In de Utrechtse wijk Ondiep wordt deze maand het eerste noodsteunpunt getest: een locatie waar inwoners in tijden van crisis terechtkunnen voor informatie of een noodmelding. De proef is onderdeel van een breder pakket aan maatregelen waarmee de gemeente zich voorbereidt op grootschalige, langdurige stroomuitval of een oorlogsdreiging. 

“De huidige dreigingen en geopolitieke situatie maken dat Utrecht beter voorbereid moet zijn op rampen en crises”, aldus het college van Burgemeester en Wethouders. Het college noemt het “realistisch” dat een van de twee scenario’s zich in de komende jaren voordoet.

Langdurige stroomuitval kan worden veroorzaakt door een cyberaanval, extreem weer en een storing in het elektriciteitsnet. Zo’n uitval betekent geen elektriciteit, telefoon of internet en niet-functionerende rioolgemalen.

Ook houdt Utrecht rekening met een NAVO-artikel 5-situatie, waarbij een aanval op één NAVO-land wordt gezien als een aanval op alle lidstaten. In zo’n scenario is er onder meer risico op personeelstekorten en beperkte inzet van Defensie voor hulpverlening. 

Daarom wil de gemeente inwoners en organisaties handvatten bieden om een crisis te “weerstaan, op te vangen en ervan te herstellen”. Utrecht doet dat samen met het Rijk, de Veiligheidsregio Utrecht (VRU), inwoners en publieke en private partners.

Zelfredzaamheid 

De gemeente zet allereerst in op zelfredzaamheid. De gemeente gaat in gesprek met buurtinitiatieven, maatschappelijke organisaties, moskeeën, kerken en hulpverleners om de onderlinge verbondenheid in wijken te versterken.

In Overvecht loopt al een pilot om minder zelfredzame inwoners beter te ondersteunen bij langdurige stroomuitval. Samen met zorgverleners, maatschappelijke partners en sleutelpersonen uit de wijk onderzoekt de gemeente hoe deze groep het beste geholpen kan worden. De opgedane kennis wordt later in de hele stad toegepast.

Daarnaast sluit Utrecht aan bij de landelijke campagne Denk vooruit, die inwoners stimuleert zich voor te bereiden op noodsituaties, bijvoorbeeld met een noodpakket en noodplan. In 2026 volgt een Utrechts vervolg met lokale verhalen en initiatieven. 

Noodsteunpunt en crisiscommandocentrum 

Omdat de huidige crisisstructuur bij grote rampen op dit moment nog tekortschiet, werkt Utrecht samen met de VRU aan nieuwe crisisplannen, het opleiden van crisisfunctionarissen en oefeningen.

Het Rijk, veiligheidsregio’s en gemeenten hebben met elkaar afgesproken om een landelijk netwerk van noodsteunpunten over Nederland uit te rollen. Een noodsteunpunt is een al bekende plek in de wijk waar inwoners informatie kunnen halen of een 112-melding kunnen doen, ook als stroom en communicatie uitgevallen zijn.

In een voormalig schoolgebouw in Ondiep is op 11 december het eerste noodsteunpunt in Utrecht opgezet. Daar zijn drie alternatieve communicatiemiddelen getest: analoge systemen, satelliet en radio. De resultaten bepalen hoe uiteindelijk twaalf noodsteunpunten in Utrecht – minimaal één per wijk – worden ingericht. 

In 2026 gaat Utrecht ook een crisiscommandocentrum inrichten dat blijft functioneren bij stroom- en ICT-uitval, zodat bestuurlijke aansturing en coördinatie altijd doorgaan, inclusief de rol van de gemeenteraad.

Continuïteit van de gemeente

Ook binnen de eigen organisatie neemt de gemeente maatregelen. Zo wordt geïnventariseerd welke minimale voorzieningen nodig zijn die stroom vereisen en waar er noodstroomvoorziening moet komen. Voorbeelden van “kritieke processen” zijn het koel houden van vaccins voor baby’s, het functioneren van riolering en het toegankelijk en droog houden van tunnels op hulpdienstenroutes. 

De gemeente bepaalt binnenkort ook welke eigen gebouwen extra noodstroom nodig hebben. Daarnaast richt de gemeente een systeem in om nieuwe veiligheidsrisico’s te monitoren en worden alternatieve communicatiemiddelen voorbereid, in het geval van stroomuitval.

Daarnaast werkt Utrecht aan het verbeteren van digitale veiligheid van IT-systemen en technische systemen in de stad, zoals bruggen en gemalen. Door toenemende dreigingen en de Cyberbeveiligingswet is verdere professionalisering van deze systemen nodig. Momenteel werkt het Rijk uit wat er moet gebeuren om de interne digitale veiligheid van gemeenten te verbeteren. 

Financiële middelen

De gemeenteraad nam op donderdag 13 november 2025 een voorstel aan waarmee 750.000 euro wordt vrijgemaakt voor het weerbaarder maken van Utrecht. Samen met een overschot van de VRU en middelen vanuit het Programma Congestie wordt dit geld onder meer ingezet voor het crisiscommandocentrum en alternatieve communicatie.

Voor een volledige crisisvoorbereiding zijn aanvullende investeringen nodig. Daarvoor kijkt Utrecht naar het Rijk. Vanaf 2027 stelt het demissionaire kabinet 70 miljoen euro beschikbaar voor regionale en lokale weerbaarheid. Daarnaast heeft het ministerie van Justitie en Veiligheid 10 miljoen euro in 2025 en 20 miljoen euro in 2026 gereserveerd, met name bedoeld voor de proeven met noodsteunpunten, zoals in Ondiep.