25 jaar na zijn dood: wie was de wereldberoemde architect Mart van Schijndel? 25 jaar na zijn dood: wie was de wereldberoemde architect Mart van Schijndel?

25 jaar na zijn dood: wie was de wereldberoemde architect Mart van Schijndel?

25 jaar na zijn dood: wie was de wereldberoemde architect Mart van Schijndel?
Appartementengebouw aan de voorkant van het Van Schijndelhuis, Pieterskerkhof 8 a t/m d, 1995
Zijn iconische Utrechtse woonhuis op het Pieterskerkhof werd bekroond met de Rietveldprijs. De beroemde Delta vaas leverde hem internationale prijzen op en werd opgenomen in de museumcollecties van het MoMA in New York, Die Neue Sammlung in München en het Stedelijk Museum in Amsterdam. Zijn ontwerpen werden bewonderd en prijzen volgden, maar zijn privéleven verdween naar de achtergrond. Terwijl zijn architectonische meesterwerken de wereld veroverden, realiseerde hij zich aan het einde van zijn leven dat hij nooit echt had gebouwd aan de fundamenten van zijn eigen leven. Het is 25 jaar geleden dat de wereldberoemde Utrechtse architect Mart van Schijndel is overleden. Wie was deze man?

Zijn iconische Utrechtse woonhuis op het Pieterskerkhof werd bekroond met de Rietveldprijs. De beroemde Delta vaas leverde hem internationale prijzen op en werd opgenomen in de museumcollecties van het MoMA in New York, Die Neue Sammlung in München en het Stedelijk Museum in Amsterdam. Zijn ontwerpen werden bewonderd en prijzen volgden, maar zijn privéleven verdween naar de achtergrond. Terwijl zijn architectonische meesterwerken de wereld veroverden, realiseerde hij zich aan het einde van zijn leven dat hij nooit echt had gebouwd aan de fundamenten van zijn eigen leven. Het is 25 jaar geleden dat de wereldberoemde Utrechtse architect Mart van Schijndel is overleden. Wie was deze man?

Met een warme glimlach tilt hij het kind net hoog genoeg op dat hun hoofden elkaar niet raken. Het kind lacht terug, zichtbaar vrolijk en vol plezier. Meike van Schijndel kijkt met liefde naar deze foto van haar en haar vader. Ze scrolt door een album op haar telefoon. Toch was deze huiselijke sfeer in haar jeugd eerder uitzondering dan regel. Ze koestert dierbare herinneringen aan haar vader, maar herinnert zich ook dat hij veel met zichzelf bezig was en altijd aan het werk. 

Tekst loopt verder onder foto

Mart van Schijndel met dochter Meike

Mart barstte van enthousiasme en passie voor zijn vak. Dat wist hij over te brengen. “In een week tijd heeft Mart ervoor gezorgd dat ik het helemaal zag zitten om iets in de architectuur te doen.” Peter Versseput heeft inmiddels al 33 jaar zijn eigen architectenbureau, maar begon ooit aan de tekentafel bij Mart. “Datzelfde aanstekelijke enthousiasme gebruikte hij als docent voor de klas. Mart is daarom heel belangrijk geweest voor veel jonge architecten.” 

Van Schijndel doceerde jarenlang aan verschillende kunstacademies en universiteiten in Nederland en was 15 jaar professor bij de vakgroep interieurarchitectuur aan de Fachochschule in Düsseldorf. 

Mart van Schijndel werd geboren op 21 juni 1943 in Hengelo. Ruim twintig jaar later, in 1967, rondde hij zijn opleidingen tot meubelontwerper, bouwkundige en interieurarchitect aan de Gerrit Rietveld Academie af in Amsterdam. Een jaar later vestigde hij zijn architectenbureau in Utrecht. Met zijn eerste vrouw, Jetta Ernst, kreeg hij Meike, die tegenwoordig in zijn voetsporen treedt als grafisch- en interieurontwerper. Later hertrouwde hij met architectuurhistoricus Natascha Drabbe. Met haar woonde hij tot zijn dood samen in het beroemde Van Schijndelhuis.

Het gestreepte poortgebouw

Het is misschien wel een van de meest opvallende gebouwen in Utrecht. Het roze-wit gestreepte pand dat scherp contrasteert met de historische gebouwen op het Pieterskerkhof. “Elk gebouw op het plein komt uit een andere tijd. Van de middeleeuwen tot de negentiende eeuw. Mart vond dat hij er ook iets uit zijn eigen tijd aan toe moest voegen”, vertelt Natascha. “Hij hield daarbij rekening met de omgeving. De lichte strepen hebben de zandkleur van de Pieterskerk en de donkere strepen zijn in de kleur van de klinkers op het plein.” Deze strepen komen overigens ook terug de pui van de Wilhelmina Apotheek op de hoek van de Nachtegaalstraat en de Maliebaan dat hij ontwierp, destijds bekend als de winkel Potten en Pannen.

Tekst loopt door onder de foto

Winkelpui Wilhelmina apotheek, Nachtegaalstraat 94, 1991

Wie onder het Willy Wonka-achtige appartementengebouw op het Pieterskerkhof doorloopt, komt uit bij het woonhuis dat Van Schijndel in de zomer van 1992 voor zichzelf ontwierp. “Het is helemaal ingebouwd op een binnenterrein. Mart werkte met twee patio’s en hoge glazen puien om genoeg daglicht naar binnen te krijgen. Deze binnengevels maakte hij deels mat, zodat de buren niet naar binnen konden kijken. Omdat het huis op een onmogelijke plek is gebouwd en toch voldoende licht en privacy kreeg, is het al na zeven jaar een gemeentelijk monument geworden. Dat is bijzonder, meestal duurt het vijftig jaar voor zoiets wordt toegewezen”, zegt Natascha, die nog steeds in het huis woont.

Tekst loopt verder onder de foto

Ingang Van Schijndelhuis, Pieterskerkhof 8, 1992. Foto Luuk Kramer

“Mart was een heel getalenteerde architect”, vervolgt ze trots. Het Van Schijndelhuis won in 1995 de Rietveldprijs. Een prijs die tweejaarlijks wordt toegekend aan een architectonisch, stedenbouwkundig of landschappelijk project in Utrecht. Daarbij telt de kwaliteit van het ontwerp, maar ook de bijdrage die het project levert aan de stad. Vanwege de grote monumentale waarde stelt Natascha haar huis iedere eerste zondag van de maand (op afspraak) open voor mensen die er interesse in hebben. “Mart heeft zoveel mensen geïnspireerd. Dat is het minste wat ik kan doen om zijn ideeën levend te houden.”

Tekst loopt verder onder de foto

Interieur Van Schijndelhuis, Pieterskerkhof 8, 1992. Foto Theo Baart

 Van Schijndel was een van de weinige Nederlandse architecten in zijn tijd die het postmodernisme omarmden. Een stroming die gebruikmaakt van historische referenties naar de klassieke oudheid. Het gebruik van zuilen, pilaren en driehoekige vormen zijn dan ook regelmatig terug te zien in zijn ontwerpen. Het appartementengebouw voor het Van Schijndelhuis is daar een goed voorbeeld van. Ook de gevel van het voormalige Landelijk Ondersteuningsinstituut voor Kunstzinnige Vorming (LOKV) uit 1984, nu onderdeel van Boon’s supermarkt aan de Ganzenmarkt, toont duidelijk deze kenmerken. Opvallend is dat zijn uitbundige exterieurs haaks staan op zijn minimalistische interieurs. Natascha vertelt daarover: “Mart was als architect niet in een hokje te plaatsen. Hij experimenteerde met alles, van referenties aan de klassieke oudheid tot hightech.”

Tekst loopt door onder de foto

Voormalige gevel LOKV (Landelijk Ondersteuningsinstituut Kunstzinnige Vorming), Ganzenmarkt 6, 1984

Niet alleen is het veelvuldig gebruik van driehoekige vormen te danken aan zijn liefde voor het postmodernisme. “Mijn vader had een oogafwijking, waardoor zijn ene oog ‘afdreef’. Daardoor kon hij geen diepte zien. Platte vlakken aan elkaar plakken gaf hem het besef van ruimte. Daarom zie je de driehoek in veel van zijn ontwerpen terugkomen”, zegt Meike. Een goed voorbeeld daarvan is de inmiddels beroemde Delta vaas, die hij ontwierp in opdracht van de bevriende sieradenontwerper Hans Appenzeller. In de laatste week voor de vazententoonstelling moest Appenzeller hem herinneren aan deze opdracht. Voor glasblazen was toen geen tijd meer. Door de tijdsdruk moest hij anders te werk gaan. Met siliconenkit, een product dat hij veel gebruikte, lijmde hij drie identieke glasplaatjes aan elkaar tot een vaas. Het ontwerp verwierf internationale bekendheid en werd opgenomen in de collecties van gerenommeerde musea, waaronder het MoMA in New York, Die Neue Sammlung in München en het Stedelijk Museum in Amsterdam. Tegenwoordig produceert Meike de vaas opnieuw.

 De keerzijde van succes

Het succes van Mart was onmiskenbaar. Iedereen kende zijn naam en zijn werk werd bewonderd. Maar achter die glans zat ook een andere kant. Mart was een man die zich moeilijk in andere mensen kon verplaatsen, confrontatie in het debat niet schuwde en zeker niet bij iedereen geliefd was. “Hij was veel met zichzelf bezig”, vertelt Meike. “Misschien is dat eigen aan mensen die succesvol worden. Je moet toch een soort narcisme hebben om dat allemaal te kunnen bereiken”, voegt ze toe. Vooral tijdens haar puberteit was dit zwaar voor zijn dochter. “Ik denk dat hij niet goed wist hoe hij de rol van vader moest vervullen. Later besefte hij dat zelf ook. Op zijn sterfbed zei hij dat hij meer had willen denken aan de mensen om hem heen.”

In de laatste zomer voor de eeuwwisseling werd Mart opgenomen in het ziekenhuis met een longontsteking. Dat bleek achteraf longkanker met uitzaaiingen naar zijn hersenen. Mart overleed op 30 september 1999 na een kort ziekbed op 56-jarige leeftijd thuis in Utrecht. De plek waar hij volgens Meike een groot hart voor droeg. “Hij wilde de stad beter en mooier maken, dat hield hem constant bezig.” Trots reed hij in zijn lange donkerblauwe jas en gleufhoed op zijn step door de straten. “Daar ging meneer de architect”, glimlacht Meike.

Mart van Schijndel. Foto Gerhard Jaeger
Mart van Schijndel en Natascha Drabbe in 1994. Foto Michel Claus

8 Reacties

Reageren
  1. Frank van Vliet

    Ik lees dat Mart ‘erg met zichzelf bezig was’ en een soort narcisme had. Ik heb hem destijds redelijk goed gekend. Zelf herken ik dit niet, ik vond hem een ontzettend aardige man. Hij was erg vriendelijk en betrokken bij anderen. Jammer dat hij zo vroeg is gestorven. Frank van Vliet

  2. Salvator

    En nog zo’n mooi ontwerp, De Kargadoor op de Oudegracht 36. Monument van zijn tijd.

  3. Mart was mijn Eind Examen gecommitteerde in Rotterdam

    Mart van Schijndel heb ik in 1985 mee gemaakt als student eind examen aam de Akademie van Beeldende Kunsten Rotterdam. Hij had een snel en feiloos oog voor design kwaliteiten en ging hiermee bescheiden om. Heel menselijk.
    Dankbaar dat hij gelijk zonder uitleg de kwaliteit zag bij mijn meubel ontwerp die later te zien was in diverse internationale design magazines en op expo in Milaan en Tokio.
    Een heel mooie start van mijn carrière. Waarvoor dank !

  4. De Delta Vaas.

    Leuk om deze achtergrond te lezen. Het ontwerp is zondermeer subliem ! ! Een subliem ontwerp is herkenbaar waneer er geen enkele verbetering denkbaar is. Niet in materiaal, constructie, of verhoudingen.
    In mijn ogen is daarom Mart van Schijndel nog onderschat is zijn design proffesionaliteit en behoort hij tot onze iconische Utrechtse ontwerpers in de lijn van Rietveld, Dick Bruna, Theo van Doesburg , Pastoe waarbij de ultime essentiële eenvoud centraal staat.

  5. Paul

    Een schande dat de LOKV gevel voorzien is met die lelijke folie. Dat kan toch niet met een monument?? Een simpele goede oplossing zou kunnen zijn om hier een vitrine van te maken van ongeveer 1.00 m diep .Die wordt gebruikt om de Design producten van Mart van Schijndel te tonen zoals de Delta vaas, de sta lamp, en uitleg waarom hij wereld beroemd is. ( en waar ze te koop zijn )
    Wie start een crouwdfunding hiervoor ?
    Utrecht Marketing ?

  6. Thijs Boers

    Tijdens mijn stage voor de studie bouwkunde werkte ik bij Mart op het bureau. Ik mocht werken aan het poortgebouw voor zijn woonhuis. Ik heb hele warme herinneringen aan die tijd. Hij heeft me laten zien dat passie het verschil maakt. Ook ik herken de afstand niet, ik vond het een heel aimabele man.

  7. Mia

    Een eigenschap van narcisten is dat ze charismatisch zijn. Wat dat betreft klopt het wel, als ik de commentaren hier lees.

  8. G. Veldhuijzen

    In 1990 is aan de Nieuwe Weteringseweg in Groenekan vlak bij de fietstunnel naar Maartensdijk een klein kerkgebouw in de vorm van een schaapskooi naar een ontwerp van Mart van Schijndel gebouwd. Ik kan dit in geen enkel overzicht van zijn werk meer terugvinden terwijl dit vroeger wel was vermeld ?. Gebouw met interieur zeker de moeite waard voor een vermelding, liefst met foto’s !!.

Plaats een reactie

Lees voor u reageert onze algemene voorwaarden. Alle reacties worden vooraf gemodereerd. Uw IP adres is geregistreerd (wordt niet gepubliceerd).