De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Want dat is overal in Utrecht te vinden. De Burgemeester Reigerstraat tussen de Maliebaan en Wilhelminapark is voor velen een plek om inkopen te doen, een kopje koffie te drinken of een doorgaande fietsroute van het centrum naar Utrecht Science Park. Maar wie was eigenlijk de man naar wie deze straat is vernoemd?

Bernard Reiger (1845-1908) bezocht het gymnasium in Groningen en daarna de Koninklijke Militaire Academie in Breda. Hij werd in 1864 benoemd tot tweede luitenant bij de artillerie, maar op verzoek van zijn verloofde nam hij ontslag uit de dienst. In 1871 werd hij mede-eigenaar van de Utrechtsche Beetwortelsuikerfabriek. Beetwortel, beter bekend als suikerbiet, is de belangrijkste grondstof voor de productie van suiker. De fabriek was gevestigd aan het Merwedekanaal, waar later de Rijksmunt gebouwd zou worden.

Wethouder en burgemeester

In 1877 werd Reiger voor de liberalen lid van de Utrechtse gemeenteraad en in 1885 wethouder van financiën. In de raadsvergaderingen trok de hij de aandacht door zijn debattalent, zijn grondige kennis van financieel-economische problemen en zijn belangstelling voor de gezondheidszorg. Als wethouder was hij een zakelijk en bekwaam bestuurder. Zijn overwicht in het college van burgemeester en wethouders was zo groot dat zijn benoeming tot burgemeester in 1891 als een vanzelfsprekendheid werd beschouwd. 

Tekst loopt door onder de afbeelding

Reiger onderhield goede contacten met het bedrijfsleven, dat in samenwerking met de gemeente een handelsbeurs, een korenbeurs en een fruithal stichtte op het Vredenburg. Met inventiviteit en grote voortvarendheid werkte Reiger aan de infrastructuur van Utrecht, zoals aan een tramnetwerk, een elektriciteitscentrale en de aanleg van het Merwedekanaal. Hierdoor konden industrie en dienstverlening in en rond de stad opbloeien. De Utrechtse universiteit verleende Reiger in 1901 een eredoctoraat in de staatswetenschappen.

Begin januari 1908 moest Reiger een kleine operatie ondergaan aan huis op Maliebaan 10a. Zijn herstel werd echter bemoeilijkt door een longontsteking. Velen volgden het ziekbed in de krant, dag na dag tot aan zijn overlijden op 31 januari. Het veroorzaakte een schok in Utrecht. De correspondent van het Handelsblad blikte terug: ‘Burgemeester Reiger was eer stug dan vriendelijk, en toch zag men niemand meer aan met eerbied en achting dan hem. ’t Was bij den jubeltocht van [de Zuid-Afrikaanse] President Kruger door ons land. Het station te Utrecht bergde een zee van menschen. Vóór den trein stonden de autoriteiten, vóór Krugers coupé burgemeester Reiger. Achter hem stond ik, verslaggever, opgedrongen door de golvende menigte. Toen keerde hij zich even om, zag mijn lastige positie, waarin van optekenen geen sprake kon zijn. ”Leg uw boekje maar op mijn rug”, zei hij toen. En de woorden van den burgemeester tot Kruger werden opgeschreven met den rug van den burgemeester tot lessenaar. Zóó was Reiger. Nooit poeslief, maar bereidwillig als ’t nodig was.’

Tekst loopt door onder de afbeelding

Burgemeester Reigerstraat 

Burgemeester Reiger had het initiatief genomen voor een brede verkeersweg met tram van het westen naar het oosten van de stad. Deze route maakte het nieuwe woongebied Utrecht Oost en het in 1898 geopende Wilhelminapark beter bereikbaar. Hiervoor werden in 1909 de Nachtegaalstraat en de Baanstraat verbreed. Op 21 juni 1911 besloot de gemeenteraad om deze verbrede Baanstraat naar de enkele jaren eerder overleden burgemeester Reiger te vernoemen. Op 6 september 1909 was onder grote belangstelling al een borstbeeld van de burgervader onthuld aan het begin van de Maliebaan, niet ver van zijn huis. Het beeld werd gemaakt door de kunstenaar Toon Dupuis.

Tekst loopt door onder de afbeelding

De bebouwing van de Burgemeester Reigerstraat bestaat voor een groot deel uit monumentale herenhuizen en winkels. Bijzonder is het voormalige woonhuis Maliebaan 55 op de hoek met de Burgemeester Reigerstaat. Het werd in 1905 gebouwd voor de weduwe Van Boekhoven naar ontwerp van architect Eduard Cuypers in de stijl van Berlage. De grote tuin van deze villa moest voor de verbreding van de straat nog worden verkleind. Op de andere hoek Maliebaan-Reigerstraat stond tot 1984 de gereformeerde Oosterkerk. Daar is nu een wooncomplex en een kantoor van de Rabobank.

De recente herinrichting van de Burgemeester Reigerstraat maakt dat fietsers hier leidend zijn en dat de auto te gast is. Aan beide uiteinden van de straat is er fraai historisch groen van de Maliebaan en Wilhelminapark. De straat zelf is ook groener geworden met meer bomen en minder ruimte voor auto’s. Er is nog steeds een overweg over de Oosterspoorbaan, waaraan iets verderop het Maliebaanstation (nu Spoorwegmuseum) ligt. Vlak naast de spoorwegovergang staat een brandspuithuisje uit 1880 en daartegenover een oude overwegwachterswoning. Onlangs is er een fraaie muurschildering gemaakt van professor Buys Ballot die het Dopplereffect test met treinen. 

Tekst: Dick de Jong

Tips om verder lezen bij Oud-Utrecht