Polman’s Huis: oude herensociëteit wordt boetiekhotel | De Utrechtse Internet Courant Polman’s Huis: oude herensociëteit wordt boetiekhotel | De Utrechtse Internet Courant

Polman’s Huis: oude herensociëteit wordt boetiekhotel

Polman’s Huis: oude herensociëteit wordt boetiekhotel
Polman's Huis (Arjan den Boer)
Het Polman’s Huis op de hoek van de Keistraat en de Jansdam ging begin dit jaar dicht. Het was ruim 30 jaar een grand café-restaurant. De nieuwe eigenaar wil er een kleinschalig hotel met restaurant van maken en daarbij de oude luister herstellen. Het neo-classicistische pand begon in 1865 als herensociëteit, werd daarna verenigingsgebouw en vervolgens een evangelische kerk. Toen het in 1985 als restaurant opende had het haast Parijse allure, die de laatste jaren echter wat verbleekte. Gelukkig is een revival op komst.

Het Polman’s Huis op de hoek van de Keistraat en de Jansdam ging begin dit jaar dicht. Het was ruim 30 jaar een grand café-restaurant. De nieuwe eigenaar wil er een kleinschalig hotel met restaurant van maken en daarbij de oude luister herstellen. Het neo-classicistische pand begon in 1865 als herensociëteit, werd daarna verenigingsgebouw en vervolgens een evangelische kerk. Toen het in 1985 als restaurant opende had het haast Parijse allure, die de laatste jaren echter wat verbleekte. Gelukkig is een revival op komst.

Sociëteit De Vriendschap

In een groot 17e-eeuws woonhuis aan de Keistraat begon in 1811 Sociëteit De Vriendschap. Deze kwam voort uit een club van patriotten, terwijl de oudere sociëteit Sic Semper aan de Nieuwegracht Oranjegezind was. Sociëteiten waren gelegenheden waar welgestelde heren genoeglijk bijeenkwamen om te netwerken. Bij sommige activiteiten waren ook hun dames welkom, maar meestal niet. Sociëteit De Vriendschap telde ruim 100 leden uit de gegoede burgerij: kooplieden, fabrikanten, ambtenaren en officieren. In het bestuur zaten ook enkele adellijke personen.

Sociëteit De Vriendschap, 1872 (Iris van Dalen/Antiquariaat Acanthus
Sociëteit De Vriendschap, 1872 (Iris van Daalen/Antiquariaat Acanthus)

In 1865 vernieuwde De Vriendschap z’n onderkomen ingrijpend. Op de hoek met de Jansdam verrees een grote balzaal, 14 bij 14 meter breed en 10 meter hoog. Het nog goed bewaarde interieur bestaat uit wandbetimmeringen, pleisterwerk en een stucplafond, gedecoreerd met rozetten en rocailles. Beschilderde ovale medaillons geven de vier seizoenen weer als mollige jongetjes met attributen zoals een druiventros en een vogelkooitje. Hoewel artistiek niet heel bijzonder dragen ze veel bij aan de klassieke sfeer.

Plafondschilderingen vier seizoenen (Arjan den Boer)
Plafondschilderingen vier seizoenen (Arjan den Boer)
Details voorgevel (Arjan den Boer)
Details voorgevel (Arjan den Boer)

Buiten zijn de gevels boven een natuurstenen plint geheel gepleisterd. De hoge vensters met zware omlijstingen zijn typisch voor het neo-classicisme, net als de gedecoreerde consoles. Het middelste venster aan de Jansdam, later tot extra ingang verbouwd, heeft een versierde kroonlijst. De gevel eindigt in een driehoekig timpaan waarop het licht hellende dak rust.

Het 17e-eeuwse gedeelte aan de Keistraat werd ook afgepleisterd en kreeg een hoofdingang met classicistische omlijsting. Beneden kwam een ruime biljartkamer. Ook het mooie trappenhuis in dit gedeelte dateert uit 1865. Op de eerste verdieping was een feestzaal die verhuurd werd en daarboven waarschijnlijk de beheerderswoning. De ‘restaurateur’ van De Vriendschap adverteerde met “Déjeuners, Dinés en Soupés volgens de Fransche, Engelsche en Russische keukens, en beveelt zich verder aan tot het leveren van Partijen en fijne warme en koude schotels buiten ‘s huis.”

Trappenhuis van Keistraat 2 (Arjan den Boer)
Trappenhuis van Keistraat 2 (Arjan den Boer)

Stationsarchitect

Tot nu toe was de architect van het sociëteitsgebouw onbekend. In een krantenberichtje uit 1865 vond ik dat het Nicolaas Kamperdijk was, leerling van de bekende Utrechtse architect Christiaan Kramm. Kamperdijk ontwierp stations in de toen gangbare ‘Waterstaatsstijl’, zoals dat van Zwolle en Dordrecht. Enkele jaren na het pand op de hoek van de Keistraat en de Jansdam ontwierp Kamperdijk de concertzaal in Park Tivoli aan de Kruisstraat, waar De Vriendschap een ‘buitensociëteit’ had. Het was in zekere zin de voorloper van het huidige TivoliVredenburg.

Messing trapleuning bij entree Keistraat (Arjan den Boer)
Messing trapleuning bij entree Keistraat (Arjan den Boer)

Eind 19e eeuw werd Sociëtiet De Vriendschap opgeheven. Rivaliteit tussen patriotten en Oranjegezinden was achterhaald en daarmee ook die met Sic Semper. Deze sociëtiet opende in 1890 een groot nieuw gebouw, wat wellicht het einde van De Vriendschap bespoedigde.

In 1889 begon café-restaurant De Vriendschap in de voormalige sociëteit aan de Keistraat. Op een verdieping vond het Leesmuseum (een leeszaal/bibliotheek) tijdelijk onderdak toen het van het Domplein moest wijken voor het Academiegebouw. Het café-restaurant liep slecht en de eigenaar probeerde het pand aan de Utrechtse Studentensociëteit te verhuren. Het kreeg uiteindelijk een heel andere bestemming.

Evangelisatiegebouw Irene

In 1898 kocht de predikant van de Buurkerk, ds. J.H. Gunning, de oude sociëteit voor zijn Evangelisatievereniging Irene. Gunning was van de kleine ethisch-irenische richting binnen de Hervormde kerk — vandaar de naam Irene (vrede) — en sympathiseerde met stromingen als het Leger des Heils. Hij wilde in gebouw Irene — zoals hij het pand uiteraard noemde — samenkomsten van die strekking houden. De koopsom van ƒ 30.000 werd met donaties bijeengebracht. Naast godsdienstige oefeningen en zangavonden vonden er algemene activiteiten plaats; zaalverhuur was wellicht financieel noodzakelijk. Zo werd er in 1911 een bazaar gehouden voor het Homeopathische Ziekenhuis en later waren er bijvoorbeeld postzegelbeurzen voor verzamelaars.

Vergadering Christelijke Geheelonthouders in gebouw Irene, 1918 (Het Utrechts Archief)
Vergadering Christelijke Geheelonthouders in gebouw Irene, 1918 (Het Utrechts Archief)

Toen er nog geen vaste bioscopen waren, werden in gebouw Irene ook regelmatig ‘Levende Photografiën’ oftewel films vertoond. Hoewel niet religieus van inhoud had een filmvoorstelling in 1901 wel een stichtelijk doel: als tegenwicht tegen de verderfelijk geachte kermis die toen plaatshad wilde men “elke christen, van welke richting ook, in staat te stellen om geheel buiten de kermis van iets werkelijks schoons en nuttigs te genieten.” Dat liep mis: “Het film van de cinematograaf vloog in brand tengevolge waarvan een kleine paniek ontstond. Door de juffrouw, die bij de cinematograaf was geplaatst en de [uit voorzorg al aanwezige] brandwachts werd het brandende film met emmers water en een kleed gebluscht.”

Gebouw Hersteld Apostolische Zendingsgemeente, 1942 (Het Utrechts Archief)
Gebouw Hersteld Apostolische Zendingsgemeente, 1942 (Het Utrechts Archief)

Kerkgebouw

Na ontbinding van de Vereniging Irene werd het gebouw in 1928 voor ƒ 37.000 verkocht aan de Hersteld Apostolische Zendingsgemeente, die het voordien soms al huurde voor bijeenkomsten. De naam Irene bleef, maar de functie veranderde: het werd een echt kerkgebouw. De grote zaal werd ingericht met kerkbanken en een preekgestoelte. Aan de wand kwamen twee grote schilderijen met bijbelse taferelen. Het was voor deze splinterkerk een zeer luxe onderkomen, volgens een betrokkene “on-nieuwapostolisch”. De Nieuw-Apostolische gemeente werd geteisterd door diverse scheuringen, maar hield nog tot 1975 stand aan de Keistraat. Daarna nam de Volle Evangelie Gemeente het gebouw over, die echter in 1983 al weer naar de Maliebaan vertrok.

Als kerkzaal van de Volle Evangelie Gemeente, 1976 (Het Utrechts Archief)
Als kerkzaal van de Volle Evangelie Gemeente, 1976 (Het Utrechts Archief)

Polman’s Huis

Na een korte leegstand kocht horecaondernemer Kees Eijrond het pand en vestigde er in 1985 een grand café en restaurant. Eijrond noemde het Polman’s Huis naar zijn betovergrootvader die in 1837 op de Dam in Amsterdam een café-restaurant begon. Dit Amsterdamse Polman’s Huis werd later overgenomen door Krasnapolsky.

Restaurant Polman's Huis in 1996 (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)
Restaurant Polman’s Huis in 1996 (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

Architect Koos de Haan voorzag de imposante sociëteitszaal van veel spiegelglas en eigentijdse stalen lampen die desondanks perfect pasten. Het hoge plafond, de spiegels en de grote ramen gaven het etablissement een voor Utrecht ongekend internationale uitstraling. In het souterrain, voorheen gebruikt als fietsenstalling, kwam een enorme keuken en de voormalige biljartzaal werd opgedeeld voor toiletten. In 2001 werd het pand een Rijksmonument.

De keuken in de kelder (Arjan den Boer)
De keuken in de kelder (Arjan den Boer)

In 2002 werd de bar in zwart-grijze tinten en met glas gerestyled tot Polman’s Café, met onder meer “intieme” donkere nissen. Volgens het Utrechts Nieuwsblad was Polman’s hiermee “vakkundig de nek omgedraaid”. Niet iedereen was zo negatief, maar het café paste inderdaad niet zo goed bij de restaurantzaal.

Nieuwe eigenaar

Hoewel er tot het eind toe trouwe klanten kwamen die gehecht waren aan de ambiance, werd het de laatste jaren steeds stiller in het Polman’s Huis. Een restaurantreview op DUIC sprak in 2012 van vergane glorie en deelde een mager zesje uit. Eigenaar Eijrond besloot het Polman’s Huis te verkopen en zich te concentreren op de Winkel van Sinkel.

Initiatiefnemers Dick Hoek en Willem Klaassen, ook betrokken bij de ontwikkeling van het Eye Hotel aan de Wijde Begijnestraat en Ubica/Mother Goose aan de Ganzenmarkt, willen van het Polman’s Huis een boetiekhotel maken in combinatie met een restaurant. Voor een verantwoorde exploitatie hopen zij op 20 hotelkamers, maar zijn hierover in overleg met de gemeente. Het moet volgens hen klasse krijgen maar ook toegankelijk zijn.

Het komende jaar worden de plannen uitgewerkt en de vergunningen geregeld. Gelukkig staat het Polman’s Huis ondertussen niet leeg, maar zullen er pop-up activiteiten plaatsvinden. Binnenkort is er een aspergeproeverij en in september opent koffiemerk Illy er een ‘brand store’ waar ook barista-lessen worden gegeven. Tijdens het komende Festival Oude Muziek zijn er bovendien gratis fringeconcerten in de grote zaal.

Interieur Polman's Huis, 2016 (Arjan den Boer)
Interieur Polman’s Huis, 2016 (Arjan den Boer)

Toekomst

In 2018 moet het Polman’s Huis heropenen als “experience hotel” met bar en grand restaurant. De herontwikkeling is in goede handen bij de beoogde architecten Leo Wevers, die eerder het Maliebaanstation restaureerde, en Paul Linse, die voor de inrichting van het Rijksmuseum Restaurant tekende. Zij zullen de klassieke allure terugbrengen met een kleine eigentijdse twist. Daarbij wordt de biljartzaal, die in de jaren 80 is opgedeeld, hersteld. Verder wil men het gebouw duurzaam maken en aan de achterzijde uitbouwtjes samentrekken ten behoeve van hotelkamers. De restauratie lijkt mij ook het juiste moment om de bonte kleuren die in de jaren 90 aan de gevel zijn aangebracht, weer wat te temperen.

Arjan den Boer

Arjan den Boer

Arjan den Boer is publicist over geschiedenis, design, monumenten en architectuur. Voor DUIC schrijft hij dit jaar over verdwenen villa's in Utrecht.

Profiel

13 Reacties

Reageren
  1. Tommie Hendriks

    Mooi artikel.

  2. Maria

    Heel leuk om te lezen!

  3. PvC

    Inderdaad, mooi om dit zo te lezen. Hopelijk zal het gebouw als hotel/restaurant zijn grandeur kunnen behouden

  4. Ton

    Sluit me volledig aan bij T, M en P!

  5. ynes vredespijp

    Hopelijk verven ze het gebouw groen, met zwarte punten.

  6. Jetta Ernst

    Wat zou
    het leuk zijn als alle verhalen over Utrecht van Arjan de Boer
    gebundeld worden. Echt een aanwinst.

  7. Bayerwald

    Voor de nostalgische Utrechter in het buitenland weer een artikel om te smullen. Ik sluit me bij het idee van Jetta Ernst aan.

  8. ertje

    Mooi artikel weer. Inderdaad een papieren uitgave waard om alle verhalen van Arjan te bundelen. Als het helpt: Ik koop het dan zeker! Maar voorlopig nog niet stoppen met nieuwe verhalen hoor.

  9. herman

    Breng de man nu niet op ideeën over een papieren boek, dat is zo 20e eeuws..

    Voorlopig lezen we zijn verhalen lekker gratis hier. Zo’n boek wordt toch niets, kost een hoop geld om te maken en op een paar familieleden en buren na koopt toch niemand een boek.

    Hier bereikt de schrijver een veel groter publiek en rijk worden van zo’n boek wordt ie toch niet.

    Leuk verhaal trouwens, dank!

  10. bovverboy

    Mooi verhaal, helaas aan het eind ontsierd door de blabla van de nieuwe eigenaren. Dat valt Arjan de Boer niet te verwijten, maar hij had wel even door mogen vragen om erachter te komen wat een ‘boetiekhotel’ is (een hotel waar je ook kleren kunt kopen?) of nog erger een ‘experience hotel’ (is niet eerder hotelverblijf een ervaring?)

  11. Ron Vlasveld

    Schitterend, het huis waarin ik op 29 maart 1958 ben geboren. Als het hotel voltooid is zal ik graag als 1e gast een nacht in mijn geboortehuis willen doorbrengen.

  12. girlbabyshower

    No matter how brilliant a man may be, he will never engender confidence in his subordinates and associates if he lacks simple honesty and moral courage.

  13. Jarrett Heneisen

    Bedankt voor dit fascinerende bericht, ik ben blij dat ik deze website op Google heb gezien. Niet alleen inhoud, in feite is de hele site fantastisch.

Plaats een reactie

Lees voor u reageert onze algemene voorwaarden. Alle reacties worden vooraf gemodereerd. Uw IP adres is geregistreerd (wordt niet gepubliceerd).