Villa De Oorsprong: een rijke bron van verhalen | De Utrechtse Internet Courant Villa De Oorsprong: een rijke bron van verhalen | De Utrechtse Internet Courant

Villa De Oorsprong: een rijke bron van verhalen

Villa De Oorsprong: een rijke bron van verhalen
Oorsprongpark 12. Foto: Arjan den Boer
Sinds kort zijn er flexwerkplekken in de monumentale villa aan het Oorsprongpark, voordien een makelaarskantoor. Hoe verder terug in de tijd hoe kleurrijker de bewoners: gereformeerde bejaarden, adellijke weduwes en (toekomstige) burgemeesters. De villa kreeg rond 1880 z’n huidige vorm, maar er zijn nog onderdelen uit 1823. In de kelder zou zich de bron van de Vecht bevinden.

Sinds kort zijn er flexwerkplekken in de monumentale villa aan het Oorsprongpark, voordien een makelaarskantoor. Hoe verder terug in de tijd hoe kleurrijker de bewoners: gereformeerde bejaarden, adellijke weduwes en (toekomstige) burgemeesters. De villa kreeg rond 1880 z’n huidige vorm, maar er zijn nog onderdelen uit 1823. In de kelder zou zich de bron van de Vecht bevinden.

De eerste Villa De Oorsprong werd gebouwd door Unico Cazius (1766-1832, hier afgebeeld met zijn gezin). Hij stamde uit een patriciërsgeslacht en werd schatrijk doordat koning Willem I hem een exclusief octrooi verleende op ‘Amsterdams cement’, verplicht voor publieke werken zoals sluizen en forten. Cazius was ook rentmeester-generaal van de ridderlijke Balije van Utrecht.

De Oorsprong in ca. 1830. Foto: Anoniem/Het Utrechts Archief

Cazius had de oude herberg Het Boompje gekocht aan het einde van de Biltstraat en de Maliebaan. Hij verving deze in 1823 door een landhuis in empire-stijl met een hoog middendeel en twee zijvleugels. In de huidige hal van Villa De Oorsprong zijn nog stucdecoraties aanwezig die waarschijnlijk uit de beginperiode stammen, zoals kapitelen en consoles. Misschien waren ze oorspronkelijk verguld.

Hal in 2016. Foto: Regus/Michael van Oosten

Parken

Om het huis heen liet Cazius een park aanleggen door tuinarchitect Hendrik van Lunteren, met een Oosters prieel en een goudvisvijver. Enkele bomen uit die tijd staan er nog steeds. Van Lunteren ontwierp ook het park van de aangrenzende buitenplaats Het Hoogeland. Beide buitens sloten aan op de Nieuwe Baan, een parkachtige verlenging van de Maliebaan. In 1874 werd de rust verstoord: de Oosterspoorbaan doorsneed het park en de tuinen. Aan de Biltstraat kwam een overweg en een halte.

Oorsprongpark (onder) en Nieuwe Baan, 1824. Foto: Het Utrechts Archief

Vechtbron

De naam De Oorsprong verwijst naar de oorsprong van de rivier de Vecht, die men in de 19e eeuw hier situeerde. In het souterrain van Villa De Oorsprong is nog een waterput die volgens de overlevering de ‘Vechtbron’ zou zijn! Dat klopt natuurlijk niet, maar de gedachte is niet zo gek als het nu lijkt.

‘Vechtbron’ in de kelder. Foto: Arjan den Boer

Bij de villa eindigde namelijk de Oude Vecht: het water dat door het huidige Griftpark en langs de Alexander Numankade loopt, en tegenwoordig Biltsche Grift wordt genoemd. De eigenlijke Biltsche Grift is echter een gegraven vaarroute naar De Bilt. Deze beide waterlopen komen samen bij Villa De Oorsprong. Oorspronkelijk zal de Oude Vecht verder hebben doorgelopen en via de Minstroom in verbinding hebben gestaan met de Kromme Rijn. Oude rivierlopen in de stad Utrecht zijn echter een bron van veel discussie.

Uitbreidingen

In 1879 kocht jonkheer Binnert de Beaufort Villa De Oorsprong. Hij gaf het landhuis van Cazius nog meer allure door een verdieping bovenop beide vleugels te bouwen, waardoor ze even hoog werden als het middengedeelte. Aan de voorzijde kwam een driekantige uitbouw. Het geheel werd aangekleed in eclectische stijl en kreeg een hoog mansardedak met dakkapellen. Toen De Beaufort in 1885 burgemeester van Baarn en Eemnes werd verhuisde de familie naar Villa Peking. Later werd de jonkheer nog burgemeester van Den Haag.

Villa De Oorsprong. Foto: Arjan den Boer

In 1886 kwam De Oorsprong met omliggende grond in bezit van de familie Boshouwers, erfgenamen van een aannemersbedrijf dat gespecialiseerd was in bruggen en forten. Hun ‘Maatschappij De Oorsprongbouw’ bouwde tien aaneengesloten herenhuizen aan het Oorsprongpark, ontworpen in neo-renaissancestijl door Derk Semmelink. Ook liet Franciscus Boshouwers de villa zelf uitbreiden met een zuidelijke gedeelte met veranda en een toren met tweede trappenhuis. Hiermee kreeg het huis z’n kenmerkende asymmetrische vorm.

Huizen Oorsprongpark vanaf de veranda. Foto: Arjan den Boer

Interieurfoto’s

We weten hoe het interieur van De Oorsprong er in 1889 uitzag dankzij een bijzonder fotoalbum, bewaard in het Rijksmuseum. De foto’s zijn gemaakt door jonkheer Henry Pauw van Wieldrecht (1863-1912) uit Zeist, een van ‘s lands eerste amateurfotografen. Hij legde vooral zijn familieleven, liefhebberijen en buitenlandse reizen vast, maar fotografeerde ook de interieurs van kennissen.

Salon, 1889. Foto: Henry Pauw van Wieldrecht/Rijksmuseum

In De Oorsprong vereeuwigde Henry de salon, de eetkamer en een kinderkamer. Wat vooral opvalt is hoe vol alles was: men leed destijds aan horror vacui, de angst voor het lege, en bestreed die met donkere meubelen, zware tapijten, gordijnen en veel schilderijen. De kinderkamer was gelukkig veel lichter, met rotan meubels, maar ook met talloze lijstjes op de schoorsteen en aan de muur.

Kinderkamer, 1889. Foto: Henry Pauw van Wieldrecht/Rijksmuseum

Werkmeisjes

Rond de eeuwwisseling werd De Oorsprong bewoond door de douairière Van Weede van Dijkveld-Schuyt en daarna mevrouw Muller-Doude van Troostwijk. Alleen woonden deze deftige dames niet in de grote villa; ze waren omringd door personeel. In een advertentie uit 1928 vroeg mevrouw Muller bijvoorbeeld een ‘Keuken-Werkmeisje’ en een ‘Tweede meisje’, ‘liefst P.G. [Protestantse Gezindte], goed kunnende koken en werken, loon naar bekwaamheid’.

Biltstraat met tram, 1912. Foto: Het Utrechts Archief

Op foto’s uit begin 20e eeuw ziet de Bilstraat er ter hoogte van De Oorsprong nog rustig uit, al valt de elektrische tram naar De Bilt en Zeist op. Maar in 1927 was er sprake van een ‘onbevredigenden verkeerstoestand’: voetgangers, fietsers, auto’s en trams moesten vaak lang wachten bij de spoorwegovergang, terwijl daar weinig ruimte was. Het gemeentebestuur overwoog een tunnel onder de spoorlijn, die ten koste zou gaan van het Hooglandse Park. Bovendien moest Villa De Oorsprong deels gesloopt worden! Gelukkig koos men voor een brug- en wegverbreding.

Bejaardenhuis

De laatste adellijke bewoner van De Oorsprong was J.H.E. baron Van Nagell, tot hij in 1936 burgemeester van Doorn werd. Vervolgens kreeg de villa een opvallende nieuwe bestemming: als bejaardentehuis. De Stichting tot Verzorging van Gereformeerde Bejaarden slaagde erin 56 bedden onder te brengen in het ‘rusthuis’. Ook woonde een deel van de ‘bejaardenhelpsters’ intern. In elke slaapkamer stonden zes à acht bedden met een stoel ervoor.

Ziekenzaal, 1965. Foto: L.H. Hofland/Het Utrechts Archief

De bewoners hadden geen eigen spullen, anders dan hun kleding en een enkel schilderijtje boven hun bed. Een van de kamers was ingericht als ziekenzaal, terwijl beneden de en-suite salon als recreatiezaal diende. Het was krap, maar ondertussen woonden de ‘ouden van dagen’ wel op stand. Bij mooi weer zaten ze op de veranda of schuifelden wat door de tuin.

In 1963 werd besloten De Oorsprong grondig te verbouwen tot verpleegafdeling. Na ‘uitgebreide studie’ besefte men echter dat het gebouw ongeschikt was. Er zou een nieuw, modern verpleeg- en verzorgingstehuis komen in Overvecht, maar dat duurde nog jaren. De Oorsprong werd ondertussen enigszins gemoderniseerd. Zo werd er een traplift aangebracht en kwamen er gordijnen tussen de bedden voor wat privacy.

Vertrek bejaarden, 1970. Foto: L.H. Hofland/Het Utrechts Archief

Juristen en makelaars

In 1970 verhuisden de bejaarden — per bus — naar het nieuwe Verzorgingstehuis Warande aan de Neckardreef; een hele overgang. De Oorsprong werd gekocht door de Rijksuniversiteit Utrecht, die er het Instituut voor Staats- en Administratief Recht onderbracht, voordien gevestigd aan de Maliesingel. De ruimtes werden gebruikt als werk- en studeerkamers en bibliotheek.

Begin jaren 90 vertrokken de rechtsgeleerden. Het pand werd gerenoveerd en tot kantoor verbouwd. Er kwamen langwerpige ramen in de zeer brede daklijst waardoor de zolderverdieping met z’n hoge dak beter bruikbaar werd. Deze ongebruikelijke ingreep was mogelijk omdat de villa pas vanaf 2001 als Rijksmonument beschermd werd. De nieuwe gebruiker was Zadelhoff Makelaars, die er een kleine 25 jaar bleef.

Raam in de daklijst. Foto: Arjan den Boer

Flexwerkplekken

Na het vertrek van DTZ Zadelhof is de villa in de zomer van 2016 in gebruik genomen door Regus, een grote internationale aanbieder van flexibele werkplekken. Het interieur is voor dit doel vernieuwd in een stijl die het midden houdt tussen zakelijk en hip, maar met behoud van originele elementen zoals de hal en het trappenhuis met antiek fonteintje.

Business lounge. Foto: Regus/Michael van Oosten

Naast vaste en flexibele kantoorruimtes biedt Regus Oorsprongpark vergaderruimtes en een ‘business lounge’ voor professionals en ZZP’ers. Zo worden er weer eigentijdse deelnemers toegevoegd aan de historische parade van bouwondernemers, baronnen, bejaarden, bestuursrechtprofessoren en bedrijfsmakelaars.

Fotoverslag

Arjan den Boer

Arjan den Boer

Arjan den Boer is publicist over geschiedenis, design, monumenten en architectuur. Voor DUIC schrijft hij dit jaar over verdwenen villa's in Utrecht.

Profiel

10 Reacties

Reageren
  1. Willem

    Leuk artikel Arjan!
    Kun je ook vertellen waarom de villa (en het park) tot een paar jaar geleden geblurd waren in Google Earth?

  2. Hugo

    Leuk stuk over markant gebouw in de buurt!

  3. Arjan den Boer

    @ Willem: ik heb dat blurren ook gezien, moet een fout zijn geweest van Google want er zat niets militairs. Misschien was Fort de Bilt bedoeld.

  4. Bart

    Interessant Arjan, dank!

  5. jacob

    Ik kijk iedere keer weer uit naar artikelen van heer de Boer, altijd zeer lezenswaardig.

  6. Zonnenwende

    Inderdaad leuk artikel weer!
    En dat blurren had ik ook gehoord en was er ook benieuwd naar 🙂

  7. Mas

    @Willem,
    Op het Oorsprongpark is het O.M huis gevestigd ( Openbaar ministerie), daar zit of zat ook een afdeling van de MIVD.
    Google earth moest in het begin alle militaire objecten afschermen zo ook het Oorsprongpark.

  8. Arjan den Boer

    Kleine aanvulling op wat ik schreef over 1970: iemand liet via Facebook weten dat niet alle bejaarden naar de Warande gingen, sommigen gingen naar Zuylenstede aan de Perudreef.

  9. Marcel Gieling

    Mooi Arjan, wat een geschiedenis.

  10. Jalf Flach

    Prachtig om zo de geschiedenis van een huis in beeld te krijgen, wat er allemaal door heen gaat en mee gebeurt. Dank Arjan!

Plaats een reactie

Lees voor u reageert onze algemene voorwaarden. Alle reacties worden vooraf gemodereerd. Uw IP adres is geregistreerd (wordt niet gepubliceerd).