Op pad met Oud-Utrecht: Universitaire laboratoria rond de binnenstad Op pad met Oud-Utrecht: Universitaire laboratoria rond de binnenstad

Op pad met Oud-Utrecht: Universitaire laboratoria rond de binnenstad

Op pad met Oud-Utrecht: Universitaire laboratoria rond de binnenstad
Wandschildering door Toon Ninaber van Eyben in het Organisch-Chemisch Laboratorium aan de Croesestraat kort voor sloop in 1991 (Het Utrechts Archief)
De historische vereniging Oud-Utrecht gaat voor DUIC op zoek naar bijzonder erfgoed in de stad. Deze keer maakt de toenmalige biologiestudent Piet van Dijck een tocht langs de universitaire laboratoria uit de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw. Veel van deze gebouwen zijn gesloopt of hebben een andere bestemming gekregen. Wat is er gebeurd met al deze locaties?

De historische vereniging Oud-Utrecht gaat voor DUIC op zoek naar bijzonder erfgoed in de stad. Deze keer maakt de toenmalige biologiestudent Piet van Dijck een tocht langs de universitaire laboratoria uit de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw. Veel van deze gebouwen zijn gesloopt of hebben een andere bestemming gekregen. Wat is er gebeurd met al deze locaties?

Ik sta voor het Universiteitsmuseum in de Lange Nieuwstraat, het voormalig Botanisch Laboratorium. Het museum is momenteel gesloten vanwege een grote renovatie tot 2022. Ook via de achterzijde aan de Nieuwegracht kom ik er niet in. Mijn gedachten gaan terug naar de jaren 60 van de vorige eeuw, toen de aanwas van studenten biologie en scheikunde tot een zware druk leidde op de beschikbare locaties in de stad. Op de Uithof werd toen nog maar mondjesmaat gebouwd. 

Aan het Janskerkhof was het Zoölogisch Laboratorium gevestigd. De studenteningang was destijds aan de achterzijde aan het Hoogt, maar daar zitten de hekken nu dicht. Dit gebouw, van oorsprong het middeleeuwse Minderbroederklooster, werd na de reformatie gebruikt als Statenkamer, de vergaderzaal voor de Staten van Utrecht. In de 19e eeuw verhuisde het provinciale bestuur naar Paushuize en werden het Zoölogisch Museum en Laboratorium er gevestigd. Tegenwoordig is het gebouw aan het Janskerkhof in gebruik bij de rechtenfaculteit van de Universiteit Utrecht.

Tekst loopt door onder foto

Voormalig Fysiologiegebouw aan de Catharijnesingel 61 (Arjan den Boer)

Catharijnesingel

Ook aan de Catharijnesingel waren collegezalen en laboratoria. Het meest aansprekend was het Fysiologiegebouw dat in 1893 in neorenaissancestijl werd ontworpen door Rijksbouwmeester Jacobus van Lokhorst. Later werden hier vakken als microbiologie en genetica onderwezen. Het Fysiologiegebouw maakt tegenwoordig deel uit van de Rechtbank Midden-Nederland. Ernaast, op de plek waar nu de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit zit, was het Rijksinstituut voor de Volksgezondheid gehuisvest, de voorloper van het RIVM. Dit gebouw werd gesloopt, maar de entree is bewaard en staat nu op het terrein van het RIVM in Bilthoven. Ik ben benieuwd of deze toegangspoort in het nieuwe RIVM-gebouw op de Uithof gaat komen.

Ook verderop aan het Sterrenbos en in de buurt van het toenmalige Academisch Ziekenhuis Utrecht stonden laboratoria waar wij als biologiestudenten regelmatig kwamen. Veel gebouwen zijn vervangen door nieuwe woningen en kantoren, maar het Academisch Ziekenhuis zelf is verbouwd tot appartementen. Verderop langs de singel staat nog het Fysisch Laboratorium aan de Bijlhouwerstraat, een monumentaal gebouw dat in 1875 verrees op de ruïnes van de Utrechtse stadsmuren. Er bestaat een foto van toen deze vestingwerken tevoorschijn kwamen bij de aanleg van een kelder om een zogeheten Van der Graaff-generator te kunnen huisvesten.

Biologiestudenten moesten voor hun colleges en practica ook vaak naar de driehoek Vondellaan, Jutfaseweg en Croesestraat, waar in de jaren 20 en 30 universiteitsgebouwen waren verrezen voor vakgebieden die eerst in het Fysiologisch Laboratorium werden onderwezen. Van de panden aan de Vondellaan staat alleen het Pharmacologisch Laboratorium nog overeind als het bedrijfsverzamelgebouw Rudolf Magnus. Het Tandheelkundig Laboratorium is verbouwd tot appartementen. Waar de gebouwen van chemie en biochemie waren, staan nu huizen, appartementen en het Grafisch Lyceum Utrecht.

Uithof

De faculteit diergeneeskunde was geconcentreerd rond de Biltstraat en ook hier werden diverse vakken onderwezen aan biologen. Dit hele veeratsenijcomplex is, na de verhuizing van de veterinaire faculteit naar de Uithof, getransformeerd tot een aantrekkelijke woonwijk met horeca en culturele voorzieningen. Dichtbij, in de Jan van Galenstraat, was in twee noodgebouwen ruimte gecreëerd voor dierfysiologie. Hier staan inmiddels nieuwe huizen. In de Johannapolder — de latere Uithof, tegenwoordig het Utrecht Science Park — waren de eerste gebouwen gereed om biologiestudenten op te vangen voor colleges in Transitorium I en practica te doen in het Provisorium. Transitorium I bestaat nog steeds als het Marinus Ruppertgebouw, maar het Provisorium is gesloopt om ruimte maken voor studentenhuisvesting.

In een halve eeuw is er veel veranderd in Utrecht vanuit het perspectief van een toenmalige biologiestudent. Veel is afgebroken, maar gelukkig zijn er ook gebouwen behouden die aangepast zijn aan de huidige tijd en een mooie nieuwe functie hebben gekregen. Het Botanisch Laboratorium is daar het beste voorbeeld van: als de verbouwing klaar is zal het Universiteitsmuseum weer veel bezoekers trekken die geïnteresseerd zijn in de natuurwetenschappen. 

Tips om verder lezen bij Oud-Utrecht

Oud-Utrecht

Oud-Utrecht

De historische vereniging Oud-Utrecht is opgericht in 1923 en wil de kennis van en belangstelling voor Utrechtse geschiedenis, archeologie en monumenten stimuleren en waken over het behoud van het lokale en regionale erfgoed.

Profiel

2 Reacties

Reageren
  1. Nomdo Westerdaal

    De geplaatste foto van het lab aan de Catharijnesingel is niet die van het Fysiologisch lab (dat stond aan de Van Asch van Wijckskade 28) maar van het Hygienisch lab (het latere Lab voor Microbiologie). Het adres was oorspronkelijk Catharijnesingel 60 en is later veranderd in Catharijnesingel 59.

  2. Hans

    Leuk verhaal.
    Ik mis alleen het Pharmaceutisch Laboratorium aan de Catharijnesingel. Een imposant pand met prachtige glas-in-loodramen, maar helaas in de jaren tachtig van de vorige eeuw gesloopt ten faveure van Vrouwe Justitia.

Plaats een reactie

Lees voor u reageert onze algemene voorwaarden. Alle reacties worden vooraf gemodereerd. Uw IP adres is geregistreerd (wordt niet gepubliceerd).