderden boomstammen voor zijn gebruikt.
Bron: https://www.duic.nl/algemeen/waterlinieweg-in-utrecht-krijgt-deze-maand-houten-vangrails/
Gewoon realistisch blijven en herhaaldelijk kleinere bomen terugplanten of een duurzamere oplossing door bakken met hoge struiken neer te zetten. Waarom moeten de monumentale kades en werfkelders kapot?
Je graaft een laad-en losplaats voor schepen uit aan een waterpartij. Uiteraard ga je daar geen bomen plaatsen. Of ziet u op de maasvlakte en botlek veel oude bomen staan bij de containerterminal? Korte antwoord: nee, bomen staan niet op een laad-en losplaats in de weg. Dus ook niet op een kade als de oude gracht. Dat ze er later zijn gekomen toen het gebruik veranderde doet niets af aan dat feit.
Of die bomen er waren doet niet ter zake.
En een willekeurig tijdstip in het verleden als uitgangspunt nemen als “bewijsmateriaal” slaat al helemaal nergens op.
De enige vraag die gesteld (en beantwoord) moet worden is simpelweg:
Hoe wil je het nu, vandaag de dag, ingericht hebben.
En dat voer je dan uit.
Het is toch duidelijk op de Oudegracht horen weinig tot geen bomen te staan.
Aan de Oude Gracht horen wel bomen te staan.
Maar laat de gemeente er dan voor zorgen dat ze bomen planten, die niet te groot en te hoog worden, dan kan de Boomwortels dieper de grond in, in plaats dat de boom in de breedte gaat wortelen, wat ten goede komt van de kade en muren van de werfkelders.
Als boomwortels schade aanrichten moet je die bomen weghalen, maar het argument dat er vroeger geen bomen stonden gaat natuurlijk nergens over. Alsof een stad zich niet kan ontwikkelen en hier en daar niet iets kan veranderen.
Als het wél een argument is dan kan je volgens dezelfde redenatie ook twee doornen uit mijn oog weghalen: de Neudeflat en de ufo op de Inktpot. Die stonden er vroeger namelijk ook niet. Het historische aspect is overigens niet mijn grootste bezwaar (want ik zei al dat ik dat een kulargument vond); ik vind het lelijk en ontsierend.
@ Scherpschutter
Uit uw meest recente reactie valt op te maken dat uw cellenklomp (ergens bovenin) de strekking van het artikel niet helemaal goed kan bevatten. Deze lijkt slechts toegerust te zijn om bespiegelingen te ontwikkelen over infrastructuren en vastgoed. Wat een armzalige kettingzaagfilosofie ontspruit uit die grijze massa van u. Verder bent u soms best geestig.
@Nina
“Ik ben niet tegen bomen.”
Als het maar geen geld kost en u kunt parkeren.
“duurzamere oplossing door bakken”
Behalve als het een tijdelijk geplaatste container met beplanting is op de Bemuurde Weerd, want dat gaat ten koste van een parkeerplaats.
@ Jan
😄 Fijne dag!
@Boogschutter 17:33
Waar u werkelijk excelleert in het zeggen van niets met een indrukwekkende hoeveelheden woorden, schiet u evenredig hopeloos tekort in de beheersing van elementaire logica (en dus bondigheid). Sta me toe uw epistemologisch-fluïde geest een handje te helpen;
Steden zijn gemaakt van steen.
Bossen zijn gemaakt van boom.
Vastgoed hoort niet in een bos. Dat maakt het bos stuk.
Bomen horen niet in stad. Die maken de stad stuk.
Kettingzaag in die misplaatste cellenklompen.
Bij de eerste discussie over wel of geen bomen op de oude gracht .
was ik de enige die vertelde dat bomen niet handig waren in de tijd dat de werven werden gebruikt Als pakhuis
en dus alleen maar sta in de weg zouden zijn geweest.
We beginnen inderdaad te realiseren dat deze bomen die later zijn aangeplant voor zeer dure schades zorgen aan onze werven.
Eindelijk zo ver zijn we dus.!
Nu nog het idee om nieuwe bomen te planten in grote stenen kuipen onder aan de werven ingegraven onder de bestrating.zodat er wel veel groen kan terug komen maar geen schade meer kan ontstaan.mooi en iedereen heeft zijn zin!
Zijn er echt mensen die voor een “onderhoudsarme” Oudegracht lobbyen?
We zijn net van die verschrikkelijke slap asfalt op de Catharijnesingel af.
Lijkt me geen goed idee om nu dan de Oudegracht tot een goot om te bouwen.
De kaalslag die Scherpschutter voor ogen staat, moesten we maar niet doen. Hij heeft er in Stadskanaal geen last van maar wij kijken dan tegen een steriele waterbak aan.
Bomen horen in een bos. Voor die bomen zelf ook fijner.
@ San
Oh. En overigens buiten de discussie hier.
@ San – Voor de mens fijner als steden niet alleen uit stenen, beton, asfalt en glas bestaan.
Vijf zinnen, vindt u dat al een indrukwekkende hoeveelheid woorden?Ach, lees toch eens een goed boek.
En wat de bomen en hun vijand de kettingzaag betreft: vanaf de watertoren van Stadskanaal werpen wij een blik op die langgerekte waterweg. Prachtig omzoomd door lange rijen geboomte. Werk aan de winkel voor u dus, allez, vite! Fluks die zaag erin zou ik zeggen. Uit je luie stoel! Maar: ne touchez pas à nos beaux arbres d’Utrecht!
@San, helemaal mee eens!
Apart dat niemand over Oude Gracht begint.
Je schrijft het toch echt aan elkaar.
Kijk maar op de straatnaambordjes ter plekke.
Betere vraag: Horen al die auto’s langs de oudegracht? Antwoord is nee.
Iemand al eens door de Frederikastraat gelopen? Beschamend. Daar valt dit bij in het niet. Wat een onkruid overal. Bomen: prachtig. maar onkruid niet.
@baliekluiven: precies, tijd om daar ook een einde aan te maken! Heel goed!
@Steve
“Apart dat niemand over Oude Gracht begint.
Je schrijft het toch echt aan elkaar.”
Blijkbaar woont u nog tekort in Utrecht. In ieder geval heeft u het artikel en de reacties niet goed gelezen.
@ Steve
Ben jij niemand?
@Jan, ik ben geboren en getogen in Utreg, jochie.
Blijkbaar ben je nog nooit wezen kijken op het straatnaambordje ter plekke.
@S ik denk dat jezelf niemand bent, of heeft S ook nog een naam?