Bij werkzaamheden aan de Tolsteegbarrière en -brug zijn restanten van de 14-eeuwse Tolsteegpoort tevoorschijn gekomen. Een archeoloog die toevallig voorbijfietste zag de historische bouwwerken liggen en trok aan de bel.
Daarna zijn collega’s van de oplettende archeoloog aan de slag gegaan om de restanten te documenteren. Dat is begin deze week gedaan. Daarna werd het bouwwerk op dezelfde plek in de grond begraven en bewaard.
“Ieder stukje dat je kan vastleggen, is weer een stukje van de Utrechtse geschiedenis-puzzel”, zegt gemeentelijk archeoloog Jeroen van der Kamp. Hij is degene die door de langsfietsende collega is gealarmeerd. De oplettende archeoloog zag toen in het omgewoelde zand een aantal kloostermoppen van baksteen liggen en belde daarop direct Van der Kamp.
(Tekst loopt door onder afbeelding)
“Ik ben ernaartoe gegaan met een schep om de resten van de poort meer in het zicht te leggen. We hebben de overblijfselen van de poort vervolgens opgemeten en ingetekend”, vertelt Van der Kamp. “De Tolsteegpoort is al twee keer eerder opgegraven, in 1901 en in 1925. Toen is het ook opgemeten, maar niet de grootte van de bakstenen.”
Ronde torens
Bakstenen waren in het begin heel groot, maar men maakte ze steeds kleiner. Hoewel het aan de bakstenen niet is te zien, zouden deze resten van de Tolsteegpoort uit de veertiende of vijftiende eeuw komen. “Uit historische bronnen weten we dat er in 1366 een grote campagne was voor het vernieuwen van de poort, dus hij is in de jaren daarna gebouwd”, zegt Van der Kamp.
(Tekst loopt door onder afbeelding)
De poort kreeg toentertijd de ronde torens. Die waren bestand tegen het geschut van buitenaf, in tegenstelling tot de veel zwakkere vierkante torens van een eerder ontwerp. Later moderniseerde Karel V de poort opnieuw. Hij verving de poort door een dikke muur met een aarden wal en een natuurstenen gevel. Van die poort kwamen in oktober al resten uit de grond.
Betonplaat
Eind vorig jaar stuitte de aannemer tijdens de werkzaamheden aan de Tolsteegbarrière en -brug al op een grote betonnen plaat. Aannemelijk is dat deze plaat een overblijfsel is van een oude trambaan, maar dat was niet helemaal zeker. Omdat de betonplaat in de weg lag, moest deze eruit. Daarvoor moest de hele weg opengehaald worden.
Gekoppelde berichten
Na restanten van voormalige Tolsteegpoort nu ook overblijfselen van trambaan gevonden; Werkzaamheden wel vertraagd
Tijdens de werkzaamheden aan de Tolsteegbarriėre, in de volksmond ook wel Ledig Erf, zijn overblijfselen…
Restanten Utrechtse Tolsteegpoort uit 16e eeuw ontdekt tijdens werkzaamheden
Restanten van de Utrechtse Tolsteegpoort uit de zestiende eeuw zijn gevonden bij de herinrichting van…
28 Reacties
Reageren“Bakstenen waren in het begin heel groot, maar men maakte ze steeds kleiner.”
Hier wordt bedoeld dat je aan het formaat van de gebruikte bakstenen soms kan zien hoe oud een bouwwerk is. In de Middeleeuwen waren bakstenen voor ons begrip heel groot en ze zijn in de loop van de tijd stap voor stap kleiner gemaakt.
Pluim op de hoed van die oplettende archeoloog, die een omissie van de gemeente tijdig opmerkte. Verder afgehandeld zoals dat tegenwoordig hoort: documenteren en laten liggen.
@Rob Huibers: en weet u ook hoe dat komt? Omdat de steenbakkers per zoveel stuks betaald werden en hun mallen steeds kleiner maakten om met minder moeite meer winst te kunnen maken. De steden hoorden toe te zien op het formaat, maar ook daar werd de hand mee gelicht. En toen was het kapitalisme nog niet eens uitgevonden…
Zo zie je maar weer , de ene Archeoloog is de andere niet ! met andere woorden , waarom wordt dit nu eens niet , voor eens en voor altijd opgelost , nu het alweer , en voor de zoveelste keer is bloot gelegd , en weer dicht gegooid ….
Das balen, weer vertraging en hogere kosten, en dat allemaal vanwege wat ondefinieerbare klompen steen.
De aannemer had samen met de opzichter van de gemeente nog zo zijn best gedaan om dit ongemerkt te laten voorbij gaan. Komt er een deskundige voorbijfietsen…..
De rijdende rechter kende we al maar nu is er ook een rijdende archeoloog.
Hier is inderdaad iets vreemds aan de hand. Ik dacht dat er op archeologisch belangrijke terreinen altijd onderzoek gedaan moet worden voor er werkzaamheden worden uitgevoerd. Wanneer een langsfietsende archeoloog zoiets moet vaststellen, is er dus tevoren iets grondig misgegaan, zowel letterlijk als figuurlijk. Wanneer het echt op deze manier gaat, kunnen die archeologen, in ieder geval in een archeologisch zo belangrijke stad als Utrecht, maar beter gaan fietsen.
@Lexus
“Wanneer een langsfietsende archeoloog zoiets moet vaststellen, is er dus tevoren iets grondig misgegaan, zowel letterlijk als figuurlijk.”
Elk nadeel heeft zijn voordeel en het voordeel is dit leuke en interessante verhaal.
@lexus, 12.40
Volstrekte flauwekul. Echt, totale nonsens. De stenen waren eerst zo groot om tufsteen te vervangen. Tufsteen werd in grote blokken gewonnen en verwerkt. Toen baksteen opkwam, was dit eerst in hetzelfde formaat zodat makkelijke uitruil met tufsteen mogelijk was.
En toen baksteen later een zelfstandig materiaal werd, werd het formaat kleiner, omdat dat handiger te hanteren was.
@Barend: u hebt de geschreven bronnen gemist waarin de stadsbesturen steeds weer, maar dus tevergeefs, wijzen op de voorgeschreven maten.
@Barend: ter aanvulling: ook de meest relevante publicatie hierover hebt u gemist: J. Hollestelle, De steenbakkerij in de Nederlanden tot omstreeks 1560 (zie met name de pagina’s 83-90). Eerst even onderzoek doen voor u anderen van flauwekul beschuldigt. Bent u misschien archeoloog? Die hebben nogal eens een blinde vlek waar het andere bronnen dan het bodemarchief betreft, sterker nog ze maken er nogal eens een potje van (waar ze meestal dan weer wel verstand van hebben).
@ Barend
Hadden tufsteenblokken een standaard maat ?
En wat was die maat ?
Zo leer je nog eens wat.
@ Lexus.
Het vroegste ontstaan van het kapitalisme gaat ongeveer gelijk op met het ontstaan van Europese middeleeuwse steden. Dit past in het stramien.
@Ton: u hebt gelijk, met name de Kerk probeerde het, op den duur tevergeefs, tegen te gaan. Maar kapitalistisch handelen is natuurlijk veel ouder. Al in de Oudheid sloegen de graanhandelaren hun graan op in pakhuizen om het pas op de markt te brengen wanneer de nood hoog was en zo de prijs gigantisch was opgedreven. Dat gebeurde ook nog in de middeleeuwse steden, waar de stadsbesturen het probeerden tegen te gaan. En dit is maar een voorbeeld.
@Lexus
Zeer leerzaam hoe u het DUIC artikel weet aan te vullen!
@Lexus @Kadoendra
Waar archeologen — behalve dus in fietsen misschien — ook altijd goed in zijn is aandacht opeisen/krijgen in de pers/media voor eventuele vondsten; daartoe is dan zo’n mooi verhaal over een fietsende en toch oplettende archeoloog weer heel mooi. Een goede verslaglegging van een en ander wordt vaak al moeilijker.
Wanneer stoppen we eens met ons mooie stadsie utrecht maar te slopen en te molesteren tot er niks meer terug te zien is? Ons hartsie waar we geboren en groot geworden zijn!
@ C.
Ze doen gewoon hun werk.
C.
“Waar archeologen — behalve dus in fietsen misschien — ook altijd goed in zijn is aandacht opeisen/krijgen in de pers/media voor eventuele vondsten”
En de mensen krijgen er maar geen genoeg van, gek he!
@Ton en Kadoendra: helaas blijft de uitwerking van de gegevens vaak achterwege of vindt die pas jaren later plaats, wat erg jammer is voor liefhebbers van de Utrechtse geschiedenis die van alles snel het fijne willen weten. Bovendien kan die uitwerking alleen nauwkeurig zijn wanneer die snel plaatsheeft, in beginsel door degene die de opgraving heeft verricht. Het zogeheten internationale Verdrag van Malta schrijft dit trouwens ook voor, maar in Utrecht wordt flink de hand met deze verplichting gelicht.
@ Vall
Er wordt niks gesloopt, het ligt er, het lag er, het blijft liggen.
Iedereen weet ervan. Dat die ambtenaren hun documenten niet goed opslaan en delen, zo door de decennia heen, is vooral hun probleem.
De steden wisten niet hoe snel ze hun muren moesten afbreken toen het kon. Daar is niks jammers aan. Dat is volledig te begrijpen, want de stadsmuren rondom 1870 hadden weinig te maken met sterk gerestaureerde (en verbeterde) geromantiseerde vestingwerken
@ Lexus
Te weinig capaciteit waarschijnlijk ?
@Ton: beslist te weinig zin. Opgraven is veel leuker.
@ Ton @ Lexus
Of gewoon te weinig zitvlees, waar uiteindelijk ook dat fietsen op lijkt te wijzen.
De doorgangen voor fietsers voetgangers is heel slecht geregeld
Veel te krap,,ivm Corona
Onbegrijpelijk dat de gemeente dat zelf niet ziet
@C. @ Lexus
Die archeoloog was, na allerlei administratieve klussen, eindelijk gaan zitten om eens een oudere opgraving te gaan uitwerken, komt er een telefoontje over een 14de eeuwse poort bij de Tolsteegbrug. En alle andere collega’s zaten net in een ambtelijk overleg.En je kunt die stratenmakers toch niet te lang werkloos laten wachten. First things first.
De Tolsteegpoort is helemaal niet verdwenen! Ik zie hem op bovenstaande foto levensgroot achter het hekwerk, compleet met bogen en massieve vierkante bakstenen toren!
@ Hans Terlouw, idd LHC aka oude politiebureau ontworpen door Planjer lijkt qua vorm en wrs qua kleur op een de poort, het heeft zelf ook nog een publieke poort, naar singelpark ri Manenburg. Planjer ontwierp bureau, brug en bushalte tegelijk.