Naast station Utrecht Vaartsche Rijn is een nieuwe muurschildering in de Muurformules-serie te zien. Dit is een project waarbij Utrechtse wetenschappers en baanbrekende ontdekkingen – en bijbehorende formules – worden getoond.

Het project is opgestart door natuurkundigen Sander Kempkes en Ingmar Swart samen met De Strakke Hand. Na Buys Ballot op de Burgemeester Reigerstraat is voor het tweede werk gekozen voor professor Ornstein (1880-1941).

We kennen jullie in Utrecht ook van de gigantische oude meesters, hoe anders is dit?

“Dit is inderdaad weer een andere uitdaging dan in de huid kruipen van oude meesters. Bij Muurformules-project zijn we vanaf het eerste idee betrokken en we maken dus ook zelf het ontwerp. We hebben een soort van rode draad/huisstijl met een aantal terugkomende kenmerken bedacht, die is terug te zien in de Muurformules schilderingen. Deze kenmerken zijn: tijdsgeest, verbinding met de locatie, typografie, beeld en algehele uitstraling en vormgeving.”

Tekst gaat verder onder afbeelding

Maar wie was professor Ornstein eigenlijk?

“Ornstein heeft samen met prof. George Uhlenbeck (1900-1988) het Ornstein-Uhlenbeck proces opgeschreven. Dit proces beschrijft een zogenaamde toevalsbeweging – in het Engels bekend als random walk – waarin een object een reeks willekeurige bewegingen maakt. Een specifiek geval van deze willekeurige bewegingen is de dronkaardsloop. Als iemand te diep in het glaasje heeft gekeken en onderweg naar huis is, kunnen er meerdere willekeurige stappen volgen. Soms gaat deze persoon naar voren, soms naar achteren en een stap opzij is net zo goed mogelijk. Door het gemiddelde van deze bewegingen te nemen kon men speculeren ofwel bepalen waar het eindpunt zou zijn.

Naast de dronkaardsloop is dit onder andere ook getest met albatrossen die rondcirkelen boven het water op zoek naar eten, bewegende vetdruppels in water en bijvoorbeeld de elasticiteit van rubber. Met de ontdekking en bijbehorende formule wordt vandaag de dag nog gespeculeerd op aandelenkoersen over de hele wereld.”

Tekst gaat verder onder afbeelding

“Naast zijn wetenschappelijke werk heeft Ornstein veel betekend voor natuurkunde in Nederland. Zo leidde hij een recordaantal van 94 promovendi op, werkte veel samen met de industrie en was een van de oprichters van de Nederlandse Natuurkundige Vereniging die tot op heden nog steeds erg actief is. Daarnaast was Ornstein directeur van het Fysisch Laboratorium. Het laboratorium was gevestigd op de Bijlhouwerstraat, vlakbij de locatie van de muurschildering. In de schildering is het laboratorium in het midden rechts te zien.”

Hoe zijn jullie deze keer te werk gegaan?

“Nadat de juiste muur is gevonden kijken we samen met de opdrachtgever welke wetenschapper het best bij de locatie past. Ornstein heeft op een steenworp afstand het laboratorium geleid dus de keuze was snel gemaakt. In het ontwerp starten wij met de tijdsgeest om de toeschouwer echt het gevoel van die tijd te geven.”

Tekst gaat verder onder afbeelding

“We zijn in Het Utrechts Archief gaan zoeken naar beelden van de Wester- en Oosterkade rond de tijd van de ontdekking. Naast een zeer mooie foto van Ornstein vonden we nog een foto waar de Westerkade én het laboratorium te zien is. Hier hebben we de trambus uit die tijd aan toegevoegd en de dronkkaard aangekleed in de mode van die tijd. Om het geheel vorm te geven hebben we gekozen voor een sobere Art-Deco die destijds veel in Nederland werd toegepast. In de muur zit een driehoekig deel waar we de typografie hebben laten terugkomen. Dezelfde driehoek komt onder weer terug zodat de schildering echt onderdeel wordt van de architectuur.

De Oosterkade is van zichzelf al een mooie plek. In plaats van alle aandacht te nemen door hard kleurgebruik hebben we gekozen voor een blauw/turquoise palet. Dit geeft een wat rustieker beeld wat goed past bij het gebouw.”

Tekst gaat verder onder afbeelding

Wat cijfers: formaat, wie hebben eraan mee gewerkt en hoe lang hebben jullie er over gedaan?

De schildering is gemaakt door Roosmarijn ten Hoopen, Stefan van den Heuvel, Astrid Oud, Ort Willems en Michiel Meulemans. Het formaat van deze schildering is 4,5 meter breed en 10 meter hoog. De muur was in slechte staat. Eerst moesten we de bamboe verwijderen. Hierna hebben we de muur gereinigd met de hogedrukreiniger en is de muur geïmpregneerd en in een egale kleur geschilderd. Na afloop hebben we een hoogwaardige coating opgezet die het kunstwerk voor tientallen jaren beschermd tegen vuil, weersinvloeden en beschadigingen. We zijn uiteindelijk 12 dagen met het kunstwerk bezig geweest.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Ik begreep dat het ook nog een bijzonder moment is?

Prof. Ornstein was Joods en hem werd de toegang tot zijn laboratorium ontzegd in november 1940. Hij sloot zich op in huis en overleed zes maanden later op 20 mei 1941.

Wij leggen de laatste hand – toevallig en toepasselijk – aan het werk vandaag, Bevrijdingsdag dinsdag 5 mei. Heel speciaal dat we dit eerbetoon aan hem kunnen maken op deze dag.