Op mijn bureau ligt een zakje met kiezelstenen met daaraan nog wat vette klei. Klei uit Rijnvliet, de nieuwe woonwijk die komend jaar in Leidsche Rijn zal gaan verrijzen. Ik ga het zakje, gisteren gekregen van een gemeentelijk archeoloog, koesteren, en er regelmatig met enige trots naar kijken. Misschien over vele jaren wel nalaten aan mijn kinderen.

Het zijn namelijk niet zomaar kiezelstenen! Nee, ooit maakten ze deel uit van een groot grindpakket dat hardwerkende Romeinse soldaten uitstrooiden over een nieuwe weg die ze aan het leggen waren. Dat moet zo ongeveer rond het jaar 150 geweest zijn, of in ieder geval in de tweede helft van de tweede eeuw.

En donderdag mocht ik, samen met andere journalisten en wethouder Anke Klein, over dat grindpakket lopen. Een ervaring waar ik toch wel even kippenvel van kreeg. Te lopen over dezelfde kiezels waar ook Romeinen over gemarcheerd en gereden hebben, in mijn eigen woonplaats. Daar kan geen stenen Via Nogwat in Rome of Zuid-Frankrijk tegenop!

Laatste Romeinse onderzoek

Archeologen van de gemeente Utrecht hebben dit stukje Romeinse weg de afgelopen weken blootgelegd, omdat de tijd dringt. Leidsche Rijn rukt op, de nieuwe wijk moet gebouwd. Nog heel even hebben de onderzoekers de tijd het allerlaatste onbebouwde stukje in het gebied te onderzoeken.

Een avontuur dat in 1997 is begonnen, wordt straks, bij het afsluiten van het huidige onderzoek, afgerond. In 1997 werd namelijk voor de eerste keer de Romeinse weg aangetroffen in Leidsche Rijn, in de wijk Veldhuizen. Ook werd toen het beroemde schip De Meern 1 gevonden, nu te bewonderen in Castellum Hoge Woerd.

Grens van het Romeinse Rijk

De Romeinse weg in Leidsche Rijn wordt ook wel de limesweg genoemd. Vandaar dat op de markeringspalen die de kunstenaars van de Metaalkathedraal hebben gemaakt het woord ‘limes’ te lezen is. En de limes, dat is de grens van het Romeinse Rijk. Die grens werd gevormd door de toenmalige loop van de Rijn, nu de Oude Rijn, Kromme Rijn en Rijn.

Langs die grens ontstonden in de loop van de 1^e eeuw forten, van Katwijk aan Zee tot de omgeving van Bonn. De grens was vooral ook transportroute: in 43 na Chr. was Brittannië aan het Romeinse Rijk toegevoegd, en over de rivier konden het gemakkelijkst materialen en handelswaar verscheept worden. Zo’n route moest bewaakt worden, met forten en wachttorens. En vanaf 47 na Chr. werd deze goed bewaakte route vervolgens de officiële grens van het Romeinse Rijk.

Verbindingsweg

Forten lagen er onder andere in Fectio (Vechten), Trajectum (Utrecht Domplein) en Hoge Woerd. De forten ontstonden meestal op de plek waar een andere stroom in de Rijn uitkwam. Op het kaartje is dat goed te zien. Het fort op het Domplein lag precies op de plek waar Vecht en Rijn samenkwamen. En het fort bij Hoge Woerd waar de Heldammer stroom met de Rijn samenvloeide.

Zo kon goed in de gaten gehouden worden wat voor gevaar er vanaf diverse kanten over water aankwam. Tussen die forten was een weg wel handig, zeker als er koeriers en wagens snel van de ene plaats naar de andere moesten reizen. Vandaar dat eind 1^e eeuw een eerste Romeinse verharde weg werd aangelegd. Tot die tijd had er waarschijnlijk alleen een paadje gelegen, en was het vervoer over land veel lastiger. Later werd er ook een weg iets zuidelijker aangelegd. En bij de resten van dat latere stuk, daar liepen we dus gisteren.

Limespalen

Aan zo’n modderig stuk grond met grind, midden in een gehavend stuk weiland, is natuurlijk niet zo heel veel te zien. Een beetje verbeeldingskracht is wel handig. Gelukkig hebben de kunstenaars van de Metaalkathedraal, waarachter de opgraving ligt, een prachtige oplossing voor dat probleem bedacht. Een vormgever maakte een aantal palen met het bordje limes en metalen ringen en plaatjes. Het geheel doet denken aan standaarden van de legioenen. De palen zijn geplaatst op de lijn van de noordelijke bermgreppel over een stuk van 800 meter lang.

De argeloze fietser die via het Rijnvlietpad naar de Rijksstraatweg rijdt, hoort het tinkelen van de metalen plaatjes al van ver. Eigenlijk zouden ze wat langer moeten blijven staan dan een paar dagen. De palen staan er namelijk vooral voor zaterdag, 8 september, als bezoekers op Open Monumentendag worden verwacht. Tussen 10.00 en 16.00 uur kun je dan namelijk zelf ook over de Romeinse weg lopen, en krijg je ter plekke uitleg over de weg. Als ik niet al was geweest, zou ik wel weten wat ik met mijn zaterdag ging doen!

Meer informatie over de de limes en de bezichtiging via www.romeinselimes.nl