Waar mensen zijn, is afval. Dat kan in een drukke en oude stad als Utrecht wel eens voor gedoe zorgen. Ondernemers in de binnenstad hebben vaak maar beperkt de ruimte voor containers en de grotere vuilniswagens kunnen delen van het het kwetsbare wervengebied niet meer in vanwege hun gewicht. Voor de bedrijven en inwoners aan de Utrechtse werven is er een kortere route: via het water. Daar komt dagelijks de ecoboot langs voor het ophalen van het vuilnis.

Goed fris, dat is het wel, maar de zon schijnt. Aan de steiger bij de Bemuurde Weerd Oostzijde ligt de rood-witte ecoboot, badend in het felle licht. Havenbeambten Patrick Gubbels en Heinz Littel maken de boot klaar voor vertrek. Ze moeten nog langs een aantal adressen aan de historische werven van Utrecht om het afval op te halen. Zodra iedereen aan boord is, kunnen de touwen los. De ecoboot zet koers in zuidelijke richting, op naar de Oude Gracht.
Afval van de Utrechtse werven ophalen met een boot, logischer kan het eigenlijk niet.

Tekst gaat verder onder afbeelding

“Het meeste afval wordt beneden bij de werven geproduceerd”, legt Frank van Kleef uit. Hij is Gemeentelijk Havenmeester en Hoofd Markten van Utrecht. “De keukens van de meeste horecagelegenheden zitten onder straatniveau. Het alternatief is dat iemand de vuilniszak mee naar boven neemt, zodat die daar kan worden opgehaald.” Waarom zou je moeilijk doen als het ook makkelijk kan?

Bedrijfsafval
De ecoboot is ontworpen om zo efficiënt mogelijk door de Utrechtse grachten te varen. Niet te lang, niet te breed en niet te hoog. De boot moet onder de bruggetjes in de stad door passen en daarom komt het hoogste punt maar zo’n 1,60 meter boven het wateroppervlak uit. De schippers van de ecoboot kunnen van de wal zo op het schip stappen; het dek is even hoog als de werfkade. De rolcontainers die daar staan, rijden ze zonder veel moeite de boot op. Aan weerszijden van de boot zitten speciale houders waar de containers in passen. Die houden de bakken op hun plek als die met een druk op de knop worden omgekeerd. De blauwe plastic zakken ploffen op een grote hoop afval in het midden van de boot. De ecoboot vaart bovendien op stroom en laat bij het afvalruimen dus geen blauwe rookwolken achter.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Van Kleef vertelt dat zo’n 95 procent van het afval dat de ecoboot ophaalt, afkomstig is van bedrijven. Aan de werven van Utrecht, aan het water, wonen nou eenmaal weinig mensen. Voor bedrijven bestaat er niet zoiets als een afvalstoffenheffing. Wil je dat de ecoboot het afval van jouw bedrijf komt ophalen, dan moet je eerst een contract afsluiten met de gemeente. Je bedrijf komt op een adressenlijst. Zo weten de schippers waar in de stad er allemaal containers staan te wachten om te worden geleegd. De lijsten voor de verschillende ophaaldagen liggen sinds het vertrek van de boot in de kombuis. De schippers kennen de lijsten inmiddels vanbuiten.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Toeristische route
Dan wordt het spannend: de Viebrug vormt een onhandige bottleneck. Het moet nou juist daar zijn, waar er aan het herstel van de kade gewerkt wordt. Slechts met heel nauwkeurig stuurwerk lukt het de Utrechtse ecoboot om een groot ponton in de Oude Gracht te passeren. Het komt aan op centimeters. Littel staat op de punt van de boot. Hij wijst, roept aanwijzingen naar het achterdek. Niet onder de minste indruk van de nauwe doorgang waar de boot zich langs moet zien te manoeuvreren. Achter het stuurwiel staat Gubbels. “We zitten vast”, roept hij een aantal keer naar Littel, maar toch drijft de ecoboot tussen de obstakels door. Easy does it; enkele minuten later tuft de boot alweer vrolijk door de gracht.

Tekst gaat verder onder afbeelding

De ecoboot heeft geen vaste route door de stad. De te bezoeken adressen kunnen bijvoorbeeld per dag verschillen, maar ook andere omstandigheden kunnen meespelen. “In de zomer wil je de Oude Gracht als eerste gedaan hebben, want later op de dag wordt het daar druk”, zegt Gubbels. Een goed argument om de route op aan te passen is het wel: de terrassen aan de werf zitten bij goed weer al snel vol. “Dan wil je niet dat er een boot met vuilnis langs komt varen.”

Schoon en leefbaar
Is de buik van de ecoboot volgestort met vuilnis, dan is het tijd voor een tripje naar de haven aan de Vaartsche Rijn. Meestal hoeft dat maar één keer per dienst. Op drukke dagen, waarop de horeca veel afval produceert, kan het voorkomen dat de ecoboot twee keer op en neer moet. De boot heeft een eigen takelarm die de volle containers aan wal kan zetten. Een andere boot brengt de vuilniszakken naar de volgende halte: het afvalverwerkingsstation in Lage Weide.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Ooit was het anders, vertelt Frank van Kleef. “Tot in de jaren 70 was het gebruikelijk om het afval op een plek in de stad te verzamelen. Gewoon op een hoop gooien, een laag grond eroverheen en klaar.” Maar er is veel veranderd in vijftig jaar tijd, zeker met de manieren waarop we ons afval verzamelen en verwerken. “Wij van de Havendienst zorgen er nu voor dat het water en de omgeving schoon en leefbaar blijven.”

Tekst gaat verder onder afbeelding

Werkplek
Gubbels stuurt de ecoboot onder de Stadhuisbrug door. Veel kan je er niet zien, de combinatie van brug en bocht zorgen voor een blinde hoek in de route. Niet bepaald een fijne plek om dan een stel in een kano of een groepje waterfietsers tegen te komen. “Daarom doe ik altijd even dit”, zegt hij, terwijl hij op een groene knop drukt. Een heldere toeter schalt door het tunneltje, een voorbijganger bovenop de brug maakt een sprongetje. De schipper lacht.

Heinz Littel en Patrick Gubbels zijn als Algemeen Havenbeambten niet slechts verantwoordelijk voor het ophalen van afval, maar ook voor de bediening van bruggen en sluizen in Utrecht. Het takenpakket zorgt voor een gevarieerde werkweek. “Elke dag is anders”, zegt Littel. Hij knijpt met zijn ogen tegen de laaghangende winterzon. “Je bent met andere mensen aan het werk, en je hebt veel afwisseling. De dagen dat het regent zijn wat minder. Maar het is altijd beter dan op kantoor zitten.”

Wil jij DUIC steunen en een prachtig boek met de beste fotografie en verhalen van Utrecht in 2021 ontvangen? Voor 24,95 euro is DUIC in 2021 te bestellen en daarmee steun je direct onze journalistieke werkzaamheden.