Als je de Van der Mondestraat afloopt, kom je bij een groene schutting een boom tegen die sierlijk hoog het beeld van de straat verfraait. De boom komt ruim boven de huizen uit, de takken hangen laag en elegant naar beneden en zijn stam is wel bijna veertig centimeter in doorsnede. Op zijn zoektocht naar licht en ruimte, is de boom rond de schutting gebogen. De bast is gebarsten, maar her en der zit de witte schors nog op zijn plek: dit verraadt dat het een ruwe berk is.

“Het is een beauty van een boom”, zegt Hans van Lunteren, beeldend kunstenaar en initiatiefnemer van het project Toevallig Groen. “Dertig jaar geleden was dit een kale schutting, zeg maar gerust doods. In de luwte van het huis begon dit berkje spontaan te groeien. Het is echt een karakter, heel anders dan de laanbomen die aangeplant worden.”

Al die jaren heeft Van Lunteren de zaailing gekoesterd en onderhouden. De buurman heeft wel eens gevraagd om hem weg te halen, want het was geen ‘officiële’ boom. Echter, Van Lunteren zoekt in zijn werk naar manieren om de natuurlijke dynamiek van een plek ruimte te geven in de groenontwikkeling van een stad en het beleid van de gemeente. Hij heeft de buurman dan ook overtuigd dat deze spontaan opgekomen boom heel bijzonder is.

Uniek

Van Lunteren: “Deze zaailing heeft een eigen DNA en zich gevormd in relatie tot zijn omgeving. Dat maakt hem uniek. Dat is heel anders dan de rechte en uniforme laanbomen die van de kwekerij komen. Deze zaailing is een tegenhanger van alles wat wij mensen hier bedacht hebben: de schutting, de stoep, de huizen, het aangeplante groen, dat is allemaal rationeel. Spontane natuur zoals deze zaailing spreekt veel meer het gevoel aan. Ratio en gevoel zijn elkaar aanvullende aspecten van ons menselijk zijn. Ik zie het daarom ook zo dat natuurlijk groen de beleving van een stad veel meer compleet maakt. Stel je voor dat deze zaailing weg is, hoe kaal voelt het dan?”

Buurvrouw Linda moet er niet aan denken. “Dit is de enige boom die ik kan zien vanuit mijn slaapkamer. Ik vind hem prachtig, vooral als het hard waait. Dan ga ik op bed liggen en laat de gordijnen open. De boom zwaait dan heel hard heen en weer. Dat vind ik heel kalmerend.” Voor Van Lunteren is het geruststellend dat de natuur weer terug kan nemen wat wij mensen ons toegeëigend hebben. “Dit herstellende vermogen laat de oerkracht van de natuur zien.”

Status

Voor de zaailing is zijn omvang nu zijn enige bescherming, om hem weg te halen is er een kapvergunning nodig. “Ik wil zaailingen graag een status geven, zodat zij eenzelfde zorg en bescherming krijgen als de aangeplante bomen die op de bomenkaart van de gemeente staan. We moeten de waarde van dit spontane groen gaan inzien, als aanvulling op het geplande stedelijke groen.”

Dit betekent voor Van Lunteren niet dat alle zaailingen moeten blijven staan. “Nee soms levert het gevaar op, bijvoorbeeld in het verkeer of als er kabels zijn. Maar een boom die een paar jaar kan blijven staan, draagt al die tijd toch bij aan de groenbeleving van een stad. Het is altijd een keuze.”

Serie

Stedelijk groen bestaat vooral uit aangelegde tuinen, parken, bomen en plantsoenen. Maar de natuur kiest zelf ook plekken uit in de stad waar ze haar eigen oerkracht laat zien. Op de meest onverwachte plekken duiken struiken of bomen op die spontaan zijn ontkiemd.

In een 12-delige serie artikelen in DUIC en een tv-serie bij RTV Utrecht wordt een aantal van de markantste bomen geportretteerd. In het Centraal Museum opent op 11 september de tentoonstelling De Botanische Revolutie, die ook deel uitmaakt van het project.

Ken jij ook een mooie zaailing van een boom? Meld deze dan op www.toevalliggroen.nl.