De Zoo van Zuylenstede - meer betonreliëfs in Overvecht | De Utrechtse Internet Courant De Zoo van Zuylenstede - meer betonreliëfs in Overvecht | De Utrechtse Internet Courant

De Zoo van Zuylenstede – meer betonreliëfs in Overvecht

De Zoo van Zuylenstede – meer betonreliëfs in Overvecht
Vorige maand ging schreef Arjan den Boer over Apollo en Artemis, twee grote betonreliëfs aan een flat in Overvecht. Daarbij stond Harry op de Laak als kunstenaar vermeld. Een lezer wees erop dat het werk in werkelijkheid van Romualda Bogaerts-van Stolk is. Zij maakte ook een dergelijk betonreliëf aan bejaardencentrum Zuylenstede. Beide gebouwen zijn van dezelfde architect.

Vorige maand ging schreef Arjan den Boer over Apollo en Artemis, twee grote betonreliëfs aan een flat in Overvecht. Daarbij stond Harry op de Laak als kunstenaar vermeld. Een lezer wees erop dat het werk in werkelijkheid van Romualda Bogaerts-van Stolk is. Zij maakte ook een dergelijk betonreliëf aan bejaardencentrum Zuylenstede. Beide gebouwen zijn van dezelfde architect.

Hoe kon de fout over de kunstenaar ontstaan? Harry op de Laak stond op verschillende plaatsen vermeld als maker van de reliëfs aan de Tannhäuserdreef. De belangrijkste bron was de website Bouwbeeldhouwwerk.nl van Jan Willem Arends, waarvan een vermelding bij nader inzien op z’n plaats was geweest. Daarnaast stond de kunstenaarsnaam vermeld in de Kunstroute Overvecht en op twee andere websites. Deze baseerden zich blijkbaar op de site van Arends, die het werk aan Op de Laak toeschreef aan de hand van een vergelijkbaar betonreliëf aan een kantoorflat in Den Haag van diens hand. Hoewel Arends nog een slag om de arm hield namen de andere bronnen alleen de naam over.

Artistieke erfenis

Naar aanleiding van het DUIC-stuk meldde Joop Coops zich, die jarenlang als administrateur op het architectenbureau van Albert van Overhagen heeft gewerkt, de architect van de flat aan de Tannhäuserdreef en van Zuylenstede. Coops was tot haar dood in 2012 bovendien gevolmachtigde van de kunstenares Romualda van Stolk (1921-2012) en voelt zich verantwoordelijk voor haar artistieke erfenis. Hij is enkele jaren voor haar dood met haar langs haar werken gereden, onder andere aan de Tannhauserdreef en Perudreef (Zuylenstede).

Een ander werk van Romualda Bogaerts-van Stolk aan een gebouw van Van Overhagen is het baksteenreliëf De Prinsemarij aan het Hervormd Wijkcentrum Prinsenhof aan de Eykmanlaan uit 1962. Dit pand is onlangs gesloopt, maar de baksteenreliëfs zijn gespaard en wachten nu in een tijdelijke stellage voor het nieuwe gebouw op herplaatsing. Een baksteenreliëf van Van Stolk uit het hetzelfde jaar aan de Technische School voor Mode en Kleding aan de Nolenslaan is wel definitief verdwenen. In Amersfoort zijn nog twee baksteenreliëfs op hun oorspronkelijke plek te zien: een van Bonifatius aan een portiekflat en een reliëf van Mercurius in een tunnel onder de spoorlijn. Deze ontwierp de kunstenares samen met haar echtgenoot Pieter Bogaerts (1920-1983). Met hem maakte ze in 1955 in Utrecht al een reeks kleine mozaïeken aan de lage flats aan de Stadionlaan, waar ze in een een kelderbox een tijdelijk atelier hadden.

Betonkunstwerk Zuylenstede door Romualda van Stolk, 1970 (Arjan den Beor)

Betonnen dierentuin

Drie grote nieuwe bejaardencentra in de wijk Overvecht werden in de nadagen van de verzuiling nog als katholiek, hervormd of ‘algemeen’ gebouwd. De eerste paal voor het hervormde Zuylenstede aan de Perudreef werd in 1969 geslagen. De bejaardenflat van tien verdiepingen hoog werd pas in 1972 in gebruik genomen. Een personeelsadvertentie uit dat jaar: ‘Onlangs is Zuylenstede geopend, het ultra-moderne hervormde bejaardencentrum voor 450 bewoners, dat gelegen is in een groot plantsoen aan de Vecht.’

De leeuwen, zebra’s, krokodillen, dromedarissen en kangoeroes, maar ook geiten en varkens, vormen deze ‘betonnen dierentuin’

Voor de slanke betonnen liftkoker (bijna veertig meter hoog!) ontwierp Romualda van Stolk elf betonreliëfs, die elk een paartje dieren voorstellen. Ze zijn ter plekke met een bekisting in beton gegoten. Hoewel de titel of betekenis van het werk onbekend is lijken de beesten uit allerlei werelddelen te komen: leeuwen, zebra’s, krokodillen, dromedarissen en kangoeroes, maar ook geiten en varkens. Misschien vormt deze ‘betonnen dierentuin’ een verwijzing naar de straatnamen in Overvecht, die immers variëren van Afrikadreef (leeuwen) tot Orinocodreef (krokodillen).

Concentratie

Romualda van Stolk kwam uit een kunstzinnige omgeving. Ze werd in 1921 in Huis ter Heide geboren, maar verhuisde met haar ouders al snel naar Italië. Haar moeder, de keramiste Sophie van der Does de Willebois (1891-1961), had namelijk een aardewerkfabriekje gekocht in Vietri sul Mare. Nadat Romualda’s vader Adriaan van Stolk overleed, hertrouwde haar moeder met de Italiaanse keramiek-kunstenaar Luigi de Lerma (1907-1965). Na ook nog enkele jaren op Rhodos te hebben gewerkt vestigden zij zich in 1934 met een pottenbakkerij in Groenekan. Romualda ging naar de Werkplaats Kindergemeenschap, de creatieve school van Kees Boeke in Bilthoven. Daarna bezocht ze de Rijksakademie van beeldende kunsten in Amsterdam (als medestudent van Karel Appel). In 1943 trouwde Romualda met de kunstenaar Pieter Bogaerts, met wie ze theaterdecors ging ontwerpen en zich in de jaren vijftig aan de monumentale kunst wijdde – net als haar stiefvader Luigi de Lerma in die periode.

Na 1970 richtte Romualda van Stolk zich volledig op de schilderkunst en kleine sculpturen (‘bouwsels’). Bij een tentoonstelling in 1982 schreef De Telegraaf: ‘Pas de laatste tien jaar is zij er, dankzij een consequente afzondering en door zich uitsluitend op zichzelf te concentreren, toe gekomen een persoonlijke beeldenwereld tot stand te brengen’. Deze concentratie vond ze in een klein huis met atelier in de Betuwe en later in een afgelegen ruïne in Zuid-Spanje. De laatste jaren van haar leven bracht ze door in het Rosa Spier Huis in Laren, waar ze nog altijd kunst maakte en exposeerde.

Gekoppelde berichten

Arjan den Boer

Arjan den Boer

Arjan den Boer is publicist over geschiedenis, design, monumenten en architectuur. Voor DUIC schrijft hij dit jaar over verdwenen villa's in Utrecht.

Profiel

1 Reactie

Reageren
  1. Klaas Simon

    Wat een leuk stukje over het werk van Romualda Bogaerts-van Stolk. Ter aanvulling het volgende. Rumalda had nog een oudere broer: Jan van Stolk, geboren in 1920 op Santa Brigida — een van de Canarische eilanden. Hij was als keramist werkzaam (overleden in 1997). En een zekere H. van der Grinten heeft een boek over haar werk gemaakt: Romualda Bogaerts: schilderijen en acquoyse bouwsels; uitgave Commanderie van St Jan in Nijmegen. Groeten

Plaats een reactie

Lees voor u reageert onze algemene voorwaarden. Alle reacties worden vooraf gemodereerd. Uw IP adres is geregistreerd (wordt niet gepubliceerd).