De Utrechtse student diergeneeskunde Cynthia Agema (28) heeft voor het afronden van haar afstudeeronderzoek een wel heel bijzondere plek gekozen: een piepklein eiland in het Victoriameer in Oeganda, waar ze tijdelijk woont tussen 54 chimpansees. Voor haar onderzoek verblijft ze twee maanden op Ngamba Island Chimpanzee Sanctuary, een opvangcentrum voor chimpansees.

“Het was in het begin wel even wennen,” vertelt Cynthia via een haperende internetverbinding. “Maar inmiddels gaat het heel goed.” Ze verblijft sinds eind juli op het eiland, dat in principe alleen toegankelijk is voor dierverzorgers en onderzoekers. Toeristen mogen hooguit een dagje op bezoek komen. Het centrum vangt chimpansees op die zijn gered uit de handen van stropers of bij de illegale handel in huisdieren.

Cynthia komt de opvang op het piepkleine eiland van 40 hectare per toeval tegen via internet. Ter vergelijking: het eiland Texel is zo’n 16.000 hectare. Ze raakt enthousiast en neemt contact op met de verzorgers. Inmiddels woont ze op het kleine, met een elektrisch hek afgescheiden gedeelte van het Oegandese eiland. Het grootste deel, ruim 37 hectare, is jungle en leefgebied voor de apen.

De tekst loopt door onder de foto.

Enige vrouw

Cynthia deelt het eiland met een groep dierverzorgers die elke tien dagen wisselen. Samen met hen komen ook de voedselvoorraden binnen. “Ik was ongeveer een week de enige vrouw. Dat was soms lastig. De mannen zijn hier, als je ze nog maar net kent, behoorlijk afstandelijk naar vrouwen. Tijdens een gesprek werd ik nauwelijks aangekeken”, vertelt ze. Ook de cultuurverschillen speelden mee. “Want hoe communiceer je als botte Nederlander zonder té direct te zijn?”, grapt ze. “Maar inmiddels hebben we goed contact.”

Chocola

Het leven op het eiland is primitief. Een douche nemen is niet altijd vanzelfsprekend, ook zit in het water geregeld bruin gruis en een wasmachine ontbreekt. Toch geniet Cynthia: “Het klimaat is heerlijk en het buiten zijn doet me goed. Het is compleet anders dan thuis, maar bijzonder om mee te maken. Al mis ik wel chocola,” zegt ze lachend. “En natuurlijk vrienden, familie en mijn man.”

Experiment

Cynthia doet onderzoek naar het gevoel van oneerlijkheid bij chimpansees. Ze is al van jongs af aan gefascineerd door de diersoort. “Ik kon vroeger uren naar ze kijken in de dierentuin. Ze lijken in hun gedrag op mensen, zoals hoe ze spelend met hun kleintjes omgaan.”

Elke ochtend voert ze een experiment uit: twee chimpansees krijgen dezelfde taak, maar met een ongelijke beloning: wortels voor de één, ananas voor de ander. “Ananas is voor hen tien keer lekkerder. Het is al aangetoond dat chimpansees kunnen stoppen met een taak als ze doorhebben dat ze een minder goede beloning krijgen. De vraag is: doen ze dat vanuit sociaal gedrag, of ervaren ze écht een gevoel van oneerlijkheid? Dat probeer ik verder te onderzoeken.”

De tekst loopt door onder de foto.

Chimpansees staan te trappelen

Opvallend is dat de chimpansees graag meedoen aan het onderzoek. “Sommigen vechten bijna om als eerste naar het onderzoeksverblijf te mogen,” vertelt Cynthia. “Ze herkennen het gangenstelsel dat leidt naar de testhokken, en weten dat ze dan mee mogen doen en een beloning krijgen.” De dieren werken vrijwillig mee en worden nergens toe gedwongen. “Het is puur gedragsonderzoek. We testen geen medicijnen. En de chimpansees kunnen zelf kiezen of ze meedoen.”

Met haar onderzoek hoopt Cynthia bij te dragen aan het behoud van de chimpansee. “Chimpansees staan op de IUCN Rode Lijst als ‘bedreigd’. De meesten in deze opvang zijn wees geworden omdat hun moeder is gedood om op te eten. De kleintjes raken dan getraumatiseerd door de dood van hun moeder en worden vaak meegenomen en gebruikt als huisdier. Terug het wild in is voor hen geen optie. En hoe meer we weten over hun intelligentie en sociale gedrag, hoe groter de bereidheid bij mensen om zich in te zetten tegen uitsterving.”

De tekst loopt door onder de foto.

Geld nodig

Omdat Cynthia als student geen toegang heeft tot grote onderzoeksfondsen, bekostigt ze haar verblijf grotendeels via inzamelacties. “Dat was niet genoeg, maar ik had geluk dat er een gat in de planning van de opvang was: als ik niet zou gaan, zou er in die periode geen onderzoek plaatsvinden. En dat betekent ook dat de opvang geld zou mislopen dat ze nodig hebben om de plek te runnen.’’

Via haar sociale mediakanalen – @levenvolzonnestralen op Instagram en TikTok – deelt ze haar dagelijks leven op het eiland en doet ze oproepen voor donaties. “Het verzorgen van 54 chimpansees is duur. In totaal wil ik 6.000 euro aan de opvang geven, daarvan heb ik nog 2.000 euro nodig. Ik hoop met mijn video’s en verhalen aandacht te vragen voor chimpansees en extra geld in te zamelen.”

De tekst loopt door onder de foto.

Beide benen op de grond

Na haar verblijf wil Cynthia samen met haar man door Oeganda reizen, die ook die kant op komt. In januari hoopt ze haar master Diergeneeskunde aan de Universiteit Utrecht af te ronden. Wat ze daarna gaat doen, staat nog open. “Ik vind álle dieren leuk, dus ik wil eerst werkervaring opdoen. Maar uiteindelijk hoop ik mijn kennis maximaal te kunnen inzetten voor dierenwelzijn. Misschien wel in het buitenland. Daar valt nog veel te doen.”

De ervaring op het Afrikaanse eiland heeft haar in elk geval aan het denken gezet. “Waar wij ons in Nederland druk maken over telefoons en kleding, gaat het hier om de vraag of kinderen te eten krijgen of naar school kunnen. Dat zet je met beide benen op de grond. Hopelijk kan ik dat perspectief straks ook weer meenemen naar huis.”