Het wordt steeds voller op de fietspaden in Utrecht. De fiets als het belangrijkste vervoermiddel in de stad wordt door velen omarmd, maar is het niet té druk aan het worden? En is een plek als de Vredenburgknoop nog wel berekend op de aanstaande explosieve groei van bewoners aan de westkant van het station?

Iedere fietser die geregeld in de spits de Vredenburgknoop passeert, kent het wel: dit is opletten geblazen. Duizenden fietsers kruisen elkaar op alle mogelijke manieren in een korte periode op de routes van station Utrecht Centraal naar Vredenburg en van de Catharijnesingel naar de Amsterdamsestraatweg.

Opvallend is de stilte in de rij. Op een gewone dinsdagmorgen passeert het werkverkeer elkaar geconcentreerd. Alleen als het bijna mis gaat wordt er naar elkaar geroepen – of gescholden. En ook dan is er eigenlijk zelden tijd voor een discussie: de volgende stroom fietsers komt er alweer aan.

Bereikbaarheid

In september werden er voor het laatst tellingen gedaan op het fietspad ter hoogte van het Vredenburg en kwamen op een gemiddelde werkdag 33.000 mensen langs. Het blijft daarmee het drukste fietspunt van Nederland, een statistiek die niet zelden trots wordt verkondigd in de stad.

De fiets is dan ook het meest populaire vervoermiddel naar het centrum en Utrechters zijn in de afgelopen jaren positiever gaan oordelen over de bereikbaarheid van de binnenstad per fiets.

(Tekst gaat verder onder de afbeelding)

Toch is het maar de vraag hoe lang de route nog voldoende capaciteit heeft voor de verkeersdeelnemers op het fietspad. De snorfiets moet dan wel naar verwachting eind 2019 – in navolging van Amsterdam – naar de rijbaan, maar bakfietsen, e-bikes en andere voertuigen zijn wel vaker te zien op de fietspaden. Bovendien groeit de stad de komende jaren fors.

Met duizenden nieuwe woningen op komst in het Beurskwartier en de Merwedekanaalzone is de verwachting dat het fietsgebruik nog eens flink zal toenemen. Autogebruik wordt tenslotte afgeraden en de auto parkeren in de stad hoort ook niet meer bij de toekomstvisie. En ook de voetgangers op dit punt hebben het moeilijk om hun weg te vinden zonder van de sokken te worden gereden.

Uitdagingen

Is het wel haalbaar om al die mensen via de huidige routes in het stationsgebied de fiets te laten pakken? Nee, dat lijkt onmogelijk. De gemeente Utrecht vindt de Vredenburgknoop momenteel veilig, maar zegt wel voor een uitdaging te staan.

Woordvoerder Matthijs Keuning zegt dat het verbeteren van de zogenaamde oost-westverbinding in Utrecht een focus is van het college. “De druk moet er in de toekomst wel meer vanaf. Dat zal op korte termijn al gebeuren als de Stationspleinstalling volledig open zal gaan.” Door de opening van het tweede gedeelte van de Stationspleinstalling in augustus, is het namelijk mogelijk om op een doorgaand fietspad van het Smakkelaarsveld naar het Moreelsepark (en andersom) te rijden.

‘Belangrijk is dat de alternatieven veilig en ongeveer net zo snel zijn als de drukke route’

“Niet iedereen moet via het Vredenburg fietsen en de route onder het Stationsplein sluit beter aan op de Herenroute (via het Moreelsepark en de Herenstraat richting Utrecht Science Park, red.)”, zegt Keuning.

Peter van Bekkum, de voorzitter van de afdeling Utrecht van de Fietsersbond, vindt de Vredenburgknoop momenteel ook veilig, maar stelt wel dat het vertekent. “Gelukkig gaat er – ondanks de grote drukte – weinig mis. Ik rijd er een aantal keer per week in de ochtendspits richting CS en ik hoor zelfs maar weinig gevloek. Maar als je beter kijkt, zie je dat er vrijwel nooit kinderen en ouderen fietsen. De fietsers zijn allemaal recht van lijf en leden en tussen de 18 en 55. Er zijn dus groepen inwoners die deze route mijden.”

(Tekst gaat verder onder de afbeelding)

Er is sprake van vervoersarmoede op het drukste fietspad van Nederland, omdat jongeren en ouderen een omweg kiezen. “Omdat ze het niet aandurven en hun stuurkunst niet voldoende vertrouwen om zich ertussen te begeven. En dat is wel een probleem”, stelt Van Bekkem. “Zorg voor écht aantrekkelijke alternatieve routes. Belangrijk is dat de alternatieven veilig en ongeveer net zo snel zijn als de drukke route. De andere routes zijn vaak iets langer, dus verminder de vertraging voor fietsers door verkeerslichten weg te halen en sneller en vaker groen licht te geven als ze echt niet weg kunnen.”

Alternatieven

Ria Glas, actief lid van de Fietsersbond, beaamt de noodzaak van alternatieve routes en doet ook een duit in het zakje. Zo kan volgens Glas een nieuwe fietsbrug worden aangelegd over de singel naar Paardenveld via het Daalsepark. “Fietsers rijden dan via de Catharijnekade en niet via de Vredenburgknoop. Probeer fietsers daarnaast te verleiden om de oversteek via de Leidseveertunnel te gebruiken. Daar sta je nu enorm lang te wachten op het Westplein, omdat auto’s er een groene golf hebben. Als je autoverkeer wilt ontmoedigen, moet je ze hier juist even laten wachten.”

(Tekst gaat verder onder de afbeelding)

Al deze maatregelen zullen op de lange termijn echter waarschijnlijk niet voldoende blijken met de groei van het aantal inwoners in de gemeente. Een nieuwe verbinding onder of over het spoor zal meer lucht verschaffen. Een van de mogelijkheden die hiervoor wordt bekeken is een tunnel onder het spoor door vanuit Dichterswijk naar de Nicolaas Beetsstraat. “Het zijn nog geen concrete plannen”, vertelt Keuning, “maar er wordt momenteel wel onderzoek naar gedaan of er een brug of een tunnel kan komen.”

Deze nieuwe tunnel zou de Nicolaas Beetsstraat met de Croeselaan verbinden en zou de druk op het drukste fietspad van Nederland (Sijpestijntunnel- Smakkelaarsveld- Vredenburg) flink verminderen. Nu alle rookwolken van de bouw rond het Stationsgebied bijna zijn opgetrokken lijkt het geen overbodige luxe meer.

‘Als je goed oplet is het te doen’

Tienduizenden mensen komen dagelijks met de fiets langs de Vredenburgknoop. We vroegen ze hoe vaak ze er komen en wat ze ervan vinden – even kort, want iedereen heeft haast.

Karima (39), komt meerdere keren per week ‘s ochtends en ‘s middags op het knooppunt. “Het is hier voor mij toch echt té druk, te gevaarlijk, mensen fietsen te hard. Ik vermijd het ook wanneer ik kan. Ik heb het idee dat er vaak dingen veranderen op het kruispunt zodat je opeens weer een compleet andere situatie hebt.”

Merel (59), komt elke dag ‘s ochtends en rond het middaguur op het knooppunt. “Het is soms echt een gekkenhuis. Het is een gigantische stroom fietsers en ik ben iedere keer weer verrast dat het zo goed gaat. Als voetganger moet je oversteken op een voetpad wat compleet in beslag wordt genomen door fietsers die overal tussendoor gaan. Aan de kant van het station heb je zelfs amper een voetpad.”

‘Ik heb het idee dat er vaak dingen veranderen op het kruispunt zodat je opeens weer een compleet andere situatie hebt’

Joyce (50), komt een paar keer per maand ‘s middags op het knooppunt. “Je moet enorm goed opletten. Ik kom hier soms als fietser en soms als voetganger en het is iedere keer óf bijna iemand overrijden óf bijna overreden worden. Maar het heeft toch ook wel iets moois, dat zoveel mensen blijkbaar de fiets pakken. Ik kom zelf niet uit Utrecht, dus ik moet er iedere keer wel een beetje om lachen, die drukte.”

Bart (22), komt meerdere keren per week ‘s middags op het knooppunt. “Ja, het is chaos. Het is soms erg moeilijk om nog voor het stoplicht in te voegen. Je ziet ook dat mensen tijdens de spits altijd haast hebben, en als je haast hebt doe je soms gekke dingen tijdens het oversteken, stoplichten negeren enzo.”

‘Als je haast hebt doe je soms gekke dingen’

Sofie (29), komt een meerdere keren per week ‘s middags op het knooppunt. “Het is druk en iedereen fietst heel hard, en er is eigenlijk te weinig ruimte om voor te sorteren. Als je richting het station gaat moet je soms al honderd meter voor het stoplicht beginnen met invoegen, anders kom je er niet tussen. In het weekend zie je ook veel voetgangers die niet gewend zijn aan hoe druk het is.”

Quirine (61), komt bijna nooit op het knooppunt. “Ik vind het erg onoverzichtelijk, maar verder niet heel gevaarlijk. Ik kan me voorstellen dat het in de spits heel anders is.”

Euan (29), komt meerdere keren per week op verschillende tijdstippen op het knooppunt. “Ik ben niet onzeker, dus ik heb eigenlijk geen problemen met het kruispunt. Ja het is druk, maar als je goed oplet is het prima te doen. Het verschilt ook wel heel erg per moment van de dag.”