De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Dit keer naar een welhaast paradijselijke plek, ten zuidoosten van onze binnenstad. In deze groene oase is het bijna niet voor te stellen dat we in een van de vier grote steden van Nederland staan. Het Minstroomgebied. Sinds de Middeleeuwen een moestuin.

Aan de Rembrandtkade, ter hoogte van revalidatiecentrum De Hoogstraat, ligt rechts het natuurgebied ‘De Zilveren Schaats’. In de zestiende eeuw lag hier een trekschuitroute tussen Utrecht en De Bilt. Sinds 1815 speelde het water een rol in de Nieuwe Hollandse Waterlinie. In 1879 werd de chique schaatsvereniging ‘De Zilveren Schaats’ opgericht. Alleen deftige notabelen mochten er lid van worden. In de twintigste eeuw werd de waterplas verbonden met de Minstroom.

Tekst loopt door onder de afbeelding

Die Minstroom blijven we rechts van ons volgen. Mest, groenten, fruit, melkbussen werden op platbodems over dit water vervoerd. Vanaf het moment dat er mensen woonden – volgens archeologen al vierduizend jaar lang – verbouwde men er gewassen. Door de bevolkingsgroei in de veertiende eeuw werd het Minstroomgebied de voedselkamer voor Utrecht. In de jaren ‘70 van de twintigste eeuw zijn er eeuwenoude boerderijen gesloopt omwille van de ‘vooruitgang’. Gelukkig staan er nog een paar aan de Zonstraat en aan de Notenbomenlaan.

Tekst loopt door onder de afbeelding

Van achter naar midden

Op een kaart uit ongeveer 1575, vervaardigd door Jacob van Deventer, ligt rechtsonder het Minstroomgebied als een groen aanhangsel tegen de stad. De Minstroom komt net als nu uit in de stadsbuitengracht. De Zonstraat en de Abstederdijk flankeren aan beide zijden het riviertje. Het stratenpatroon is eeuwenlang ongewijzigd gebleven, alleen is het er van lieverlee volgebouwd.

Tekst loopt door onder de afbeelding

We steken de Prins Hendriklaan over en blijven op de Rembrandtkade. Koffieliefhebbers gaan even rechtsaf want verderop is op de hoek een koffietentje. Rechts loopt nog steeds de Minstroom. Na de Colignybrug zien we wat anders. Lag de Minstroom steeds verborgen achter de tuinen van de huizen, hier dichtten de stedenbouwers een sympathiekere rol toe aan onze waterloop. Het ligt centraal, en is opgenomen in de openbare ruimte als rustiek riviertje, wat een schilderachtig stadslandschap oplevert. Laten we de Colignybrug oversteken en de rivier eens bekijken vanaf de overkant van de Waldeck Pyrmontkade. Een rijtje prachtige trapgevelhuizen houdt abrupt op. Vanaf 1913 tot een verwoestende brand in 1977 stond hier de Emmakliniek, met de Waldeck Pyrmontkade aan de achterkant. De kleine kliniek was een volwaardig ziekenhuis, maar moest als gevolg van de schaalvergroting het veld ruimen. In 1979 werd het gebouw, of wat ervan over was, afgebroken.

Tekst loopt door onder de afbeelding

Kinderhemel en groene stadslong

De Aloysiuskerk, ontworpen door Hendrik Valk (1886-1973), kwam bij de bouw van de nieuwbouwwijk in 1924 gereed. Het tuinbouwgebied was veranderd in een arbeiderswijk. Rechts staat het schoolgebouw ‘De Wilg’, ontworpen door Frits Loeb (1888-1919). De school stond bekend als ‘de kinderhemel op aarde’. Door de grote vensters die uitkeken op de Minstroom zagen de kinderen het mooie landschap. Het interieur was kleurig met leuke, vrolijke details.

We steken de Mecklenburglaan over en gaan de Abstederdijk in. We slaan rechtsaf de Nicolaasweg in om dan  links de Zonstraat in te gaan. Links van ons verschijnt de Minstroom weer. Daar waar een huis naar voren springt, wat een oude boerderij zou kunnen zijn geweest, lopen we over de brug en gaan gelijk rechtsaf, de Minkade op, met afwisselend oudbouw en punaisebouw. Daar is een historische verklaring voor. De verkeerskundigen maakten sinds de jaren ’60 de dienst uit.

Tekst loopt door onder de afbeelding

Verkeerswegen en knooppunten werden op de kaart ingetekend alsof het een leeg gebied was. Bewoners kwamen tegen de plannen in verzet en kraakten het gebied tussen de Minkade en de Abstederdijk. Er werd een werkgroep in het leven geroepen die vocht voor het behoud van dit bijzondere stukje Utrecht. Op 1 augustus 1979 presenteerden zij een rapport. Niet alleen woonden hier al negenhonderd jaar lang mensen en stonden er prachtige gebouwen, het was bovendien een ecologische schatkamer. En daar kunnen we in, aan het einde van de Minkade. Het had maar een haartje gescheeld of deze stadslong was van de aardbodem weggevaagd.

Eenmaal door het hek laven we ons aan rust, ruimte, stilte en groen. Er zijn nog steeds tuinen, hobbymoestuinen weliswaar, maar toch voedselproductie, zoals honderden jaren geleden. Na zonsondergang gaat de poort op slot om vandalisme te voorkomen. Met een beetje geluk flitst er een ijsvogel voorbij of horen we de vroedmeesterpad. Aan het einde ligt de Abstederdijk. De groene laan van de oude Oosterspoorbaan stekt zich links en rechts van ons uit. Rechtsaf komen we uit bij de Singel. Wie niet bekend is in Utrecht, kan dit gebied niet gemakkelijk vinden. Hindert niets, want dit stukje stad moeten de Utrechters koesteren.

Tekst: Ester Smit

Tips om verder lezen bij Oud-Utrecht.

Je kunt hier lid worden van Oud-Utrecht.