Een paar harde klappen en schoppen en je bent voor het leven gehandicapt. Dat overkwam een jongeman uit Utrecht. Hij werd afgelopen augustus samen met een vriend op het Janskerkhof zwaar mishandeld. De videobeelden die in september werden gepubliceerd via SBS6 werden tienduizenden keren bekeken. Er wordt vaker gevochten tijdens het nachtleven in Utrecht. Hoe proberen betrokkenen het geweld tegen te gaan?

Het is laat in de nacht op 11 augustus 2016 als de twee vrienden uit de Filemon aan het Janskerkhof komen. Na een nachtje stappen, die in eerste instantie begon bij Café de Beurs aan de Neude, was het tijd om naar huis te gaan. De twee jongemannen van 22 en 23 jaar lopen het Janskerkhof op. Een van de twee vrienden krijgt buiten het café een woordenwisseling met enkele andere mannen. Hij vertelt later tegen de politie: “Voordat ik het wist kwamen er drie of vier mannen op mij afgelopen. Ik zag en voelde dat deze mannen op mij in begonnen te slaan en te trappen. Ik voelde harde vuistslagen in mijn gezicht. Ik voelde deze vuistslagen vooral op mijn neus. Ik voelde dat de mannen door bleven gaan met het slaan in mijn gezicht.” Als de jongeman op de grond terecht komt, gaan de klappen door: “Ik voelde dat ik nog steeds in mijn gezicht geslagen werd. Ik probeerde te overleven.”

Zijn vriend had de woordenwisseling in eerste instantie niet door. In zijn politieverklaring is te lezen: “Ineens zag ik vanuit mijn ooghoek dat hij werd geslagen en geschopt door meerdere jongens.” Het duurde niet lang of hijzelf lag ook de grond: “Vrijwel gelijk hierna werd ik heel hard geschopt op mijn been en kwam ik ten val. Ik voelde gelijk heel veel pijn in mijn rechterknie. Toen ik op de grond lag, zag ik dat er meerdere jongens op mij inschopten.”

‘Overmatig alcoholgebruik, groepsvorming en drukte blijft een riskante cocktail voor geweld’

De twee jongens raakten beiden gewond en moesten naar het ziekenhuis voor behandeling. Het slachtoffer dat op z’n knie werd geschopt heeft er blijvend letsel aan overgehouden. De daders, vier jongens uit Nieuwegein en Utrecht, werden direct gearresteerd. Cameratoezicht heeft de hele mishandeling vastgelegd op film. De beelden schokten veel kijkers. Volgens het Openbaar Ministerie probeerden de verdachten de slachtoffers van het leven te beroven dan wel zwaar lichamelijk letsel toe te brengen. Naast het directe letsel wordt ook de maatschappelijke onrust en de gevoelens van onveiligheid genoemd die voortkomen uit zo’n mishandeling tijdens het uitgaan.

Uitgaansgeweld

Geweld komt regelmatig voor tijdens het nachtleven. Onder invloed van alcohol en drugs kunnen mensen sneller agressief reageren. Overmatig alcoholgebruik speelt volgens het Trimbos Instituut vrijwel altijd een rol bij uitgaansgeweld. De meeste daders, maar ook slachtoffers, zijn onder invloed van alcohol. Uit onderzoek blijkt dat bij geweld onder invloed van alcohol in bijna de helft van de gevallen sprake is van ‘zwaar geweld’. In een derde van de zaken leidt dit tot ernstig letsel bij de slachtoffers. De daders zijn vooral mannen tussen de 20 en 25 jaar. Ook in Utrecht vinden er mishandelingen en vechtpartijen plaats. DUIC schrijft hier regelmatig nieuwsberichten over op de website.

Iedere drie jaar voert de gemeente Utrecht een veiligheidsbelevingsonderzoek uit onder het uitgaanspubliek. In het laatste onderzoek uit 2015 gaf vier procent van de ondervraagden aan te maken te hebben gehad met een geweldsdelict of overlast. 91 procent gaf aan zich zelden of nooit onveilig op straat te hebben gevoeld tijdens het uitgaan.

De binnenstad van Utrecht kent ongeveer negentig uitgaansgelegenheden, van clubs tot cafés.

De binnenstad van Utrecht kent ongeveer negentig uitgaansgelegenheden, van clubs tot cafés. Om het voor de deur en binnen gezellig te houden hebben de meeste zaken huisregels. In Utrecht wordt daarnaast stevig ingezet op samenwerking tussen alle betrokken partijen. Al jarenlang geldt er in Utrecht een Convenant Veilig Uitgaan. Vorig jaar werd de vierde editie ondertekend, die geldt tot 2021. Met dit convenant werken de gemeente, politie, Openbaar Ministerie, de horeca en Veiligheidsregio Utrecht samen om het uitgaan veiliger te maken. Ook wordt uitgaansgeweld als High Impact Crime genoemd in het Utrechtse Integraal Veiligheidsplan, waardoor uitgaansgeweld in ieder geval tot 2018 een geprioriteerde aanpak kent in de stad.

De gemeente Utrecht laat weten: “In Utrecht werken politie, gemeente en horeca (Koninklijke Horeca Nederland-afdeling Utrecht) in een klein en hecht team al jaren samen aan een veilig uitgaansleven. Er is intensief contact onderling en daarnaast hebben de partijen zo’n acht keer per jaar overleg. Daar hebben we het bijvoorbeeld over wat er de afgelopen weken is gebeurd in de stad, of er nieuwe horeca ontzeggingen zijn, of er nieuwe (nacht)horeca zijn bijgekomen en of er wisselingen zijn in horecaeigenaren. De gemeente vervolgt dat de partijen ook altijd langsgaan bij nieuwe horecazaken in de stad om kennis te maken. “Elkaar kennen en gekend worden, dat is belangrijk. Twee keer per jaar spreken we bijvoorbeeld ook af met de acht grootste studentenverenigingen in de stad. Dan praten we over hun ervaringen, hoe hun uitgaansavond eruit ziet, maar ook over wat onze inzet is om de avond veilig te laten verlopen.”

UIT-team

De politie werkt op uitgaansavonden met het UIT-team. “De inzet van het speciale team van de politie levert een essentiële bijdrage aan het voorkomen of snel de-escaleren van het uitgaansgeweld”, aldus de gemeente Het UIT-team is iedere donderdag-, vrijdag- en zaterdagnacht met twee of drie koppels in de binnenstad aanwezig. Aan het begin van een uitgaansavond fietsen ze langs de horecagelegenheden en maken ze een praatje met de horeca(beveiligers) en het uitgaanspubliek. “Hierdoor proeven zij goed de sfeer in de stad. Men kent elkaar, dat is een belangrijke vertrouwensbasis. Horecabeveiligers melden onrust bij de deur via een speciaal telefoonnummer direct bij het UIT-team. Het UIT-team kan dan snel ter plaatse zijn om in te grijpen.” Daarnaast kijkt cameratoezicht op uitgaansavonden live mee op drukke locaties. Zodra daar een zorgwekkende situatie wordt gezien, wordt het UIT-team gevraagd ernaartoe te gaan.

Vanuit de politie is Emile Vermeulen verantwoordelijk met het UIT-team voor de veiligheid tijdens uitgaansnachten in de stad. Hij is Horeca-wijkagent in het centrum van Utrecht en loopt al zestien jaar in het centrum rond. “Iedereen moet veilig en met plezier kunnen stappen in Utrecht, daar maken ik en mijn partners zich 24 uur per dag hard voor.” Vermeulen was ook aanwezig bij het geweldsincident op de Janskerkhof. “Dat was een uitzonderlijk incident. Toen wij ter plaatse kwamen liepen de verdachten net nonchalant weg. Twee portiers riepen meteen dat we die ‘vier gasten’ moesten oppakken. We hebben ze toen ingeladen en meegenomen. Later zag ik op de camerabeelden pas wat er gebeurd was en dan word je daar wel even misselijk van. Als agent ben ik blij dat we verdachten hebben aangehouden maar het is balen dat zoiets gebeurt.“

Een mishandeling van die aard is dus een uitzondering, maar toch zijn er regelmatig geweldsincidenten in de stad. Vermeulen: “In ieder uitgaansgebied in Nederland, waar middelen gebruikt worden, waar groepsdruk is, waar harde muziek aanstaat, kan je bijna niet voorkomen dat er geweld wordt gebruikt. ”Wat zo kenmerkend is voor het uitgaansgeweld, volgens de agent, is de nutteloosheid: “Bij zeker negen van de tien zaken gaat de aanleiding helemaal nergens over; iemand die tegen andermans schouder aanloopt, iemand die geen sigaret wil afgeven, het is allemaal zinloos geweld.” Volgens Vermeulen is er wel wat verandert de afgelopen jaren: Natuurlijk is ieder incident er een te veel, maar ik denk dat het nu wel beheersbaar is voor ons als betrokkenen. Het harde stappen is er volgens mij wel van af. Er zijn bijna geen echte discotheken meer in Utrecht, vroeger moesten we bij sommige zaken standaard bij sluitingstijd in linie staan. Enerzijds is het aanbod dus veranderd, maar ook het publiek is veranderd. Kijk alleen maar naar de andere leeftijdsgrenzen die tegenwoordig gehanteerd worden. Daarnaast hebben we als betrokkenen een professionaliseringslag gemaakt.”

Ook de horeca draagt bij aan het tegengaan van geweld. De horeca kan bij geweld tegen een portier, het personeel of bezoeker(s) in de horecagelegenheid een collectieve horeca ontzegging (CHO) uitreiken aan de geweldpleger. Met een CHO mag diegene voor een bepaalde tijd (tussen drie maanden en vijf jaar) niet naar binnen bij CHO-aangesloten horecagelegenheden. Op dit moment hebben elf mensen een CHO in Utrecht.

De gemeente verklaart verder dat er ook andere maatregelen nodig zijn om geweld zo veel mogelijk te voorkomen. “Goede verlichting, een schone stad ende inzet van mobiele plasvoorzieningen zijn enkele voorbeelden van aanvullende maatregelen die het veiligheidsgevoel vergroten.” Helemaal geen geweld tijdens het uitgaan is volgens de gemeente onmogelijk: “Elk geweldsincident tijdens het uitgaansleven is er één teveel. Overmatig alcoholgebruik, groepsvorming en drukte blijft een riskante cocktail voor geweld. Het voorkomen van uitgaansgeweld is een illusie. Het aantal ernstige geweldsincidenten in Utrecht is echter zeer beperkt. We blijven investeren in een veilig uitgaansleven. De veiligheidsbeleving door het uitgaanspubliek is een belangrijke graadmeter. In 2018 wordt het onderzoek weer uitgevoerd.”

Sinds dit jaar heeft de politie ook de wettelijke bevoegdheid om verdachten van geweld te testen op alcohol en drugs. Als er bij geweldpleging alcohol en/of drugs in het spel is, dan kan het Openbaar Ministerie een zwaardere straf eisen. Dat kan een hogere boete of een langere taakstraf of celstraf zijn. Maar het kan ook gaan om bijzondere voorwaarden, zoals een alcoholverbod of locatieverbod.

‘Elk geweldsincident tijdens het uitgaansleven is er één teveel’

Afloop Janskerkhof

De officier van justitie eiste tegen de verdachten van de mishandeling en poging tot doodslag op het Janskerkhof gevangenisstraffen variërend van 24 maanden tot negentig dagen, waarvan gedeeltes voorwaardelijk. Alle verdachten hadden sowieso al veertien dagen in voorarrest gezeten. De rechter noemde de gedragingen van de verdachten zinloos uitgaansgeweld, maar vond niet dat poging tot doodslag bewezen kon worden. Uit de aangifte en de medische gegevens blijkt namelijk niet dat de slachtoffers tegen het hoofd zijn geschopt. Ook op basis van de camerabeelden zou dit niet met zekerheid vast te stellen zijn. De straffen vallen daardoor een stuk lager uit dan geëist. Ook zijn alle verdachte zogeheten first-offenders, geen van allen zijn eerder met justitie in aanraking gekomen voor een geweldsincident.

De zwaarst gestrafte verdachte krijgt een gevangenisstraf van 180 dagen, maar daar zijn 166 dagen voorwaardelijk van, de overige 14 dagen had hij al in voorarrest gezeten. Hij krijgt nog wel een taakstraf opgelegd van 240 uur. De andere verdachten krijgen ook voorwaardelijke celstraffen en taakstraffen van 180 tot 80 uur.