Wie nu over de Huizingalaan in Utrecht Noordoost loopt valt het misschien niet op; de betonblokken zijn wat verweerd en hoge bomen onttrekken het ooit opvallende torentje deels aan het oog. Maar in 1964 trok het woonhuis annex architectenbureau van Piet Dingemans veel aandacht. Dat gold niet alleen voor de gedurfde buitenkant maar ook voor het flexibele interieur. Het blad De vrouw en haar huis bestempelde het als Huis voor de Toekomst. Op dit moment is die toekomst onduidelijk, want het pand wacht al een paar jaar op nieuwe gebruikers.

Wederopbouw

In de Wederopbouwperiode moesten er snel en veel woningen worden gebouwd. In Utrecht verrezen de wijken Tuindorp Oost, Tolsteeg-Hoograven, Kanaleneiland en Overvecht. Bouwbedrijven als het Utrechtse Bredero gebruikten prefab onderdelen en goedkope materialen, wat de kwaliteit en originaliteit niet altijd ten goede kwam.

Piet Dingemans liet zien dat het anders kon. Hij bouwde zijn huis annex kantoor van b2-betonblokken, een product van Bredero dat 10 jaar later ook voor Muziekcentrum Vredenburg werd gebruikt. Dingemans gebruikte de blokken creatief: door ze bij het torenkamertje en de balustrade van het dakterras op hun kant te leggen ontstond een ajour-effect (patroon van openingen). Het Utrechts Nieuwsblad noemde het pand in 1964 een spel van fantasie en functionaliteit, een originele schepping die verblijdend afweek van “de sleur van zoveel naargeestige, zgn. ‘moderne’ bouw-uniformiteit”.

Architect

Ir. P.H. Dingemans (1910-1970) ontwierp in de jaren zestig kerken, scholen en woonhuizen in Utrecht. Zijn bekendste gebouw staat echter in Maastricht: het Conservatorium, dat onlangs is voorgedragen als rijksmonument uit de Wederopbouw. Z’n Utrechtse woon-werkhuis wordt wel Dingemanshuis genoemd, maar we kunnen gerust spreken van de Dingemansbuurt. De architect ontwierp namelijk naast — en vanuit — zijn eigen pand de woonhuizen van de buren aan de Huizingalaan, en daartegenover de Schildersschool (Nimeto) en het Atheneum De Munnik. Het atheneum is inmiddels gesloopt en Nimeto grondig verbouwd.

Interieur

Het is een bijzondere ervaring om rond te kijken in het woongedeelte op de eerste verdieping van het Dingemanshuis. Je waant je er in de glamoureuze jaren zestig. De indeling en inrichting zijn nog grotendeels oorspronkelijk. Het is een grote L-vormige ruimte die flexibel verdeeld kan worden met vouwwanden. Dit principe had Dingemans van Rietveld afgekeken. De zithoek bij de open haard heeft een wijds uitzicht — zij het tegenwoordig op boomtakken.

In het midden vormen vier daklichten boven grote leistenen tegels een soort binnentuin. Aan een houten wand werd en wordt het kunstbezit van de familie tentoongesteld. Deze multifunctionele ruimte kon met vouwwanden van het woongedeelte worden gescheiden voor ontvangsten of vergaderingen. Hier liepen wonen en werken dus in elkaar over. Aan de andere zijde is een open keuken met ontbijtbar, iets dat in 1964 nog nieuw was. Het blad De vrouw en haar huis schreef: “Mevrouw Dingemans is een groot voorstander van dit systeem, dat een uitstekende mogelijkheid biedt voor kontakt van de moeder met de opgroeiende kinderen.”

Torenkamer

Een houten trap in het betonnen trappenhuis leidt naar het torenkamertje, het kraaiennest dat als een periscoop boven de stad uitsteekt. Het is een klein kamertje, Spartaans gemeubileerd, oorspronkelijk bedoeld als meditatieruimte en schilderatelier voor de vrouw des huizes. Later werd het onder meer gebruikt als huiswerkplek voor de kinderen. Tegenwoordig reikt het uitzicht niet ver door het uitbundige groen, maar vroeger keek je over het talud van de Sartreweg heen tot ver buiten de stad.

Kantoor

De begane grond vormt het kantoorgedeelte met de tekenkamer als grootste ruimte. De ramen werden op zodanige hoogte geplaatst dat de tekenaars zittend niet naar buiten konden kijken, om afleiding te voorkomen! Bij moderniseringen in de jaren 80 is daarom een verhoogde vloer aangebracht. In de directiekamer, boven de verdiepte garage en onder het dakterras, zetelde de architect zelf. Onder het pand is nog een groot souterrain, waar onder meer de kantine was ondergebracht.

Toekomst

Na de dood van de architect betrok diens zoon, Frans Dingemans, het pand met zijn eigen architectenbureau, gespecialiseerd in de inrichting van cruiseschepen. Rond de eeuwwisseling realiseerde Frans Dingemans een uitbreiding in zwarte baksteen. Sinds zijn bureau in 2011 stopte is Dingemans op zoek naar nieuwe gebruikers. Het liefst zou hij het pand als één geheel verkopen of verhuren.

Ik hoop dat de combinatie wonen en werken, waarvoor het pand is ontworpen, gehandhaafd blijft. Je moet er niet aan denken dat het woongedeelte met z’n originele indeling en inrichting wordt omgevormd tot standaard kantoor. Grote kantoren/bedrijven aan huis zijn tegenwoordig niet meer gebruikelijk, en als woonhuis met eigen werkplek/atelier is het te groot. Alleen al het woongedeelte beslaat zo’n 275 vierkante meter. Woon- en werkgedeelte kunnen goed gescheiden worden, maar mooier is het als een ondernemer — misschien zelfs een architect? — zich weer laat meeslepen door Dingemans’ woon-werkvisioen.

Veiligstellen

De vorige aflevering van deze serie over ‘vergeten gebouwen’ eindigde ik met de oproep om van het Anatomiegebouw een gemeentelijk monument te maken. Niet tevergeefs, want GroenLinks gaat dit op de politieke agenda zetten! Maar niet elk markant pand hoeft monument te worden en soms kan het juist een belemmering zijn voor herbestemming. Toch kan ik het niet laten: ook het Dingemanshuis kan een monumentenstatus gebruiken, vooral om het bijzondere woongedeelte te beschermen. Dingemans’ conservatorium in Maastricht wordt rijksmonument; zou zijn thuisstad Utrecht het Huis voor de Toekomst dan niet veilig stellen voor de toekomst?

Utrecht staat vol met vergeten gebouwen: markante panden uit een ver of recent verleden waar iedereen zomaar aan voorbij loopt. Rondleider, publicist en monumentenfreak Arjan den Boer vestigt elke maand in tekst en beeld de aandacht op zo’n gebouw. Het liefst kijkt hij er ook binnen.