Dit is een herpublicatie van de serie Verdwenen horeca in Utrecht. Krijg je geen genoeg van deze verhalen over de Utrechtse horeca? Deze artikelen en meer worden gebundeld in een boek. Mooi als cadeau, of voor op de koffietafel. Steun dit project door het boek nu te bestellen.

Wat was het eerste Griekse restaurant in Utrecht? Die vraag is nog niet zo eenvoudig te beantwoorden. In de jaren zestig en zeventig waren er enkele gelegenheden die zich vooral op Griekse gastarbeiders richtten. Kort na 1980 openden er meerdere Griekse restaurants zoals we die tot voor kort nog kenden. Voorbeelden zijn Delphi aan de Neude, Rhodos aan de Oudegracht en — al iets langer verdwenen — Plaka aan het Wed. Net als traditionele Chinees-Indische restaurants sluiten veel ‘Grieken’ de laatste jaren hun deuren.

Griekse en andere gastarbeiders die in de jaren zestig in de Utrechtse industrie kwamen werken, woonden meestal op kamers. Vaak was dit onder slechte omstandigheden met geïmproviseerde keukens waar ze zelf kookten. Er waren echter ook Utrechtse huisvrouwen die als hospita kamers verhuurden aan buitenlandse arbeiders. Op speciale kookcursussen konden deze dames gerechten leren bereiden voor hun Griekse, Turkse, Spaanse en Italiaanse kostgangers!

Ontmoetingsplekken

De Stichting Bijstand Buitenlandse Werknemers begon omstreeks 1963 met de inrichting van ontmoetingsplekken, zoals het Grieks Centrum aan de Alendorpstraat (bij de Mariaplaats). Daarbij hoorde een eethuis met Griekse specialiteiten en al snel wisten ook Nederlanders dat te vinden. ‘De prijzen ervan alsmede van de specifieke Griekse wijnen en drankjes waren erg laag’, schreef een krant toen het centrum in 1967 tijdelijk gesloten moest worden. Er was namelijk een grote vechtpartij geweest met als vermoedelijke reden: ‘Toenemend bezoek aan restaurant wekte afgunst op’. Mogelijk speelden ook politieke spanningen mee, want in Griekenland had net een militaire junta de macht gegrepen.

Behalve aan de Alendorpstraat konden Grieken elkaar rond 1970 ontmoeten in café Hellas aan de Oudegracht 48. Dit etablissement was van Nikolaos Katsamakis, die in 1964 getrouwd was met Geertruida van der Meer. Zij waren begonnen als pensionhouders voor gastarbeiders in de kleine slaapkamertjes van hun woning aan de Westravenstraat, waar de kostgangers ‘zelf hun Griekse potje’ kookten in de keuken van het echtpaar. Dat de zaken goed gingen in café Hellas — althans tot dat moment — blijkt uit de buit van 65.000 gulden bij een gewapende overval in de nieuwjaarsnacht van 1974. Begin jaren tachtig werd Hellas omgevormd tot een Grieks restaurant zoals die toen ook elders in de stad verschenen.

Voor die tijd was er in Utrecht ook al het Griekse restaurant van Dimitrios Efstatiatis, waarvan echter niet bekend is waar het gevestigd was (tips zijn welkom). In 1972 won Efstatiatis een rechtszaak nadat zijn compagnon, op wiens naam de vergunningen stonden, terugging naar Griekenland. Efstatiatis mocht van de rechter de zaak toch voortzetten.

Rhodos en Plaka

In 1981 werd Griekenland lid van de Europese Economische Gemeenschap; de militaire dictatuur was al enige jaren voorbij. Vrije vestiging door het EEG-lidmaatschap en het toenemend toerisme naar Griekenland kunnen als verklaring dienen voor de opening van verschillende Griekse specialiteitenrestaurants in Utrecht vanaf 1981. Delphi aan de Neude 29 en Rhodos aan de Oudegracht 205 openden als eerste hun deuren, maar in 1982 begon Plaka aan het Wed 3a, een voormalig tehuis voor militairen (nu bistro Madeleine).

‘Nieuw! U kunt nu ook in Utrecht authentiek Grieks eten’, luidde de eerste advertentie van Plaka. Kennelijk vond men de andere restaurants niet origineel Grieks, want een volgende aanprijzing luidde: ‘De enige in Utrecht die niet aangepast is aan de Hollandse smaak’. Hoe de gerechten verschilden is lastig te achterhalen; bij Rhodos was in die jaren bijvoorbeeld Arnaki een specialiteit: ‘lamsvlees van de oven met salade en sperciebonen of met frites’. In veel opzichten was Plaka als de andere Griekse restaurants: de bekende stijl van belettering en interieur, ‘betaalbare prijzen’, ook afhaal en ‘Uiteraard wordt u verwelkomd met een glaasje ouzo’.

Plaka werd eind jaren tachtig gerund door Lakis Mataras en zijn vrouw Sofia. Zij behoorden tot de tweede generatie Grieken; hun vaders waren gastarbeiders en zij kwamen later met hun moeders over naar Nederland. Lakis was bij velen bekend als ‘Sjors’ van de gelijknamige snackbar aan de Koekoekstraat, die de familie Mataras sinds 1983 had. In 1992 besloten zij Plaka te sluiten en ze begonnen vervolgens het Griekse restaurant Europa aan de Gildstraat in Wittevrouwen. Dat kreeg een andere eigenaar toen de familie Mataras in 2005 het eerdergenoemde restaurant Rhodos aan de Oudegracht overnam. Zij bouwden daar een trouwe klantenkring op, maar moesten in 2019 stoppen om gezondheidsredenen. Toen zich geen overnamekandidaat aandiende, probeerden ze het nog opnieuw, maar de lockdown maakte daar snel een einde aan. ‘Sjors’ Lakis Mataras is op 27 mei 2021 overleden.

Delphi’s werd in 2018 gesloten. De oudste Griekse restaurants van Utrecht bestaan dus niet meer, maar enkele zaken die eind jaren tachtig in hun kielzog volgden zijn er nog, zoals Sirtaki in de Servetstraat en Mykonos aan de Drakenburgstraat.

Ken jij de verhalen achter de Utrechtse horeca uit de 20e eeuw? Arjan den Boer en Ton van den Berg maken samen een boek over de verdwenen horeca uit deze periode en hebben daarbij jouw hulp nodig! Lees hier meer en bestel alvast een boek.