Dit verhaal is onderdeel van een serie over vrouwenvoetbal in Utrecht. Deze publicatiereeks is mogelijk gemaakt door een bijdrage van het Mediafonds Provincie Utrecht. Tekst: Carmen Esselink

Hoe worden vrouwen in het Utrechtse amateurvoetbal benaderd: als spelers of als bijkomstigheid? In welke mate ervaren ze seksisme en grensoverschrijdend gedrag? En welk beleid houden clubs hiervoor aan? We leggen het een aantal spelers en besturen voor.

Op tv, in de krant, vanaf de zijlijn of op de tribune. Voor sommige mensen staat het weekend in het teken van voetbal. Een enkeling ziet voetbal als een echte mannensport en vindt dat het vooral een mannenbolwerk moet blijven. Een ander zou zeggen: “Voetbal draait om het spel, en niet om wie er speelt.”

Als vrouw op bezoek

Toch voelen enkele van de geïnterviewde vrouwen zich behandeld als een leuke bijkomstigheid in de sport in plaats van als een gelijkwaardig onderdeel. Het gaat minder vaak over hun prestaties en vaker over hoe gezellig ze zijn als persoon of om hoe aantrekkelijk ze eruitzien.

Sanne Quarles van Ufford, bestuurslid en ook speler in Vrouwen 1 bij Kampong Voetbal, ervaart dit soms met haar team als ze bij een uit-club is. “Als je bij sommige voetbalclubs de kantine in loopt, voel je je wat ongemakkelijk. Het kan als een vleeskeuring voelen. Dat hoort bij het imago van de sport. Het is een mannensport en je komt als vrouw op bezoek.” Haar ervaring gaat enkel over andere clubs, bij Kampong Voetbal komt dat niet aan de orde, deelt Sanne. Vrouwen zijn bij de omni-vereniging niet vreemd, mede dankzij meer dan dertig dameshockeyteams op zondag.

Bij Kampong Voetbal staat het thema diversiteit en inclusie hoog op de agenda. Het is een van de weinige clubs in Utrecht die een speciale commissie op dat vlak heeft, waar Sanne als bestuurslid in zit, en noemt zich daarom een atypische voetbalclub. De club doet veel aan seksisme en micro-agressie en stelt dat je een sterke, gedeelde cultuur moet hebben om dit ook tegen te kunnen gaan.

Huisregels

Alle voetbalverenigingen die voor deze rubriek zijn geïnterviewd, hebben huisregels op hun website staan, de ene keer uitgebreider dan de andere. Soms worden deze aangevuld met specifieke regels omtrent gewenst gedrag. De clubs hebben vertrouwenspersonen waar spelers terechtkunnen en vaak zijn er raden, zoals een sportraad, een zorgadviesteam of commissies, waar kwesties kunnen worden opgepakt. Enkele clubs gaan een stap verder met sessies over kernwaarden en positief coachen en met het vereisen van een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) voor iedereen in de jeugdtak. De vraag rijst alleen: is dit genoeg? Of moeten clubs actiever uitdragen wat gepast gedrag is?

Kroegvoorbeeld

Zo heeft Malou Visser, die speelt bij Dames 2 van Zwaluwen Utrecht 1911, niet het gevoel dat er beleid wordt uitgedragen over hoe je moet omgaan met ongewenst gedrag. “In de kroeg hangt bijvoorbeeld op de wc’s een instructie wat je moet doen bij onveilig gedrag, zoiets zie ik hier niet. Maar ik voel me niet vaak onveilig bij de club: het is een kleine club, dus iedereen kent elkaar. Dat maakt ook dat het veilig is.”

‘Op zich wordt er niets fout gedaan, maar het voelt intimiderend’

Wat zijn de zeldzame momenten dat ze zich onveilig heeft gevoeld? “Dat de heren te veel gedronken hebben en net iets te dichtbij komen. Het is dat grijze gebied van: op zich wordt er niets fout gedaan, maar het voelt intimiderend. Ik ben eens naar de bar gelopen om te vertellen dat ik het vervelend vond. Ik kreeg terug dat ik het moest laten weten als er nog iets gebeurt. Ik had gewild dat iemand het toen had opgepakt en de dag erna was gaan vragen of meiden dit vaker voelen en dat in het algemeen in de kleedkamers bij mannen werd besproken wat gewenst gedrag is.”

Sancties op overschrijdend gedrag

Marlot, die vroeger bij Odysseus speelde, heeft zelf nooit te maken gehad met vormen van grensoverschrijdend gedrag. Ze vindt het heel goed dat haar oude club sancties oplegt bij seksueel overschrijdende zaken.

Odysseus-voorzitter Ann Haakman laat weten dat er zelden meldingen binnenkomen, misschien twee à drie in een jaar, maar dat er consequenties zitten aan overschrijdend gedrag. Zo kan er over worden gegaan op schorsing of op uitsluiting van wedstrijden of activiteiten.

Mannenvoetbal is nog het paradepaardje

Danike voelde zich toen ze net bij u.c.s. EDO kwam spelen hartelijk ontvangen. “De sfeer is heel gemoedelijk en fijn. Er werd energie in me gestoken om me te leren kennen. Ze waren echt blij dat ik daar kwam voetballen.” Maar in de loop van de tijd kreeg ze het gevoel dat er een verschil is tussen hoe mannen en vrouwen binnen de club worden benaderd. “Mannenvoetbal is nog steeds wel het paradepaardje, daar gaat het altijd over.”

‘De sfeer is heel gemoedelijk en fijn’

U.c.s EDO-bestuurslid Technische Zaken Sebas Dubbeldam verzekert dat de club een gelijk aanbod voor iedereen probeert te creëren. “Dat er in het voetballandschap een verschil is tussen mannen- en vrouwenvoetbal kunnen we niet ontkennen. We hebben onlangs een fijne nieuwe trainer gevonden, maar het vinden van de juiste mensen in de begeleiding bij het vrouwenvoetbal is onder andere een uitdaging. Uiteindelijk zijn er mensen nodig om taken op te pakken, bijvoorbeeld om een mooie entourage rond de wedstrijd te organiseren. Ik zou graag willen dat dat makkelijker zou gaan. Om te voorkomen dat het scheve gevoel kan ontstaan, zie ik daarom ook graag de Vrouwen 1 en Heren 1 op dezelfde avond spelen. Dan heb je wellicht minder het onderlinge competitiegevoel. Het zijn sporters met dezelfde ambitie, namelijk: zo hoog mogelijk spelen.”

Verbeterpunten

Ook op ander vlak ziet Danike verbeterpunten. “Kijk naar het mannentoilet bij EDO. Daar hangen vrouwen in bikini. Ik vind dat mega-vrouwonvriendelijk. En zij denken: ‘dat is gewoon grappig’. Ik denk niet dat ze weten hoe het is om als vrouw op de club rond te lopen. Sommigen kunnen zich hierdoor als seksobject behandeld voelen.”

De speelster vindt het daarnaast storend dat die kleedkamerdeur, waarvan bekend is dat de dames daarachter zitten, regelmatig openvliegt met een ‘oh sorry’ als ze aan het douchen zijn. “Ik kan me er echt heel erg aan storen dat er nog steeds mannen rondlopen die niet leren kloppen op deuren van kleedkamers. Hoe moeilijk is dat?”

‘Deze zaken zijn dan ook belangrijk om te horen’

Bestuurslid Sebas Dubbeldam: “Dat iedereen zich fijn kan voelen bij onze vereniging is ons uitgangspunt en ik denk juist ook onze kracht. Dit blijkt ook uit de groei van onze club. Deze zaken zijn dan ook belangrijk om te horen. In de fotolijstjes zal wat anders gehangen worden. Daarnaast willen we kijken hoe we duidelijk kunnen maken dat een kleedkamer door vrouwen bezet wordt, misschien moeten er zelfs vaste vrouwenkleedkamers komen. Het is goed om vrouwen mee te laten denken in wat er in onze nieuw te bouwen kleedkamers nodig is.” Het plan is dat deze kleedkamers er in de zomer van 2025 komen.

Sebas wijst erop dat het bestuur graag vrouwen in posities ziet waarin ze mee kunnen denken over beleid. Zo wil de club dat er vanuit de vrouwentak bij u.c.s. EDO wordt aangesloten bij het bestuur, algemene ledenvergaderingen (ALV) en/of commissies, iets wat hij vaker bij het team van Danike heeft neergelegd, zodat de club input krijgt over wat er vanuit hen nodig is en wat er speelt. Ook kijkt de club naar het tevredenheidsonderzoek van de KNVB en wil EDO vanaf komend seizoen elk jaar vragenlijsten naar de leden sturen.

Het belang van fijne trainers

Het gevoel als vrouw een lustobject te zijn werd voor Danike versterkt toen bleek dat haar trainer, die een relatie had met een teamgenote, ook met andere teamgenoten dingen ging doen. “Dat was allemaal geheim. We voelden ons bedrogen. Dit is precies wat er niet moet gaan gebeuren als een jongeman van 30 een vrouwenteam gaat trainen. We komen onze sport beoefenen. En dan moet je ook nog rekening gaan houden met een trainer die mogelijk een oogje op je kan hebben en dat je je grenzen moet bewaken. De club heeft toen fijn gehandeld.”

‘Een damestrainer heeft een grote invloed op het vrouwenvoetbal’

Hierop reageert Sebas Dubbeldam als volgt: “Een damestrainer heeft een grote invloed op het vrouwenvoetbal bij een vereniging, merken we. Het is belangrijk dat er meer goede trainers voor het vrouwenvoetbal komen, hopelijk ook vrouwelijke trainers. Bij u.c.s. EDO kiezen we ervoor om juist ook bij de recreatieve vrouwenteams betaalde trainers aan te stellen, in tegenstelling tot bij de recreatieve herenteams. Zo proberen we vrijwilligers te enthousiasmeren en een omgeving te creëren waarin vrouwelijke spelers hun volledige potentieel kunnen bereiken. Zelf ben ik de gelukkige die het nieuwe EDO-vrouwenstudententeam de eerste trainingen heeft gegeven de afgelopen weken. Ik kan het geven van trainingen anderen aanbevelen, het enthousiasme spat ervan af.”

De meest seksloze sport voor vrouwen ooit

Ze heeft zelf geen grensoverschrijdend gedrag ervaren, omdat ze van zich af kan bijten. Daarin speelt mee dat ze zich veilig voelt in het te grote voetbaltenue bij u.c.s. EDO. “Je staat daar in een pakje dat absoluut niet aantrekkelijk is. Ik vind het echt de meest seksloze sport voor vrouwen ooit. Maar alsnog gebeurt het: je krijgt te horen ‘wat zag je er leuk uit op het veld’. Complimenten over voetbalprestaties heeft ze nog nooit gehad, die gaan eerder over karakter en uiterlijk.

De ergste opmerking die haar team ooit hoorde? Die kwam van een man, die niet bij u.c.s. EDO speelt. “Die keek je helemaal aan van top tot teen en zei: ‘Ik zou jouw gynaecoloog wel willen zijn’.”

Positioneren in gay-acceptatie

Dit jaar wilde het team van Danike graag het statement maken dat het oké is om gay te zijn binnen het voetbal. “Bij vrouwen wordt er openlijk gesproken over dat er lesbische vrouwen in het team zitten. Bij mannen heerst daar een flink taboe op en wordt dat niet besproken. Daarom wilden we ons voor de gaypride aanmelden namens EDO, waar toestemming voor nodig is.”

De club heeft toen volgens Danike laten weten dat de club op dat moment al genoeg deed voor de community en niet wil dat ze zich aanmelden. Het team schreef zich daarom in voor de loting via restaurant Kauai waaraan het is gekoppeld door sponsor Thuisbezorgd, dat zich via het sponsorprogramma Feed The Game inzet om meisjes de mogelijkheid geven om zich te ontwikkelen. Helaas hoorde het team eind februari dat het niet is ingeloot. Het team staat nu op een wachtlijst.

Bestuurslid Sebas Dubbeldam laat weten dat het bestuur kort voor de deadline van inschrijven van het spontane plan hoorde met de vraag of daar een besluit over genomen kon worden. “Iedereen is welkom bij u.c.s. EDO, daar is geen discussie voor nodig. We kwamen erachter dat we als club hier nauwelijks beleid op hebben en hebben aangegeven dat eerst op de agenda te willen zetten in het bestuur, omdat we hier zorgvuldig mee willen omgaan. Dit zou ook een mooi thema voor een ALV kunnen zijn.”

Wat tekenend is voor de ervaring van de geïnterviewde spelers, is het gevoel dat het vooral draait om de prestaties van herenteams, waar het vooral voor de gezelligheid belangrijk is dat er ook een vrouwenteam is. De gesproken Utrechtse amateurvoetbalclubs zijn zich ook bewust van het thema en voeren er beleid op, alleen zou dit – naar de mening van sommige spelers – actiever kunnen worden uitgedragen.