Vandaag zijn de verkiezen voor het Europees Parlement. De opkomst lag vier jaar geleden rond de 50 procent in Utrecht, maar er zijn ook mensen die niet kunnen stemmen of voor wie het een stuk lastiger is. Marcel Vonk, belangenbehartiger voor dakloze mensen schreef een open brief.

Op 6 juni zijn de Europese verkiezingen, waarvoor we allemaal mogen stemmen. Echter, er is een grote groep mensen voor wie dit niet zo makkelijk is. In Utrecht zijn er naar schatting ongeveer 3000 dakloze mensen. Een deel van deze mensen staat niet ingeschreven op een adres. Vaak gaat het om dakloze mensen, arbeidsmigranten uit Europa of mensen die wel ingeschreven staan, maar niet zelf kunnen stemmen omdat ze bijvoorbeeld in de gevangenis zitten en niet naar de stembus kunnen.

Mensen die dakloos zijn in Nederland lopen tegen veel obstakels aan. Veel van hen staan in de Basisregistratie Personen (BRP) als “vertrokken, bestemming onbekend”. Dit zorgt er niet alleen voor dat dakloze mensen vaak onverzekerd rondlopen of geen daklozenuitkering ontvangen, maar vooral ook dat ze geen adres hebben waar ze ingeschreven staan of post kunnen ontvangen. Dit betekent dat ze geen stempas krijgen en dus ook niet kunnen stemmen. Dakloosheid is de meest extreme schending van het recht op huisvesting. Eenmaal dakloos staan alle rechten onder druk, waaronder het basale recht om te stemmen (kiesrecht).

Er is een groep dakloze mensen die een briefadres heeft. Zij staan in de BRP en krijgen een stempas opgestuurd, waardoor ze kunnen stemmen. Dakloze mensen verblijven echter niet altijd op één plek of in één gemeente, maar moeten stemmen in de gemeente waar ze hun postadres hebben. Dit betekent dat ze van tevoren veel moeten regelen om te kunnen stemmen. Een stap die we kunnen zetten om het stemmen voor deze groep mensen te vergemakkelijken, is het openen van stemlokalen op plekken waar deze mensen vaak komen. In Amsterdam hebben ze bijvoorbeeld een stemlokaal bij het Daklozen Kantoor van de Straat Alliantie, en in Den Haag kunnen dakloze mensen stemmen bij Straat Bakkie, van het Straatconsulaat.

In Nederland werken ook veel mensen die uit een ander Europees land komen. Vaak doen zij werk dat veel Nederlanders niet willen doen, worden slecht betaald en op onmenselijke manieren gehuisvest, zonder enige zekerheid. Een van de rechten die vaak geschonden wordt, is het recht om zich in te schrijven op het adres waar ze verblijven. Hierdoor ontvangen ze geen stempas, terwijl het Europees Parlement juist veel voor hen kan betekenen, zoals het verplichten van lidstaten om werknemers uit andere Europese landen op zijn minst het minimumloon van het land waarin ze werken te geven. Het minste dat we kunnen bieden, is toch wel een briefadres, zodat ze ook voor hun Europa kunnen stemmen.

Dan is er ook nog een groep mensen voor wie het kiesrecht niet wordt ontnomen, maar voor wie het wel heel moeilijk wordt gemaakt. Mensen die in de gevangenis zitten mogen stemmen en hebben vaak ook een stempas. Deze wordt echter niet naar de gevangenis gestuurd, maar naar hun laatste adres voordat ze vastzaten. Volgens de stempas moeten ze daar stemmen, wat lastig is als je vastzit. Ze moeten iemand machtigen om voor hen te stemmen, als ze dat netwerk al hebben. Eén ding is zeker: het grondrecht op stemgeheim zoals we dat in Nederland kennen, wordt geschonden.

Juist voor groepen die in een kwetsbare positie zitten in onze samenleving, is een gezonde democratie van belang. In een gezonde democratie worden overheden gecontroleerd op hoe ze omgaan met kwetsbare mensen in de maatschappij. Alleen wanneer mensen met kiesrecht dit kunnen uitoefenen, worden hun rechten goed verdedigd. Als dit niet mogelijk is, wordt de democratie uitgehold en, nog belangrijker, worden de grondrechten van mensen geschonden. Ze kunnen niet stemmen, en hun recht op privé- en gezinsleven wordt beperkt.

Het hebben van kiesrecht is een van de grondrechten van onze en de Europese samenleving. Om zoveel mogelijk mensen te laten stemmen, zou het kiesrecht zo laagdrempelig mogelijk toegankelijk moeten zijn. Voor mensen in een kwetsbare positie is dat momenteel niet het geval. Iedereen zou zich moeten kunnen inschrijven voor een postadres om op z’n minst een stempas te kunnen ontvangen.

Conclusie

Om het kiesrecht daadwerkelijk voor iedereen toegankelijk te maken, moeten we ervoor zorgen dat ook de meest kwetsbare groepen in onze samenleving hun stem kunnen laten horen. Dit betekent dat we praktische oplossingen moeten bieden, zoals het openen van stemlokalen op strategische locaties en het garanderen van briefadressen voor iedereen.

Alleen dan kunnen we een eerlijke en inclusieve democratie waarborgen.

Marcel Vonk

Belangenbehartiger voor dakloze mensen