Stille getuigen van een groot drama in Utrecht | De Utrechtse Internet Courant Stille getuigen van een groot drama in Utrecht | De Utrechtse Internet Courant

Stille getuigen van een groot drama in Utrecht

Stille getuigen van een groot drama in Utrecht
Op een zwart-witfoto staan twee jongetjes op de hoek van de Nieuwegracht en de Magdalenastraat in Utrecht. ‘V=Victorie’ is achter hen op de muur geverfd. Er staat zelfs een dikke punt achter.

Op een zwart-witfoto staan twee jongetjes op de hoek van de Nieuwegracht en de Magdalenastraat in Utrecht. ‘V=Victorie’ is achter hen op de muur geverfd. Er staat zelfs een dikke punt achter.

Op de ramen staan V’s en op de stoepen leuzen. Aan de kant van de Magdalenastraat is op de grond nog net ‘…de joden’ te lezen en aan de kant van de Nieuwegracht begint een leus met ‘Victorie’. Zonder twijfel: deze foto komt uit de Tweede Wereldoorlog.

In de zomer van 1941 zijn veel gebouwen op vergelijkbare wijze beklad in heel Nederland. Eerder dat jaar is er een propaganda-actie geweest van de geallieerden. Zij maakten de bevolking daarmee duidelijk dat Duitsland overwonnen zal worden. Op strooibiljetten die boven Nederland zijn gedropt, staat de V van ‘Victory’. De Duitsers antwoorden met hun eigen V. Zij kiezen de wat stroeve slogan: ‘V = Victorie, want Duitschland wint voor Europa op alle fronten’.

(Tekst loopt door onder afbeelding)

Gezien de Nederlandse leuzen, zijn het hoogstwaarschijnlijk aanhangers van NSB-leider Mussert geweest die het pand hebben beklad. Op het adres Nieuwegracht 92 zit in 1941 dan al zeventig jaar het Centraal Israëlitisch Weeshuis, in de volksmond ‘het joodse weeshuis’.

Daarin zitten op dat moment ongeveer zeventig joodse kinderen vanaf de leeftijd van zes jaar. In oktober 1942 worden ze allemaal door de Duitsers gedeporteerd, samen met het voltallige weeshuispersoneel. Op een enkeling na worden ze vermoord in concentratiekampen in Oost-Europa.

Het is onduidelijk of de foto voor of na oktober 1942 is genomen. De enorme stilte die het gebouw uitstraalt, doet vermoeden dat het weeshuis dan al leeg is.

2019
Ongeveer 78 jaar na de bekladding is in het voorste gedeelte van het pand het Leger des Heils gevestigd. Het achterste deel, met daarin onder andere een synagoge, is eigendom van de liberaal joodse stichting Merkaz.

Op en voor het gebouw zijn er verwijzingen naar het grote drama dat zich in de Tweede Wereldoorlog heeft afgespeeld. Aan de voorgevel is een hardstenen herdenkingsplaquette zichtbaar, met een tekst die begint met ‘Het kind is niet meer’. Verder zijn er de mooie stenen letters ‘Centraal Israëlitisch Weeshuis’ en jaartallen, die beide in de oorlog in opdracht van de Duitsers waren verwijderd. En in het trottoir liggen ter nagedachtenis aan de slachtoffers vijf struikelsteentjes. Maar er blijken nog meer verwijzingen te zijn. Om preciezer te formuleren: stille getuigen.

Kijk tegenwoordig maar eens goed naar de muur aan de Magdalenastraat. Daar zijn namelijk nog steeds sporen te zien van de bekladding. Goed te zien is aan de linkerkant de eerste V en de veeg erboven. En ook contouren van andere letters zijn herkenbaar (bijvoorbeeld de V ernaast en bij de leiding de R).

(Tekst loopt door onder afbeelding)

De aanwezigheid van deze verfresten zijn, naar mijn weten, nauwelijks bekend in het Utrechtse. Maar wat hier nu mee te doen? Verwijderen? Een perspex plaat ervoor zetten, een informatiebordje erbij en het als een museumstuk koesteren? Of de zon en regen verder zijn werk laten doen, zoals het al 78 jaar gaat? Moeilijke vragen.

Soortgelijke sporen werden overigens in 2011 ontdekt in de Diezestraat in de Amsterdamse Rivierenbuurt. Daar ging het om V’s boven twee trapportalen. Met deze ontdekking is uiteindelijk niets gedaan: ze zitten er nu nog (zoek maar eens met Google Streetview naar Diezestraat 25-27 en 29-31).

Tekst en foto’s: Jim Terlingen. Zwart-witfoto komt uit de collectie van het Joods Historisch Museum uit Amsterdam. Met dank aan Koos Winkelman uit Arnhem, die de Utrechtse verfresten enkele jaren geleden zag en zijn ontdekking deelde op een internet-forum.

11 Reacties

Reageren
  1. Bayerwald

    Kijk, dit zijn nog eens interessante ‘nieuwtjes’! Dank, Jim Terlingen. Graag meer over die bijzondere tijd die we nooit mogen vergeten.

  2. bee

    zet het verhaal er maar bij dan realiseren de mensen ,en vooral de jeugd, zich de tragedie die dit kindertehuis heeft moeten meemaken.

  3. Rinke Doornekamp

    Heel goed artikel Jim! Goed om deze stille getuigen van de verschrikkingen uit de tweede wereld oorlog boven water te halen. Ook al omdat het spook van de antisemiet helaas weer overal de kop op steekt.

  4. Marcel Bovy

    De 30 Duits-joodse kinderen die in het weeshuis onderdak hadden gevonden zijn al in februari 1942 gedeporteerd.

  5. Ton

    Zo komt de geschiedenis plotseling heel dicht bij; wordt het verleden bijna tastbaar; alsof de tijd zich even verdicht.
    Ik zou zeggen: verder niets aan doen; laat de tijd zijn werk doen.
    Wel een bescheiden bordje bij plaatsen met een korte uitleg en twee foto: 1942 en bijvoorbeeld 1980 (https://hetutrechtsarchief.nl/beeldmateriaal/?mode=gallery&view=horizontal&q=65390&rows=25&page=1).
    Opdat ook voorbijgangers dezelfde historische beleving kunnen ervaren.
    En opdat de gevel ook over 20, 40, 60 jaar nog zijn verhaal kan vertellen.

  6. Ton

    Victorie was voor sommige Nederlanders de moord op ongeveer 100 onschuldige mensen. Kinderen en verzorgers. Waaronder vele vluchtelingen.
    Laten we waakzaam blijven.

  7. K

    Dank je, Jim Terlingen voor weer een stille getuige van die verschrikkelijke geschiedenis..

  8. Jasper Kroon

    Heel boeiend om te lezen.
    Maar wat gek dat dit niet eerder is ontdekt, joh!
    Een bordje erbij lijkt me het beste.

  9. Jim Terlingen

    Beste Marcel.

    Goed dat je wijst op de slordige formulering in mijn stuk.
    Het uitgebreide verhaal is: op 10 februari 1942 is van Duitse kinderen die in het weeshuis verbleven, een groot deel naar Westerbork gedeporteerd. Op 22 oktober 1942 zijn alle resterende kinderen naar Amsterdam gebracht, naar het adres Houtmarkt 10 (de nazi’s hernoemden het J.D. Meijerplein zo) en op 25 januari 1943 op de Geldersekade 67-71. Op 10 februari 1943 werd iedereen gedeporteerd naar Westerbork, samen met de bewoners van de Amsterdamse weeshuizen (bron: dokin.nl)

  10. Frans Borgers

    Ik zou veel over de oorlog kunnen vertellen.Ik was zeven jaar toen het voorbij was.Hongerwinter
    Jodenvervolging
    ” zogenoemde moffenmeiden”
    en de opbouw.

  11. Trudi Asscher-Jacobs

    Mijn broer Jozef Jacobs en ik, Trudi Jacobs-Asscher, zijn 10 dagen voor de deportatie van het weeshuis,dat al was overgebracht naar de de Houtmarkt, ( J.D. Meijerplein) ontsnapt. Tot vandaag zijn we ons bewust van dat immens grote geluk, mijn broer in Holland, ik in Israel.

Plaats een reactie

Lees voor u reageert onze algemene voorwaarden. Alle reacties worden vooraf gemodereerd. Uw IP adres is geregistreerd (wordt niet gepubliceerd).