De Utrechtse Jacobikerk heeft naar eigen zeggen de laatst overgebleven kerkkluis van Nederland. De ruimte is al 500 jaar niet meer gebruikt, maar daar gaat nu verandering in komen.
Een kerkkluis is een kleine ruimte in een kerk waar een gelovige vroeger voor langere periode inging om dichter bij god te komen. In Nederland werd dit vooral tijdens de middeleeuwen gedaan.
De Utrechtse community ViaJacobi stelde de kluis met bijbehorende kapel weer open voor publiek. Lieke Wijnia, de curator van Museum Catharijneconvent, gaat van 22 op 23 juli zelfs een nacht doorbrengen in de kluis.
Logeren
Om te ervaren hoe het is om in zo’n kleine ruimte te leven, logeert Wijnia binnenkort in de oude kluis van 1,75 meter bij 1 meter. Dit doet zij op 22 juli, de feestdag van Maria Magdalena. Dit is voor haar tegelijkertijd een voorbereiding op de tentoonstelling van het Catherijneconvent.
(Tekst loopt door onder afbeelding)
De middeleeuwse kluizenaressen wilden net als Maria Magdelena dicht bij god leven. Zoals kluizenares Alyt Ponciaens, die in de middeleeuwen meer dan dertig jaar in de kluis van de Jacobikerk leefde. “In al die tijd heeft Alyt de kluis nooit verlaten. Alleen door het tralies van de kluis kon ze contact maken met de kerk en de buitenwereld”, zegt Marlies Kunst van ViaJacobi.
Ervaring
Wijnia vertelt dat haar verblijf in de kluis in het teken staat van Maria Magdalena. “Ze heeft zoveel verschillende gezichten, dat ze al eeuwenlang tot de verbeelding spreekt. Een van de gezichten van Maria Magdalena is dat ze als kluizenaar in de wildernis heeft geleefd. […] Daarom is het heel toepasselijk dat ik in de ViaKluis met deze tentoonstelling bezig mag zijn, om me beter in te kunnen leven in wat het betekent om een afgezonderd leven te leiden en misschien wel een glimp van die spirituele inspiratie op te vangen.” Via de socialemediakanalen van ViaJacobi en de website is haar verblijf te volgen.
ViaJacobi heeft de kluizenaarsruimte ook opengesteld voor Utrechters die in deze coronatijd op zoek zijn naar een rustige ruimte, om te kunnen werken of ontspannen. De ruimte is gratis te boeken.
7 Reacties
ReagerenFF wat nuance. De ‘kluis’ in de Jacobikerk was de bidcel van Alyt en niet de hele kluis. De huidige Andreskapel staat op het plek waar Alyt haar kleine woonruimte had en ze had zelfs een kleine tuin. De buitenmuur daarvan lag ooit aangegeven in de straatstenen op het Jacobikerkhof. Helaas zijn die markering na een zoveelste verherbouwing van het plein niet meer terug gekomen. Bijzonder is dat de stenen van haar kluis gebruikt zijn in de huidige kapel. De stichter van de Adreaskapel pikte volgens de Utrechtse burgerij de ruimte van ‘hun’ zuster in. Om de burgerij een beetje tegemoet gekomen zijn de stenen van haar kluis de onderste stenen van de Adreaskapel geworden. Aan de buitenkant is dit nog goed te zien.
Het leven een kluizenares ging niet over rozen. Geen vlees, geen melkproducten, geen open vuur en alleen een plank om op te slapen. De gidsen in de Jacobikerk kunnen uitgebreid vertellen over de levenswijze en rituelen die bij kluizenaressen hoorden.
Er is bijna niets bekend over zuster Alyt. En da’s wel opvallend, want om kluizenares in de machtige Jacobikerk te mogen zijn moest je wel van goeie huize komen. De heersende gedacht is dan ook dat ze de onwettige dochter was van een kerkmeester.
@UtrechtseSjoerd
Bedankt, want jij weet het DUIC artikel inhoudelijke zeer goed aan te vullen!
@UtrechtseSjoerd, mooie aanvulling. Kunnen ze jou geen geschiedenis rubriek op Duic geven?
Hebben we naast die mooie verhalen over architectuur ook mooie geschiedenis bijdragen.
Respect ! maar dat je daar nog mee te maken wil hebben los van God !
@Utrechtsesjoerd, bedankt voor je info.
Het geeft wel een extra dimensie aan het leven van die arme bastaard Alyt.
Die zat er waarschijnlijk jaren omdat ze werd gestraft voor de vleeslijke zonden van haar ouders.
Om te weten hoe dat voelde, zou de curator niet slechts een nachtje discomfort moeten ervaren omdat het leuke marketing geeft, maar echt eens kilometers in de schoenen van Alyt moeten maken. Dus een hele week lang in die cel doorbrengen, vlak voor kerst?
Nog meer nuance: er zijn nog steeds kluizenaars, en deze ruimte is zeker niet de laatst overgebleven kerkkluis van Nederland… Er is zelfs nog een kerkkluis in gebruik: zie: http://www.beslotentuin.nl/media/video/
Er zijn heel interessante interviews met pater Hugo te zien!
@Koel Hoofd: Ik mag graag speculeren over Alyt haar motivatie. Alle bekende kluizenaressen waren bastaardkinderen uit machtige en belangrijke families. Zelfs in die tijd was het not done om buiten de pot te piesen. En een kluizenares stond hoog in onze achting. Dus de keus tussen een bastaarddochter en een kluizenares zal niet moeilijk geweest zijn. Mijn aanname is dan ook dat deze zusters van jongs af aan werden gehersenspoeld en zo klaargestoomd voor een leven in de kluis.
Er zat trouwen wel 1 groot voordeel aan het leven in de kluis. Veel ziektes werden overgedragen door ongedierte en in de kleine stenen afgesloten kluis zullen die daar niet veel geweest zijn. De meeste kluizenaressen werden dan ook behoorlijk oud. Er is bekend dat een zuster Agnes (van Zandwijck?) 80 jaar in een kluis gezeten heeft.
Bastaard zonen hadden het overigens veel beter. Zo werd de bastaard David van Bourgondië bisschop in Utrecht (tussen 1455 en 1496). Alleen daarover is al een compleet boek te schrijven.
Het verhaal over Alyt leerde ik op het moment dat Aleid Wolfsen burgemeester in Utrecht was. En ach Ponciaens, Wolfsen; what’s in a name. Ik heb het bijna anderhalf seizoen volgehouden om toeristen te vertellen dat Aleid Wolfsen in de cel had gezeten.