De gemeente Utrecht vindt dat het Rijk verantwoordelijk is voor het afvalprobleem en de schade die is ontstaan door het verbod op recreatief lachgasgebruik. Sinds lachgas in 2023 onder de Opiumwet valt, is het aantal meldingen van lachgasafval in de stad elf keer groter geworden. Volgens het college van burgemeester en wethouders is het probleem niet lokaal op te lossen en is de overheid aansprakelijk voor de schade.

Sinds het verbod zijn in toenemende mate wegwerpcilinders op straat en in het restafval aangetroffen. “Dit bij-effect van de wetgeving was niet voorzien”, schrijft het Utrechtse college over het probleem. De cilinders worden als gevaarlijk afval beschouwd en zijn niet toegestaan in het restafval.

Bovendien kunnen ze verbrandingsovens ontploffen en schade veroorzaken aan installaties. “De lachgascilinders moeten daarom uit het restafval worden verwijderd. Dat gebeurt door onze verwerker, die de cilinders machinaal via ‘nascheiding’ uit het restafval haalt,” stelt het college.

Tekst loopt door onder de foto

Schadeclaim

Een meerderheid van de gemeenteraad – bestaande uit de fracties van de Partij voor de Dieren, D66, LINK, PvdA, UtrechtNu! en GroenLinks – vroeg het college hoeveel het de gemeente kost om lachgasafval te scheiden en op te ruimen. Ook wilden zij weten of deze kosten mogelijk hebben geleid tot een verhoging van de afvalstoffenheffing voor huishoudens, zoals eerder gebeurde in de gemeente Heemstede.

De financiële gevolgen zijn inderdaad merkbaar. In augustus 2023 diende afvalverwerker AVR een schadeclaim van 1,2 miljoen euro in bij branchevereniging Afval Verwijdering Utrecht (AVU), vanwege schade veroorzaakt door lachgascilinders in het restafval. AVU wees de claim af.

Geen extra kostenpost 

Ondertussen loopt er een landelijke bodemprocedure tegen de Rijksoverheid, aangespannen door de branchevereniging Nederlandse Vereniging van Reinigingsdiensten namens onder meer Utrecht. Als de rechter de gemeenten in het ongelijk stelt, zal de schadeclaim alsnog naar rato worden verdeeld over de 25 AVU-gemeenten. “Als de uitspraak in het nadeel van de gemeenten is, zijn we aansprakelijk voor de aanwezigheid van lachgascilinders in het afval”, aldus het college.

De gemeente laat verder weten dat het opruimen van cilinders op straat geen extra kostenpost vormt. Deze werkzaamheden vallen onder het reguliere onderhoud en worden daarom niet apart geregistreerd.

Kosten lopen op, maar beperkte impact 

De kosten voor afvalverwerking stijgen door het apart scheiden van lachgascilinders. Waar die eerder niet werden doorberekend, betaalt Utrecht vanaf dit jaar 94,80 euro per ton restafval – 1,80 meer dan voorheen.

In 2027 en 2028 daalt het tarief naar 60 euro per ton, maar dat bedrag is exclusief belastingen zoals de verbrandingsbelasting en CO₂-heffing. “De tarieven die we hier noemen zijn de tarieven die we betalen voor het verwerken van ons afval. Dit is exclusief de belastingen die er nog bovenop komen. […] Deze belastingen zullen jaarlijks stijgen. Een lager verwerkingstarief houdt dus niet automatisch in dat verwerking goedkoper wordt”, benadrukt de gemeente.

Toch blijft de impact op de afvalstoffenheffing voor huishoudens beperkt, stelt de gemeente. In tegenstelling tot gemeenten als Heemstede is er in Utrecht geen sprake van een significante stijging van de heffing door het lachgasprobleem.

Statiegeld en extra informatie geen oplossing

Voorstellen uit de gemeenteraad voor een statiegeldsysteem ziet het college niet als oplossing. Eerdere pilots in Amsterdam en Arnhem trokken bezoekers van buiten de gemeente en vereisten extra veiligheidsmaatregelen. De flessen bleven bovendien ondanks statiegeld nog steeds in het restafval en op straat achter. “Daarmee is bewezen dat statiegeld helpt om de cilinders in te leveren, maar ook dat de landelijke overheid hiervoor aan zet is”, aldus het college.

Het college maakt ook geen aanpassingen in de informatie die zij aan inwoners verstrekken. Volgens het college is informatie op voldoende plaatsen informatie te vinden, zoals via de de website van de gemeente onder de onderwerp ‘Lachgasverbod’ en ‘Welke afval in welke bak’.

Probleem moet landelijk worden aangepakt

Het college blijft van mening dat de landelijke overheid aan zet is om passende maatregelen te organiseren. “We zijn van mening dat de landelijke overheid aansprakelijk is voor de schade als gevolg van dit beleid en dat de landelijke overheid ook het beste in staat is om effectieve oplossingen te bieden. Het probleem is landelijk en niet effectief lokaal op te lossen.”