In aanloop naar de viering van Sint Maarten op 11 november publiceert DUIC een serie van drie artikelen over de Utrechtse kunstenaar Iris Frederix, bekend van tv-programma Project Rembrandt. Ze vertelt openhartig over haar leven, kunst, dromen én haar speciale band met Utrecht. De reeks eindigt met een verrassende onthulling in het teken van Sint Maarten: een schilderij, geïnspireerd door Utrecht.

Voor haar schilderij over Sint-Maarten heeft Iris Frederix zich laten inspireren door verschillende locaties in Utrecht. Plekken met geschiedenis en een persoonlijk gevoel, maar ook plekken van kunst met een verhaal. “Het verhaal van Sint-Maarten gaat over delen”, zegt ze. “En dat zie ik terug in Utrecht, een stad die haar verhalen deelt met iedereen die erdoorheen wandelt.”

“De Domtoren is zó kenmerkend, het is hét symbool van Utrecht”, zegt Iris. Op de Domkerk ziet ze afbeeldingen van Sint-Maarten zelf: “Dat hij zijn mantel deelde met een bedelaar, dat gebaar van mededogen vind ik heel mooi. Het idee dat we om elkaar geven, dat we delen en dat we er voor elkaar zijn. Dat element zit zeker in mijn schilderij.” De Domtoren is ontworpen door Jan van Genegouwen en in 1382 is de bouw voltooid. 

De Theepot bij Utrecht Centraal

Een ander herkenningspunt in Utrecht voor Iris is de grote theepot bij Hoog Catharijne, een kunstwerk dat staat voor huiselijkheid in een hectische omgeving. Het heet de Celestial Teapot, ontworpen door Lily van der Stokker en in 2013 geplaatst. “De kunstenaar van de theepot wilde een werk van gezelligheid en knusheid maken, midden in al die jarenlange verbouwingen rond het station”, vertelt Iris. “Dat gevoel van warmte in de chaos heb ik ook ervaren. Dat gevoel hoort bij Sint-Maarten. Daarom moest de Celestial Teapot in mijn werk.” 

De Plastic Walvis, Skyscraper The Bruges Whale 

Bij TivoliVredenburg wijst ze naar de plek waar ooit de elf meter hoge walvis lag, gemaakt van plastic afval uit de oceaan. De walvis was gemaakt door een ontwerpbureau uit New York en lag in 2019 iets minder dan een jaar in het water voor de concertzaal. “Die walvis was zó’n krachtige eyecatcher”, vertelt Iris. “Het kunstwerk vroeg aandacht voor vervuiling, maar het was ook fantasierijk en poëtisch. Het was een statement over hoe we omgaan met onze aarde. Ik vond dat zo’n mooie balans tussen schoonheid en bewustwording.” Ze glimlacht even. “Hij ligt nu niet meer in het water, maar in mijn schilderij leeft hij verder.”

Folly Tag in Kanaleneiland

Een kleurrijk kunstwerk dat in de wijk Kanaleneiland ligt, schildert Iris ook mee in haar schilderij: Folly Tag. “Het verwijst naar de lagen van de aarde, naar wat hier vroeger was”, legt ze uit. “Terwijl Utrecht steeds verandert, roept Folly Tag op om bij het plannen van nieuwe buurten ook goed te kijken naar wat er vroeger was, zodat dat niet vergeten wordt. En juist met alle nieuwbouw van Utrecht en de stad die altijd in verandering is, is dit een mooie, vrolijke reminder.” Folly Tag is ontworpen door het Architectenbureau Clemens Koemans uit Utrecht en werd in 2012 geplaatst.

Nijntje 

Tussen al het verkeer en alle cafés op de Mariaplaats staat een wit beeld. “Het beeldje van nijntje hoort bij ons allemaal”, zegt Iris terwijl ze naast het beeld staat. “nijntje is Utrecht. En voor mij persoonlijk is het extra bijzonder; ik heb de boeken van Dick Bruna aan mijn eigen kinderen voorgelezen, die hier geboren zijn.” In haar schilderij staat nijntje symbool voor jeugd, herinnering en verbondenheid. Het nijntje beeld op de Mariaplaats is ontworpen door kunstenaar Jacques Tange, en het is een ode aan de bedenker van nijntje, Dick Bruna. Het beeld staat er sinds september 2016.

Muurschildering Joop Zoetemelk en Jan Janssen

Ook de bekende muurschildering van Joop Zoetemelk en Jan Janssen heeft Iris in haar schilderij verwerkt. De muurschildering werd gemaakt door Daniel Roozendaal, als eerbetoon aan de twee Nederlandse Tour de France-winnaars. Tot begin dit jaar waren de mannen op het Thomas à Kempisplantsoen in Utrecht-West te bewonderen. In maart 2025 zijn de flats gesloopt om plaats te maken voor nieuwe woningen en een stadspark.

De Inktpot

Tot slot mag ook ‘De Inktpot’, het indrukwekkende hoofdgebouw van ProRail, niet ontbreken in Iris’ schilderij. “Het is het grootste bakstenen gebouw van Nederland”, vertelt Iris bewonderend. “De symmetrie, die Amsterdamse School bouwstijl, ik vind het prachtig.” Het ontwerp komt van spoorwegingenieur G.W. van Heukelom, hij liet zich inspireren door de Amsterdamse School en de stijl van Frank Lloyd Wright. De opening van het gebouw was in 1921. 

Een stad vol verhalen 

In het nieuwe werk van Iris Frederix komen al deze plekken samen. Niet als losse kunstwerken, maar als stadsverhaal over Utrecht. “Utrecht is een stad vol verhalen”, zegt Iris. “Elk gebouw, elk kunstwerk vertelt iets over de stad. En Sint-Maarten is de rode draad die alles verbindt: het delen, het zorgen voor elkaar, het licht in de donkere maanden.”

Als Iris schildert, gaat het haar niet alleen maar om wat ze ziet, maar om wat ze voelt. “Utrecht heeft een ziel, en die ziel wil ik laten zien. Of dat nu in de stenen van de Dom is, in een muurschildering, of in het glimlachje van nijntje.”