DataDuic ontvangt een dwangsom van 1060 euro van de gemeente Utrecht
Als je echt alles wilt weten over Utrecht, dan zal je de data in moeten duiken. Als het DUIC-datateam zoeken wij interessante data op om Utrecht inzichtelijker te maken. Van de effectiviteit van de milieuzone tot sporten in de stad en dagen met terrasweer in Utrecht. Maar als je nu zelf iets wil uitzoeken? Hoe kom je dan aan de benodigde informatie? Zoeken, opvragen of Wobben, in dit artikel geven we je handige tips om zelf aan de data te komen die je kan gebruiken om jouw vragen te beantwoorden. We hebben ook zelf een Wob-verzoek ingediend bij de gemeente Utrecht, en met de reactie verdient Utrecht absoluut niet de schoonheidsprijs!
Help!
Je bent voor studie, werk of als betrokken inwoner op zoek naar informatie van de gemeente. Om de gemeente te controleren, onderzoek te doen, nieuwe toepassingen te ontwikkelen of anderszins. Je bent bijvoorbeeld benieuwd waarom de gemeente betaald parkeren gaat invoeren in jouw straat, terwijl er helemaal geen gebrek is aan parkeerplekken? Je kan hiervoor uiteraard op de website(s) van de gemeente Utrecht gaan zoeken, en als je het daar niet kunt vinden kun je contact opnemen met de gemeente, via de telefoon, mail, WhatsApp of Twitter. Daarnaast zijn inmiddels 145 open datasets vindbaar via utrecht.dataplatform.nl, het vernieuwde dataportaal van de gemeente Utrecht. Van wegwerkzaamheden tot informatie over woninginbraken. Maar wat als je dan nog niet geholpen bent? Dan kun je een officieel informatieverzoek, een Wob-verzoek indienen.
Wob en Who?
Een informatieverzoek is een formeel verzoek om informatie. Iedereen kan een bestuursorgaan, zoals de gemeente Utrecht, een verzoek sturen op basis van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). De Wob bepaalt welke informatie openbaar is en je dus kunt opvragen, hoe snel je deze informatie krijgt en wanneer een bestuursorgaan kan weigeren de gevraagde informatie te verstrekken. Het gaat om informatie die in bezit is van de overheidsorganisatie en gaat over het beleid of over de voorbereiding of uitvoering van het beleid. Dat is het gros van de informatie die een overheidsorganisatie bezit. Bijna alles wat een bestuursorgaan doet is namelijk in het kader van bestuurlijk handelen. Privacygevoelige, bedrijfsgevoelige en informatie die de staatsveiligheid in gevaar brengt kun je bijvoorbeeld niet opvragen.
Een recente toevoeging aan de wetboekjes is de zogenaamde Wet hergebruik overheidsinformatie (Who). Deze Wet is van kracht sinds juli vorig jaar en helpt je om informatie in een herbruikbaar bestandsformaat op te vragen.
Misbruik Wob om geld te verdienen gestopt
Als de gevraagde informatie niet naar wens is, niet op tijd of niet compleet wordt aangeleverd, dan kun je een dwangsom opeisen. En dat kan flink oplopen! Het antwoord op ons Wob-verzoek ten behoeve van het volgende DataDUIC-artikel over leegstand kwam 69 dagen te laat waardoor we een dwangsom van maar liefst 1060 euro hebben ontvangen. Lees hierover meer verderop in dit artikel.
Dit recht heeft ook geleid tot misbruik van de Wob. ‘Wob-misbruikers’ dienen bewust hele complexe verzoeken in om geld te verdienen of om de overheid tot last te zijn. Volgens onderzoek van de SEO is een op de vijf verzoeken gericht op misbruik. Dit kost niet alleen dwangsommen maar ook heel veel tijd en frustratie bij de betrokken ambtenaren. Daarom is de Tweede Kamer onlangs akkoord gegaan met het afschaffen van de dwangsom per 1 oktober 2016. Dan worden Wob-verzoeken uitgezonderd van de Wet dwangsom. Overheden moeten overigens nog steeds op tijd leveren. Als dat niet gebeurt, kan rechtstreeks een beroep op de rechter gedaan worden. Dat er een stok achter de deur nodig is blijkt wel, want de helft van de Wob-verzoeken wordt niet tijdig door overheden afgehandeld.
Iedere vraag een Wob-verzoek
Er is ook iets vreemds aan de hand. Vrijwel alle overheidsorganisaties hebben een aparte Wob-procedure en als Wobber moet je die volgen. Dat terwijl de Wob nergens voorschrijft in welke vorm en via welk kanaal een informatieverzoek ingediend moet worden. In Artikel 5 bijvoorbeeld erkent de Wob ook mondelinge verzoeken. Dit zou betekenen dat iedere vraag om informatie, ongeacht hoe en waarlangs die vraag gesteld wordt, al dan niet onder de Wob valt op basis van enkel inhoudelijke gronden. Met alle rechten en plichten die daarbij horen. De meeste mensen weten dit niet en overheden negeren het. Hiernaar handelen zou een enorme boost geven aan open data en transparantie omdat de meeste informatieverzoeken momenteel niet via de Wob-procedure verlopen maar doorgaans exclusief via de reguliere en vaak warme contacten tussen burgers, bedrijven en de betreffende instantie. En zoals de wet voorschrijft, moeten alle verstrekkingen dan dus ook openbaar toegankelijk gemaakt worden.
Wobben in Utrecht
Wanneer je de gemeente Utrecht een Wob-verzoek stuurt kan je dat doen via een digitaal formulier op de website. De gemeente moet binnen maximaal twee keer vier weken een beslissing nemen. De beslissing op het verzoek kan zijn dat je (een deel van de) informatie krijgt toegestuurd. Of dat je de informatie niet krijgt, omdat het valt onder de uitzonderingsgronden.
Ben je benieuwd welke Wob-verzoeken er ingediend worden bij de gemeente Utrecht? Op deze pagina en op het dataportaal zijn alle Wob-verzoeken te vinden en via OpenWob.nl kun je ze eenvoudig doorzoeken. Zo kun je zien welke informatie al een keer eerder opgevraagd is. Heb je hulp nodig bij je Wob-verzoek? Bekijk dan eens de Woberator, deze website geeft een handig stappenplan voor het indienen van een informatieverzoek en biedt veel achtergrondinformatie.
Statistieken over Wobben in Utrecht
Waarover en hoe vaak Wobben mensen de gemeente Utrecht nu eigenlijk? Helaas is de open dataset op het Utrechtse dataplatform niet meer actueel en bevat deze alleen gegevens over Wob-verzoeken ingediend in januari en februari dit jaar. Om een beter inzicht te krijgen moeten we dus naar het normale overzicht op de gemeentewebsite.
Door middel van scraping hebben wij 22 pagina’s aan Wob-verzoeken gedownload van de gemeentelijke website en omgezet naar een machine-leesbaar bestand. Scrapen is techniek waarbij software, in ons geval Import.io, wordt gebruikt om informatie van webpagina’s te extraheren om verder te kunnen analyseren. De gescrapede informatie hebben we omgezet naar een machine-leesbaar en open bestandsformaat genaamd .CSV, wat staat voor comma-separated values.
Benieuwd naar dit .CSV bestand? Klik dan hier om hem zelf te bekijken en te hergebruiken. Uit analyse van het bestand blijkt dat er van juni 2015 tot en met juli 2016 212 beslissingen zijn genomen op informatieverzoeken. De gemeente Utrecht publiceert dus alleen de beslissingen met hun respectievelijke datum, maar de verzoeken worden niet beschikbaar gesteld op het moment van indienen.
We hebben de verzoeken per maand geordend via Datahero. De topmaanden voor het beslissen op Wob-verzoeken zijn juni 2015, juli 2016 en april en mei 2016. Dat zijn de enige maanden met meer dan 20 beslissingen op informatieverzoeken. In juli en augustus 2015 ligt het aantal beslissingen erg laag, dit kan te maken hebben met de vakantieperiode en dat een groot deel van de gemeentelijke ambtenaren en collegeleden die de beslissing maken met vakantie zijn. In september 2015 lijkt het daarom alsof er een achterstand weggewerkt diende te worden.
We hebben ook de titels van de Wob-verzoeken geanalyseerd en in een Wordcloud geplaatst. Daarvoor hebben we veelvoorkomende woorden als ‘beslissing’, ‘de’, ‘het’, ‘een’ en ‘verzoek’ verwijderd. Deze woorden zeggen namelijk niks over het onderwerp van het informatieverzoek.
Zoals hieronder te zien valt gaan de Wob-verzoeken vooral over verkeersovertredingen en de milieuzone. Die overigens ook weer met elkaar te maken kunnen hebben omdat het betreden van de milieuzone met een oude diesel een verkeersboete oplevert. De woorden komen allemaal niet substantieel vaak voor, maar het zijn bij lange na wel de meest populaire thema’s. Daarnaast komen prostitutie, Pegida en parkeerboete allemaal drie keer voor in de titels van de beslissingen.
Proef op de som: zelf een verzoek ingediend
Om te kijken hoe het bevalt om een informatieverzoek bij de gemeente Utrecht te doen hebben we de proef op de som genomen. Bij een volgend artikel willen we aandacht schenken aan leegstand in onze stad. Er is over leegstand weinig tot geen data te vinden. Een mooie gelegenheid dus om een Wob en Who verzoek in te dienen bij de gemeente Utrecht. Dan konden we kijken hoe snel en op welke manier wij de informatie zouden krijgen en die informatie kunnen we dan mooi gebruiken voor ons volgende artikel.
We hebben bij het informatieverzoek niet vermeldt dat we de informatie voor DUIC of een journalistiek project nodig hadden. In het verzoek hiernaast staat wel DataDuic omdat we de adresgegevens van een van onze teamleden die het verzoek heeft gedaan daarmee vervangen hebben. We wilden als DataDUIC net zo behandeld worden als elke Utrechter die informatie opvraagt bij de gemeente.
Utrecht 69 dagen te laat!
Wat schetste onze verbazing echter: de gemeente heeft na ontvangst van het verzoek de antwoordtermijn direct verdaagd met 4 extra weken omdat het een complex verzoek zou betreffen. Dat betekende dat de gemeente waarschijnlijk zonder al te veel onderzoek en een duidelijke motivatie de termijn automatisch verlengd heeft.
Na het verstrijken van de termijn van 8 weken bleef het stil. We hebben niks meer gehoord van de gemeente. Na twee keer contact proberen te zoeken en weer geen reactie te krijgen hebben we de gemeente formeel door middel van een e-mail in gebreke gesteld. Wij ontvingen pas op 1 augustus deze reactie van de gemeente Utrecht.
Volgens de Wob zouden wij op ons informatieverzoek van 29 maart 2016 binnen vier weken en dus op 26 april een beslissing moeten ontvangen. Na verdaging met vier extra weken werd dat 24 mei. We hebben daarom op 6 juni de gemeente formeel in gebreke gesteld. Dat betekent dat de gemeente Utrecht er 126 dagen over gedaan heeft om over het Wob-verzoek te beslissen. En daarmee zijn ze 69 dagen te laat met het beslissen.
Een dwangsom van 1060 euro
We ontvangen vanwege het te laat beslissen een dwangsom van de gemeente Utrecht. Nog net voordat de dwangsom eind dit jaar afgeschaft zal worden. We schrokken van het bedrag, want we ontvangen namelijk maar liefst 1060 euro. Omdat wij als vrijwillige datajournalisten niet willen verdienen aan Wob-verzoeken ten koste van de belastingbetaler en misbruik niet willen aanmoedigen doneren we dit bedrag volledig aan een goed doel.
De ontvanger van het geldbedrag is de VVOJ, de Nederlandse Vereniging voor Onderzoeksjournalisten. Het gaat ons immers niet om het ontvangen van een geldbedrag, maar om het tijdig ontvangen van publieke informatie zodat wij ons werk kunnen doen! Wij hopen dan ook dat deze trage beslissing een uitzondering is en dat de gemeente Utrecht in het algemeen zuiniger omgaat met publiek geld en sneller beslist op dergelijke Wob-verzoeken.
Het is echter zorgelijk dat de dwangsom verdwijnt, welke stok achter de deur hebben informatievragers in de toekomst nog om hun informatie tijdig te krijgen? Naar de rechter stappen voor je recht op informatie is niet bepaald aantrekkelijk en laagdrempelig. Het is daarom jammer dat een minderheid van Wob-misbruikers er mede voor verantwoordelijk is dat de dwangsom verdwijnt.
Gelukkig krijgt de gemeente Utrecht nu als eerste gemeente van Nederland een informatiecommissaris. Een ambtenaar die verantwoordelijk wordt voor het evalueren en verbeteren van het contact tussen inwoners en gemeente, ook als het gaat om het verkrijgen van informatie. Het is te hopen dat de gemeente Utrecht met deze informatiecommissaris in de arm in de toekomst beter scoort dan deze onvoldoende.
In een volgend artikel gaan wij dus met behulp van de opgevraagde informatie in op leegstand van kantoren, winkels en gemeentelijke panden in de gemeente Utrecht.
De DataDUICers
18 Reacties
ReagerenWat ik niet begrijp is dat niet alle gegevens die Wob-baar zijn gewoon bij voorbaat al gepubliceerd worden op een daartoe ingerichte website. Het is 2016, for crying out loud.. Publiceer alles wat je als gemeente moet publiceren, en laat iedereen die dat wil daar vrij in rondsnuffelen. Wat is daar zo moeilijk aan?
Goed werk van de DataDuicers, al vrees ik dat een deel van de lezers dit bericht als droog of als abacadabra zal ervaren.
De dwangsom had wat mij betreft ook ten behoeve van DataDuics eigen werk ingezet mogen worden.
Ben benieuwd naar de leegstandsdata, een belangrijk onderwerp en ook wat makkelijker oom concreet te maken denk ik!
Zou dan ook eens een wob verzoek indien om al het onnodig uitgegeven geld boven tafel te krijgen.
Denk dus aan te late wob beslissingen, planschade uitkeringen, uitkoop,verloren rechtsgangen etc.
Leuk stuk. Nu nog wat sappiger en wellicht in brokjes. Mooi werk.
Tja ook het behandelen van een Wob verzoek kost erg veel tijd en dus ook gemeenschapsgeld! Alle data betekent dat ook alles uit het verleden mee opgeleverd moet worden! Dus ook voordat er digitaal gewerkt moest worden.
Ik zou deze wet graag ook van toepassing zien op bedrijven! Energiemaatschappijen , voedselfabrikanten… Eens kijken hoe lang dat zou duren! Nee dan heet het opeens beroepsgeheim…
Maar fijn dat jullie er een heel artikel over hebben geschreven en mensen nog meer aansporen. Misschien kan de gemeente er een paar extra mensen op aan nemen! Geld dat dan dus niet aan andere zaken besteedt kan worden!
Interessant stuk!
En leuk dat jullie een Wordle hebben gebruikt om de meest gevraagde info eruit te halen.
Dat WOB-verzoeken mogelijk zijn, is een groot goed!
Toch kost het de overheid veel tijd en geld en gaat het ten koste van de tijd voor hun eigenlijke taak. Het lijkt soms wel een ‘u vraagt, wij draaien’. En een vraag is heel wat makkelijker gesteld, dan het antwoord erop vinden in die brij van data.
Ik ben voor een systeem dat de informatie die onder WOB valt, automatisch bij verschijnen openbaar wordt gemaakt.
http://www.openstate.eu/nl/2014/09/open-data-vijf-aanbevelingen-voor-regering-en-parlement/
In Noorwegen en Zweden zijn ook nog eens alle belastingaangiften openbaar. Gaat best ver, maar kan de compliance zeker verhogen. Het schijnt dat belasting betalen daar als een soort statussymbool wordt gezien: kijk mij een veel betalen, ik verdien ook veel :-).
Jammer wel dat de Quote500-kidnappers/dieven het dan nóg makkelijker krijgen.
En dit soort onzin is nou precies waarom de dwangsom wordt afgeschaft.
Het klopt inderdaad dat de gemeente ook bij een eenvoudige wob verzoek de termijn standaard direct verlengd. Wat overig volgens de vaste jurisprudentie niet mag. Deze verlening is een formeel besluit alleen wordt niet als zodanig ondertekend en verstuurd. Verder wordt je vaak door de gemeente met een kluitje in het riet gestuurd of van het kastje naar de muur verwezen. En krijg je als burger het gevoel als lastig te worden weg gezet als je kritisch bent over de inhoud van de besluiten van de gemeente.
Citaat DUIC; “Daarnaast komen prostitutie, Pegida en parkeerboete allemaal drie keer voor in de titels van de beslissingen”.
De begrippen ‘prostitutie’ en ‘parkeerboete’ zijn te duiden als stadsgerelateerd.
Iedereen in Utrecht is uit den treuren bekend met het prostitutiedebacle als erfenis van het beleid van PvdA burgemeester Aleid Wolfsen.
Ook de perikelen rond de queste van de Groen ‘links’ wethouder Lot van Hooijdonk tegen dieselwagens in ‘t bijzonder en alles met ‘n verbrandingsmotor in het algemeen mogen worden beschouwd als bekend zijnde.
Maar in welke context en vanwege wie/welke organisatie(s) komt het boven-stedelijk platform Pegida dan voor in de stroom WOB beslissingen?
Data DUIC breng s.v.p. licht in deze.
Beste BM, wat is er precies “onzin” in deze?
Uw opmerking hangt een beetje los zo.
@Redactie en dataDUIC team,
Wat een transparantie, wat goed om de lezers eens uit te leggen hoe de WOB en de Who werken en hoe jullie van een databrij leesbare informatie maken. Ik ben benieuwd hoeveel steun jullie van de informatiecommissaris krijgen. Commissaris is een hoge titel, die zal het apparaat hopelijk zo beïnvloeden dat ambtenaren spontaan informatie gaan delen. Dat is nog eens echt transparant en ´Utrecht zijn we samen´.
Veel succes.
@Stephan
Ik vind het vreemd dat iedereen zomaar een verzoek kan doen met een dwangsom als stok achter de deur. DUIC heeft de beste bedoelingen, maar “een de proef op de som nemen” en “een mooie gelegenheid” voor “een mooi artikel” (“onzin”) zouden niet doorslaggevend moeten zijn om een of meerdere werknemers van de gemeente uren- zo niet dagenlang aan het werk te zetten zodat een journalist een leuk artikel kan schrijven (die er vervolgens zijn geld mee verdient..?). Dat is toch de wereld op zijn kop? En als dat al niet genoeg is, moet dat ook nog snel snel want anders komt er nog een boete overheen.
Maw: De WoB is goed voor de transparantie maar het zijn wel publieke resources die daarvoor gebruikt worden dus “chill effe” bij wijze van spreken. Ik vind het dus goed dat de dwangsom afgeschaft wordt.
@BM:
We hebben dit verzoek niet zomaar gedaan. We wilden een artikel over leegstand schrijven (het thema van het Wob-verzoek). Er is weinig tot geen data over beschikbaar, dus vandaar dit Wob-verzoek. Het Wob-verzoek had dus tot doel om informatie te krijgen voor ons volgende artikel. Dus het is absoluut geen losse flodder verzoek geweest.
In de tussentijd konden we dan gelijk nav dit verzoek iets schrijven over het Wob-proces doen en hierover schrijven. Dat het zou leiden tot een dwangsom hadden we niet verwacht of voorzien.
@Tom
Bedankt voor de reactie.
Begrijp ik nou goed dat de dwangsom niet opgevraagd/opgeëist moet worden via een procedure, maar dat deze automatisch wordt toegekend door de gemeente?
Dat had ik mij niet gerealiseerd…
@BM:
We hebben de gemeente toen we na drie contactverzoeken geen reactie kregen en de termijn overschreden was in gebreke gesteld. Daaruit vloeit voort dat de gemeente dan gaat kijken of dat inderdaad zo is en daar vloeit dan evt. een dwangsom uit voort. Dus je kan het in gebreke stellen een procedure noemen?
Het stomste is echter dat we in ons verzoek expliciet opgenomen hebben dat we graag contact wilden over het verzoek om hun informatieaanbod met onze informatievraag te matchen en dat dus helemaal niet gebeurd is, zelfs nadat wij dat alsnog hebben geprobeerd.
De belastingdienst verplicht ondernemingen loonaangiften digitaal te doen. Op de laatste aangiftedag werkt de belastingsite niet juist. De door de belastingdienst verstrekte inloggegevens geven geen toegang tot het verplichte systeem.
Hierna de belasting telefoon gebeld voor het oplossen voor het probleem.
Voor het falen hun systeem kan geen uitstel verleend worden. M.a.w. de boete fabriek gaat draaien. Uiteindelijk wordt de belastingplichtige in gelijk gesteld maar de gemaakte kosten worden niet vergoed. Dat noem ik rechtsongelijkheid. Overheid mag termijnen overschrijden de termijnen van aanspreekbare burgers niet.
@BM De dwangsom is inderdaad een automatisme nu. Die zat er in het begin (weet niet meer hoeveel jaar geleden) niet in. Daardoor bleek het te makkelijk voor overheidsinstanties eindeloos dingen uit te stellen.
Met het opnemen van de automatische dwangsom kwam er meer druk op ketel.
Helaas is het wel zo dat er mensen zijn (niet veel gelukkig) die misbruik maken van dit automatisme door veel, moeilijke of verborgen wob-verzoeken te doen.
Maar het weer afschaffen van de boete maakt dat er voor burgers en/of journalisten weinig middelen tot druk zijn.
Die zin dat jullie er persoonlijk niet aan wilde verdienen,omdat het belastinggeld zou zijn is een drogredenering.
De belastingbetaler betaalt het uiteindelijk toch,omdat de 1060 naar een clubje journalisten gaat.
Niet dat ik me daar druk over maak,omdat er zoveel geld heen en weer word geschoven,waar het niet eens thuis hoort,of dat de gemeente het op zijn beurt weer afperst van zijn burgers en dat geld weer uitgeeft aan andere potjes,waar het voor bedoeld is..Alsof die 1060 wel aan de belastingbetalende burgers was terug betaalt.