Voor deze nieuwe rubriek volgt DUIC lokale zaken die in Utrecht voor de rechter komen. We zitten erbij in de rechtszaal en doen verslag.

In de wachtruimte van de rechtbank is het druk. Ambtenaren, hulpverleners, journalisten en leden van partijen LINK en BIJ1 zijn aan het wachten op de start van het kort geding over de ontruiming van een tentenkamp bij Fort Blauwkapel. De personen zijn moeilijk van elkaar te onderscheiden. Drie advocaten zijn aanwezig, waarvan twee van de gedaagden en één van de gemeente. Ook twee bewoners van het tentenkamp zijn in de rechtbank, waarvan één Poolse man met lange wilde haren en één Nederlandse man strak in pak met een glimmend gouden horloge.

Een groep dak- en thuislozen verblijft sinds begin juni in een tentenkamp op een voormalig dierenweide bij Fort Blauwkapel. Het terrein is eigendom van de gemeente Utrecht. Omwonenden melden al langere tijd vervuiling, overlast, diefstal en vernieling.

Nadat de bewoners van het kamp een verzoek om te vertrekken weigerden, spande de gemeente een kort geding aan. De zaak werd maandag 27 oktober behandeld bij de rechtbank in Utrecht.

Op het kamp wonen ongeveer tien mensen, voornamelijk Poolse arbeidsmigranten. Voor de bewoners is het een plek waar zij zich enigszins veilig kunnen voelen. “Ik wil er alles aan doen om hier te blijven”, zegt de Nederlandse bewoner van het kamp.

Sprake van kraken en overlast

De gemeente wil dat het perceel aan de Bastionweg wordt ontruimd. Het verblijf zou als kraken gelden, er is overlast en het kamp belemmert volgens de gemeente de ontwikkeling van een park op die locatie. Bovendien beroept de gemeente zich op haar eigendomsrecht.

“Deze mensen wonen hier niet voor hun plezier en hebben hulp nodig”, stelt de gemeentelijke advocaat. Hij noemt de situatie zelfs ‘mensonterend’. Volgens de gemeente wordt hulp aangeboden via organisaties zoals Jellinek en de Poolse stichting Barka, maar zouden bewoners dat onvoldoende accepteren.

Zorgplicht en recht op verblijf

De advocaten van de bewoners zetten vraagtekens bij de dagvaarding, omdat de gemeente niet precies weet wie er verblijft en dus geen personen met naam en adres kon dagvaarden. Zij vragen om deze reden om nietigverklaring.

Daarnaast benadrukt het verweer dat het om zeer kwetsbare mensen gaat die ‘ten einde raad’ zijn. De ontwikkeling van een parkje zou daarnaast volgens hen weinig concreet zijn en daarom geen spoedeisend belang vormen.

De advocaten doen een beroep op de zorgplicht van de gemeente en het huisrecht. Volgens hen verblijven de bewoners rechtmatig in Nederland en leven zij nu onder onmenselijke omstandigheden. De gemeente zou daarom de plicht hebben deze groep te beschermen.

Voorwaardelijke toegang tot opvang

De 24-uursopvang is alleen voor volwassenen die dakloos zijn en binding hebben met de regio Utrecht. De gemeente bepaalt aan de hand van de inschrijving in de basisregistratie personen en sociale binding, zoals familie- of zorgrelaties, of er genoeg binding is.

De Poolse bewoners hebben vaak geen binding met Utrecht. Voor wie die binding wel heeft, loopt de wachttijd op tot acht maanden. Dat maakt de opvang volgens het verweer ongeschikt als alternatief.

Volgens de advocaat van de Poolse bewoner is de zorg daarom voorwaardelijk, terwijl die onvoorwaardelijk zou moeten zijn om de bewoners van het tentenkamp te kunnen helpen.

Ook stichting Barka kan volgens haar slechts ondersteunen bij terugkeer naar het land van herkomst of bij het zoeken naar werk, wat niet aansluit bij alle bewoners. De enige optie voor de bewoners van het kamp is daarom de nachtopvang, die door velen als onveilig wordt ervaren.

“De situatie is lastig en ingewikkeld”, zegt de advocaat van de Poolse man. Werkgevers halen arbeiders uit andere landen hierheen, zonder te controleren of ze beschikken over de juiste voorzieningen in Nederland.

Ontruiming geen oplossing

Ontruiming zorgt volgens de advocaten van de bewoners alleen maar voor verplaatsing, wat volgens hen tot nog minder overzicht leidt. Nu zitten ze samen op één plek, maar als ze door de stad zijn verspreid is het nog moeilijker voor hulpdiensten om in contact te komen met de bewoners. De bewoners hebben geen alternatieve verblijfsplek, waardoor ze bij ontruiming in de winter onder zeer slechte omstandigheden moeten overleven.

Volgens de advocaten van de bewoners wegen de belangen van de daklozen daarom zwaarder dan het plan van de gemeente voor een park op het perceel. Indien de ontruiming toch toegewezen wordt, is er langer dan drie dagen nodig om te ontruimen.

Botsende belangen

De gemeentelijke advocaat benadrukt dat niemand op de grond mag verblijven en dat er sinds januari 2025 al plannen bestaan voor het perceel. Er zou geen sprake zijn van discriminatie, terwijl dat volgens de advocaten van de bewoners wel het geval is. “Ook Nederlanders mogen er niet verblijven”, zegt de advocaat van de gemeente.

Volgens de gemeente worden opvangplekken uitgebreid, maar ontbreekt de motivatie bij de bewoners om daar gebruik van te maken. “De gemeente heeft van alles geprobeerd”, stelt de advocaat.

De advocaat van de Nederlandse bewoner weerspreekt dat. “Zorg is niet aan de orde, maar de bewoners zijn wanhopig op zoek naar hulp.”

Ook onbebouwde percelen kunnen gezien worden als ‘thuis’. Hij wijst op een zin van de advocaat van de gemeente, die zegt dat de cliënten geen slachtoffer zijn van de woningnood, omdat ze buiten leven. “Als dat zo was, dan hadden ze een dak boven hun hoofd”, zegt de advocaat van de Nederlandse bewoner.

In de zaal knikken de hoofden van de leden van LINK en BIJ1 mee. “Het aantal plaatsen in de opvang doet er niet toe als je geen onvoorwaardelijke zorg biedt”, gaat de advocaat verder.

‘Enige plek waar ik me veilig voel’

De Nederlandse bewoner krijgt het woord. “Het is de enige plek waar ik me nog een beetje veilig voel”, zegt hij.

De Poolse bewoner vraagt om meer aandacht aan de groep arbeidsmigranten. “Het probleem ken ik vanaf de bodem. Poolse daklozen voelen zich daar veilig.”

De rechter vat samen dat de advocaten van de bewoners de gemeente verwijten tekort te schieten in het bieden van zorg en bescherming. De rechter doet op 10 november uitspraak.
“Wij moeten erover nadenken. Ik wens u een droge thuisreis toe.”