Net als de rest van Nederland, heeft Utrecht te maken met een wooncrisis. De gemeente zet volop in op het bouwen van nieuwe woningen, maar minstens zo belangrijk is het om de bestaande woningen zo goed mogelijk te gebruiken.

“In Utrecht investeren we ongelijk voor gelijke kansen”, zegt wethouder Dennis de Vries (Wonen). “We willen voorkomen dat woningen worden opgekocht door vermogende particulieren en makelaars, met als doel ze voor veel geld te verkopen of verhuren. Wonen is een grondrecht, geen verdienmodel. Van eigenaren die woningen verhuren, verwachten we dat ze dit op een nette manier doen. En we handhaven actief op leegstand.”

Wat de gemeente precies doet en hoe? Je leest de komende drie weken over het programma beschermen bestaande woonvoorraad.

Met in dit eerste verhaal: Jamal, Ingrid en Laurens, alle drie werkzaam bij de gemeente Utrecht. Zij vertellen over de leegstandsverordening. Die heeft de gemeente in 2023 ingevoerd om leegstand tegen te gaan.

Jamal was als beleidsadviseur Wonen verantwoordelijk voor de invoering van de verordening en houdt het effect ervan in de gaten. “Een enorme klus, we moesten vanaf nul beginnen”, kijkt hij terug op de start. “We hebben bijna drieduizend eigenaren van woningen die langer dan zes maanden leeg stonden een brief gestuurd, om hen te wijzen op de nieuwe leegstandsverordening.”

De boodschap: leegstand moet gemeld worden, anders riskeren eigenaren een boete. Ongeveer de helft van de aangeschreven eigenaren reageerde. Vaak ging het om tweede woningen (waarvan leegstand ook gemeld moet worden), of woningen die volgens de Utrechtse administratie leeg stonden maar feitelijk gewoon bewoond werden.

Boete

Eigenaren die níet reageren, kunnen de gemeente aan hun voordeur verwachten. Ingrid stuurt de inspecteurs aan, die dagelijks de straat op gaan. “Ze bellen aan. Doet er iemand open? Dan gaan we kijken hoe het komt dat het pand op papier leeg staat. Soms staan bewoners niet ingeschreven, of zijn een beneden- en bovenwoning samengevoegd.”

“Als er niemand open doet kijken de inspecteurs rond: ligt er post in de gang, staan er meubels binnen, is de tafel gedekt? Ook checken ze bij de buren of die weten of het pand bewoond is. Ze stoppen een kaartje in de bus met het verzoek om contact op te nemen met de inspecteur. Gebeurt dat niet, dan volgt er een vooraankondiging van een boete.”

Woningen beschikbaar maken

Laurens, die het programma beschermen bestaande woonvoorraad leidt, vertelt over de datagestuurde aanpak waar in Utrecht mee wordt gewerkt: “We hebben een systeem gebouwd waarin we heel nauwkeurig bijhouden welke woningen leeg staan, hoe lang, of de eigenaren een brief hebben ontvangen, maar ook wat de WOZ-waarde is. Vooral dat laatste is belangrijk, omdat we weten dat er meer mensen in de rij staan voor een woning van drie ton, dan voor een woning van een miljoen.”

“En daar gaat de leegstandsverordening uiteindelijk om: om meer woningen beschikbaar te maken voor onze inwoners. Als je je tijd en energie moet verdelen – en dat moeten we – kiezen we ervoor om eerst in te zetten op betaalbare woningen.” “Maar,” voegt Jamal toe, “we vergeten niemand!”

Met eigenaar in gesprek

Utrecht heeft van de minister extra bevoegdheden gekregen om eigenaren te verplichten woningen in gebruik te nemen. Dat gebeurt natuurlijk niet van de ene op de andere dag. Ingrid: “Als leegstand wordt gemeld, gaan we eerst met de eigenaar in gesprek. Samen kijken we wat er aan de hand is, en wat er nodig is om de leegstand te verhelpen.”

“Soms wordt er verbouwd, dan kan een woning natuurlijk voor korte tijd leegstaan”, voegt Jamal toe. “Maar als iemand echt weigert om een woning in gebruik te nemen, dan kunnen we een last onder dwangsom opleggen of de eigenaar uiteindelijk zelfs verplichten om de woning weer te gaan gebruiken. Want iedere leegstaande woning is er één te veel.”

Welke regels zijn er voor leegstand?

Een woning mag in Utrecht niet langer dan zes maanden leegstaan. Dit staat in de Leegstandverordening gemeente Utrecht, die op 1 oktober 2023 is ingegaan. De verordening geldt ook voor tweede woningen.

Ik heb een leegstaande woning. Wat moet ik doen? 

• Staat uw woning langer dan zes maanden leeg? Geef het aan ons door via Utrecht.nl/leegstandmelden. Dan gaan we samen in gesprek en maken we afspraken om de leegstand snel op te lossen.

• Staat de woning niet leeg, omdat u deze verhuurt? Vraag uw huurders dan om zich in te schrijven bij de gemeente via Utrecht.nl/inschrijven. Iedereen die langer dan vier maanden in Nederland woont, moet zich laten inschrijven.

Wat gebeurt er als ik de leegstand niet meld?  

De gemeente controleert of woningen langer dan zes maanden leegstaan. Als u de leegstand niet op tijd meldt, kunt u een boete en/of dwangsom krijgen.