Terwijl de modeltreinen door een Amerikaans landschap langs de wanden in de garage van de 81-jarige Bart Bakker rijden, printen een zevental 3D-printers en een lasersnijder beschermingsmiddelen uit voor de zorg. In deze schuur aan de Nobeldwarsstraat is twaalf uur per dag het zoemende geluid van machines te horen is. Hier helpt Bakker geheel belangeloos zorgmedewerkers. De Utrechter was altijd al vooruitstrevend, zo was hij in de jaren negentig een pionier op het gebied van internetbankieren bij de Rabobank. Toen er nog maar zo’n zeventig Nederlandse websites bestonden, was hij al betrokken bij een daarvan. Nu heeft hij een miniFabLab in zijn garage. Een plek waar bijna alles gemaakt kan worden wat je maar bedenkt. En nu gezichtsmaskers.

Utrechters die door de Nobeldwarsstraat fietsen, zullen het waarschijnlijk niet snel doorhebben, maar in een van de garages gebeurt iets bijzonders. Bakker heeft daar de afgelopen weken zeven 3D-printers en een lasersnijder voortdurend draaien. De nu 81-jarige Utrechter heeft een voorliefde voor moderne techniek, en helpt graag mensen. Het is dan ook niet zomaar een schuur in het centrum van Utrecht, het is een miniFabLab.

Bakker is onderdeel van de grote community van FabLabs en toen de coronacrisis uitbrak werd al snel besloten om de apparaten aan het werk te zetten. Hij leende een aantal extra 3D-printers, onder meer van de bibliotheek op de Neude, waarvan de opening is uitgesteld vanwege corona. Hij sloot zich aan bij het initiatief Makers4all. Bij dit project maken in het hele land 200 vrijwilligers zoals Bakker hulpmiddelen voor zorginstellingen. Bij hen staan de apparaten uren per dag te zoemen om gezichtsmaskers en clips voor mondkapjes te maken.

“Zo heb ik vorige week nog 650 clips voor het Sint Antoniusziekenhuis gemaakt.” De producten worden allemaal gedoneerd. Niemand verdient er iets aan: “Het kost wat geld, maar we krijgen ook materiaaldonaties en geeft voldoening om te doen.” Er is een speciale website gelanceerd, makers4all.eu, waar ook de kleinschalige zorg kan aangeven waar ze behoefte aan heeft en waar vrijwilligers aangeven wat ze willen maken. Zo zijn er al tienduizenden hulpmiddelen gemaakt. Iedereen in de zorg kan aanvragen.

Tekst gaat verder onder afbeelding

‘Bijna alles is hier te maken’

Bakker vertelt met gepaste trots over zijn miniFabLab. In de garage, die zo’n achttien vierkante meter groot is, laat hij mooi zien hoe met samenwerken en moderne technieken veel te bewerkstelligen is. De 81-jarige Utrechter is nauw betrokken bij veel FabLabs in de Benelux en is nog dagelijks bezig met het delen van zijn kennis over de modernste technieken. “Bijna alles is hier te maken, en iedereen is welkom om dat te komen doen en samen kennis te delen. Dat is het mooie aan dit concept.”

Een FabLab is een openbare digitale werkplaats waar mensen worden uitgenodigd om zelf dingen te maken. In zulke FabLabs staan een lasersnijder, een frees, een 3D-printer, een foliesnijder en een elektronicahoek. Met deze apparaten zou bijna alles te maken zijn. Gebruikers van FabLabs vormen tegenwoordig een wereldwijde community van makers, ze delen kennis met elkaar en hebben als doel het laagdrempelig aanbieden van werken met computergestuurde machines. De opzet is ooit bedacht door professor Neil Gershenfeld van het Massachusetts Institute of Technology. Dit deed hij toen hij een semester het college ‘How to make (almost) anything’ gaf. De formule bleek een succes te zijn en overal ter wereld ontstonden dit soort werkplaatsen. Toen Bakker in 2007 bij de eerste FabLab van Nederland kwam, was hij direct enthousiast.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Garage

De machines in een groot FabLab kosten al gauw 80.000 euro bij elkaar, zoals bij FabLab Protospace bij de HU. Bakker wilde kijken of een FabLab ook in kleiner formaat te realiseren was. “Ik opperde het idee om miniFabLab te bouwen. Hetzelfde concept, een plek waar bijna alles te maken is, maar dan kleiner en goedkoper. Veel mensen dachten dat dit onmogelijk was omdat het concept niet goed naar voren zou komen, maar ondertussen draai ik hier al jaren de werkplaats in mijn eigen garage. Ik heb een nederlandse FabCore lasersnijder en meerdere Ultimaker 3D-printers. Iedereen mag gebruik maken van de werkplaats. Maar je moet het zelf doen. Dat is de gedachte achter het concept.”

Zo is deze ogenschijnlijk normale garage in de Nobeldwarsstraat omgetoverd tot een moderne werkplaats en het eerste miniFabLab in de wereld. Hij heeft het concept ook nog verder doorgevoerd; Bakker heeft geëxperimenteerd met een FabLab dat past op een fietsaanhanger en heeft een mobile versie gemaakt voor bibliotheekvestigingen. De bieb heeft er twee. Als Bakker niet met zijn miniFabLab in de weer is, houdt hij zich onder meer bezig met zijn meterslange modeltreinbaan die door langs de muren van dezelfde garage loopt. Ingericht naar het Amerikaanse landschap rijden er treinen af en aan. De sport zit hem voor Bakker in het rangeren. Rondjes rijden is er niet bij. “Doen ze in het grootbedrijf ook niet.”

Tekst gaat verder onder afbeelding

3D-printer

Nieuwe technieken zijn ook niet vreemd voor Bakker, hij heeft tientallen jaren gewerkt op tal van IT-functies bij de Rabobank. Hij was daar pionier op het gebied van internet, was betrokken bij een van de eerste websites van Nederland en had rond 1990 al gechat. Nu iets heel normaals, maar dat was toen uniek. “Zo had ik ook al vroeg interesse voor 3D-printers. Ik heb meegeholpen aan het bouwen van een van de eerste exemplaren in Nederland. Dat gebeurde in Utrecht bij Protospace FabLab. De machine kreeg de naam Ultimaker.”

Bakker werkte samen met andere pioniers Martijn Elserman, Erik de Bruijn en Siert Wijnia aan deze 3D-printer, en het was het begin van het bedrijf Ultimaker. Bakker, die al met pensioen was, ging verder met de FabLabs. De andere drie richtten het bedrijf Ultimaker op en dat werd een succes. Tegenwoordig zijn er meer dan 125.000 Ultimaker 3D-printers en heeft het bedrijf vierhonderd mensen in dienst. Het hoofdkantoor zit aan het Stationsplein in Utrecht. Maar het begon in een FabLab in Utrecht.