Kunst aan gebouwen: Bankpoort van Sint-Jacobsstraat naar Springweg | De Utrechtse Internet Courant Kunst aan gebouwen: Bankpoort van Sint-Jacobsstraat naar Springweg | De Utrechtse Internet Courant

Kunst aan gebouwen: Bankpoort van Sint-Jacobsstraat naar Springweg

Kunst aan gebouwen: Bankpoort van Sint-Jacobsstraat naar Springweg
Bovenste deel van de bankpoort van Sint-Jacobsstraat naar Springweg. Foto: Collectie Rabobank Bedrijfshistorie
Kunstwerken aan gebouwen die gesloopt worden gaan vaak verloren, maar soms lukt het een nieuwe plek te vinden. Een voorbeeld is de poort met reliëfs van het hoofdkantoor van de Raiffeisenbank (de latere Rabobank) aan de Sint-Jacobsstraat uit 1957. Deze is herplaatst aan de parkeergarage Springweg. Het tufstenen kunstwerk over landbouw werd gemaakt door Gerarda Rueter.

Kunstwerken aan gebouwen die gesloopt worden gaan vaak verloren, maar soms lukt het een nieuwe plek te vinden. Een voorbeeld is de poort met reliëfs van het hoofdkantoor van de Raiffeisenbank (de latere Rabobank) aan de Sint-Jacobsstraat uit 1957. Deze is herplaatst aan de parkeergarage Springweg. Het tufstenen kunstwerk over landbouw werd gemaakt door Gerarda Rueter.

Minister Sikko Mansholt van Landbouw opende in 1957 het nieuwe kantoor van de Coöperatieve Centrale Raiffeisen-Bank, die voorheen aan de Kromme Nieuwegracht 29 was gevestigd. De boerenbank, feitelijk een samenwerking van 727 lokale coöperaties, had als hoofdactiviteit leningen verstrekken aan landbouwers voor de financiering van grond en machines.

De Sint-Jacobsstraat was aangelegd in 1940 en moest met de Oudenoord de nieuwe ‘Noord-boulevard van Utrecht’ vormen. Vertraagd door de oorlog werden er in de jaren vijftig winkels en kantoren gebouwd, mogelijk gemaakt door de sloop van bouwvallige delen van de volksbuurt Wijk C. Tegelijk met Raiffeisenbank verrees aan de overkant een etageflat met winkelgalerij. Omdat de Sint-Jacobsstraat een winkelstraat moest worden, kwamen er aan het bankgebouw vijf winkels onder een zuilengalerij. De imposante hoofdingang van de bank zelf was links daarvan.

Foto: Collectie Rabobank Bedrijfshistorie

Het hoofdkantoor, met een gevel van 75 meter lang en 20 meter hoog, kwam uit de koker van twee architecten: het Utrechtse gemeenteraadslid G.M. Leeuwenberg (1899-1967), die ook veel kerken bouwde en restaureerde, en de Amersfoortse architect G. Pothoven (1915-1997). Hoewel men het bankgebouw destijds erg modern vond, was de bouwstijl traditionalistisch. Het betonskelet werd gevuld met handgevormde bakstenen en versierd met een tufstenen kroonlijst. De ramen waren omlijst met kalksteen en de zuilen aan de voorgevel bekleed met trachiet.

Bezoekers kwamen binnen via een vestibule met veel natuursteen. Een statietrap leidde naar de bestuursgalerij met directiekamers, ‘alle zeer stemmig gemeubileerd’. Beneden was achter een marmeren balie een grote hal van 30 bij 30 meter en een 10 meter hoog glazen dak, waar bijna 200 mensen werkten. Daaronder lag een tweelaags kluisafdeling met safeloketten en bankkluizen.

Aankleding
Het gebouw was binnen en buiten rijk gedecoreerd. In de hal zat een glas-in-loodraam van Charles Eijck dat was meegekomen van de Kromme Nieuwegracht en in de bestuurskamer hing een wandtapijt van Kees Andrea. Aan de aankleding van de buitengevel werkten maar liefst drie kunstenaars. Meest opvallend was de gebeeldhouwde omlijsting van de entree door Gerarda Rueter (1904-1993). ‘De sluitsteen hiervan symboliseert de coöperatieve gedachte, terwijl de overige figuren voorstellingen zijn van landbouw, veeteelt en tuinbouw,’ zoals een krant het samenvatte.

De twee personen bij een boom op de sluitsteen bovenaan verbeelden ‘de samenwerking tussen mens en natuur (landbouw) en die tussen mensen onderling (coöperatie)’, stond in een bedrijfsbrochure. De reliëfs links van de ingang tonen scènes uit de akkerbouw, zoals zaaien en graan oogsten, en rechts uit de veeteelt, zoals melken en schapen hoeden. De beide onderste reliëfs geven eindproducten weer, zoals bieten en aardappelen, en aan de andere kant worsten en kazen.

Fragment van de bankpoort. Foto: Arjan den Boer

Gerarda Rueter, afkomstig uit een kunstzinnige familie, had aan de Rijksakademie in Amsterdam beeldhouwkunst gestudeerd bij Jan Bronner en in 1929 de zilveren Prix de Rome gewonnen. Ze maakte ook het gevelreliëf aan de Amstelbrouwerij in Amsterdam. In 1950 bezocht een verslaggever van het Utrechts Nieuwsblad haar atelier. Rueter toonde hem een reliëf met wapens van Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht dat aan de Zweedse regering zou worden aangeboden als dank voor oorlogshulp. Ze vertelde dat ze beeldhouwkunst belangrijker vond dan schilderkunst omdat die te abstract was geworden.

De twee andere kunstenaars die aan de bankgevel bijdroegen waren Albert Termote (1887-1978) en Theo van der Nahmer (1917-1989). De eerste maakte voor op het dak beelden van de Voorzichtigheid en de Betrouwbaarheid, toen nog aanbevelingen voor bankiers. Van der Nahmer beeldhouwde de tekens van de dierenriem aan de daklijst en twee gevelstenen die welvaart en overvloed voorstelden.

Parkeergarage 
Tien jaar na de fusie van de Raiffeisenbank met de Boerenleenbank verhuisde de Rabobank naar een groot glazen kantoor aan de Croeselaan. In 1986 werd het oude gebouw aan de Sint-Jacobsstraat gesloopt om plaats te maken voor… een kantoorgebouw (tegenwoordig Kamer van Koophandel). De gevelkunstwerken werden daarbij gespaard en na enkele jaren herplaatst. De dierenriemtekens van Theo van der Nahmer kwamen in een tuinmuur achter de nabijgelegen Willemstraat.

De poort met de reliëfs van Gerarda Rueter werd in 1993 tegen de parkeergarage Springweg aan de Strosteeg geplaatst, overigens zonder de letters met de naam van de bank. De tufstenen poort valt enigszins weg tegen de grindbetonnen muur en heeft zonder doorgang z’n functie verloren, maar het is mooi dat-ie weer te zien is. De twee beelden van Termote, die bovenop de parkeergarage werden geplaatst, moesten in 2008 helaas worden opgeslagen omdat ze in slechte staat waren.

Arjan den Boer

Arjan den Boer

Arjan den Boer is publicist over geschiedenis, design, monumenten en architectuur. Voor DUIC schrijft hij dit jaar over verdwenen villa's in Utrecht.

Profiel

geen Reacties

Reageren

Er zijn nog geen reacties geplaatst.

Plaats een reactie

Lees voor u reageert onze algemene voorwaarden. Alle reacties worden vooraf gemodereerd. Uw IP adres is geregistreerd (wordt niet gepubliceerd).