Van de eeuwenoude boekhandelsnamen uit Utrecht zijn alleen Broese en Bijleveld nog over. Kemink en Dekker & Van de Vegt zijn opgegaan in Broese, en dat geldt recenter ook voor Wristers. Deze academische boekhandel aan de Minrebroederstraat was bij liefhebbers vermaard om het theologische antiquariaat in de kelder. Hoewel de naam Wristers — net als eerder Kemink — nog enige tijd werd toegevoegd aan de bedrijfsnaam Broese, is die inmiddels uit het straatbeeld verdwenen.
Toen in 1935 de oprichter van boekhandel Wristers overleed, blikte het Utrechtsch Nieuwsblad terug. Jan Wristers (1868-1935) had in 1887 het antiquariaat van de firma Buskus aan de Haverstraat in Utrecht overgenomen. Hij was destijds nog maar 19 jaar oud. Wristers, afkomstig uit het Groningse Grijpskerk, zou eigenlijk onderwijzer worden en had zich al ingeschreven aan de ‘kweekschool’ in Nijmegen, maar voelde zich toch meer aangetrokken tot het boekenvak. Al aan de Haverstraat had hij ‘deze ouwe zaak tot grooten bloei’ gebracht. De winkel kende een uitgesproken gereformeerde signatuur en verkocht vooral ‘oudvaders’ of ‘oude schrijvers’: bevindelijke theologen uit de 17e en 18e eeuw. Wristers was zelf ouderling bij de Gereformeerde Kerk en bestuurslid van de vereniging School met den Bijbel in Utrecht.
Vernieuwingen
In 1905 was de boekhandel, samen met het gezin Wristers, verhuisd naar het ruimere pand Minrebroederstraat 13, dat van een grote etalageruit was voorzien. Omstreeks 1920 kwamen er twee zoons in de zaak, namelijk Johan Wristers (1896-1932) en Reinder Wristers (1898-1973). Johan had zelf theologie gestudeerd in Kampen. De broers voerden een aantal vernieuwingen door, zoals een verbreding van de vakgebieden met rechten, geneeskunde, tandheelkunde, diergeneeskunde en natuurkunde en daarbij ook de verkoop van nieuwe boeken. Wristers werd een algemene academische boekhandel, maar het theologische antiquariaat bleef.
Tekst loopt door onder de foto
Toen Johan Wristers in 1932 jong overleed bij een motorongeluk, sprak bij de uitvaart Jacobus Bommeljé van boekhandel Bijleveld namens de Boekverkopersbond. ‘Hij schetste den overledene als goed vereenigingsman. Hij was een stoere werker, hij trachtte het bedrijf van zijn vader omhoog te stuwen en dat is hem gelukt.’ Drie jaar later overleed ook de vader: ‘Reeds de laatste jaren noopte zijn gezondheidstoestand den heer Wristers zich voor een groot gedeelte uit zijn arbeid terug te trekken.’ Reinder Wristers zette de boekhandel voort.
Bij het 75-jarig bestaan in 1962 had die laatste nog de leiding, maar inmiddels was ook de derde generatie in de zaak opgenomen in de persoon van Jan Wristers (1926-2002). Volgens krantenberichten over het jubileum was de oorspronkelijke specialisatie nog steeds erg belangrijk: ‘Vooral bij de Nederlandse theologen geniet de 75-jarige firma een grote reputatie, mede door haar uitgebreide antiquariaat. Onder haar afnemers zijn vele geleerden. Ook heeft de firma vele contacten in het buitenland.’
Tekst loopt door onder de foto
Expansie en einde
In de jaren tachtig van de afgelopen eeuw maakte Wristers onder leiding van de nieuwe generatie een grote groei door als academische boekhandel. In 1982 werd een vestiging geopend in de stad Groningen en later volgden de andere universiteitssteden Enschede, Leiden, Rotterdam en Tilburg, deels door overnames. Toen er financiële problemen ontstonden, werd Wristers in 1989 overgenomen door Van Piere uit Eindhoven. Het Groningse filiaal ging al snel daarna naar Wolters Kluwer, die Wristers liet samengaan met boekhandel Scholtens daar.
In 1997 ging Van Piere Wristers over naar de Boekhandelsgroep Nederland, tevens eigenaar van Broese Kemink. Vandaar dat de Utrechtse vestiging van Wristers toen fuseerde met de grote boekhandel aan de Stadhuisbrug. De winkel in de Minrebroederstraat bleef nog wel bestaan als de academische afdeling van Broese Wristers, zoals de nieuwe naam luidde. Er kwam zelfs een gelijknamige vestiging bij op de Uithof.
Tekst loopt door onder de foto
Voorlopig mocht het theologische antiquariaat, waarmee het ooit allemaal begonnen was, blijven in ‘de kelder van Wristers’. In het Reformatorisch Dagblad vertelde Arend Smilde, die het antiquariaat bemande, over de trouwe klanten. Als er een grote partij ‘nieuwe’ boeken binnenkwam, bijvoorbeeld de bibliotheek van een overleden hoogleraar: ‘Je zet de dozen neer, klanten neuzen erin en na twee, drie weken zijn de krenten uit de pap. Dichte dozen, daar kickt men op. Een nog niet ontmaagde partij, zo ziet men het bijna. Klanten zijn dan net muizen, die overal weten te komen om brood en kaas te snoepen.’
Maar in 2001 besloot Broese het antiquariaat te stoppen. De directie koos voor specialisatie als cursus- en opleidingswinkel en vond het antiquariaat een vreemde eend in de bijt. De orthodoxe theoloog Wim Aalders schreef toen: ‘Hoeveel generaties theologen hebben hier niet hun karabiezen, hun actetassen en (tegenwoordig) hun rugzakken gevuld met wijsheid van theologen uit de tijd van de reformatie, de nadere reformatie, het piëtisme, het reveil, van Kohlbrugge, Kuyper, Barth en Brunner. Waar werd de gemeenschap der heiligen practischer beleefd dan in de winkel van Wristers. Het is voorbij, afgelopen, passé défini, verleden tijd.’
In 2001 verdween ook de naam Wristers uit Utrecht: het werd simpelweg Broese. In Groningen bestaat de naam Scholtens Wristers ook al niet meer. Wel heeft Reinder Wristers, van de vierde generatie, nog een webwinkel die als ‘Wristers Boekverkopers sinds 1887’ leer- en studieboeken levert aan bedrijven en instellingen.
geen Reacties
ReagerenEr zijn nog geen reacties geplaatst.