Burgemeesters mogen demonstraties die direct voor de ingang van abortusklinieken worden gehouden verbieden. Dat staat in een uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State van woensdag 3 december. De reden hiervoor is dat een burgemeester op deze manier mogelijke wanordelijkheden kan voorkomen. Het verbieden van demonstraties voor de ingang mag alleen zolang er een alternatieve locatie wordt aangewezen die binnen zicht- en gehoorafstand van de kliniek ligt.

Volgens de Raad van State heeft iedereen het recht om te demonstreren, “maar dat recht is niet onbeperkt”. In de Grondwet en in de Wet openbare manifestaties staat vastgesteld dat er beperkingen op het demonstratierecht kunnen worden gelegd wanneer de gezondheid beschermd moet worden, wanneer het in het belang van het verkeer is of wanneer wanordelijkheden voorkomen moeten worden. “Alleen als één of meerdere van deze belangen in het geding is, kan een burgemeester beperkingen stellen of voorschriften verbinden aan een demonstratie”, aldus de Raad van State.

Wanordelijkheden

De Afdeling bestuursrechtspraak laat weten dat er bij een demonstratie bij een abortuskliniek sneller sprake is van wanordelijkheden dan bij een andere demonstratie: “Deze mensen bevinden zich in een kwetsbare positie, waardoor de aanwezigheid van demonstranten hen eerder, sterker en persoonlijker zal raken en daardoor voor hen veel indringender zal zijn dan in de meeste andere gevallen”.

Binnen zicht- en gehoorafstand

Bij wanordelijkheden hebben burgemeesters dus het recht om een verbod te leggen op een demonstratie die direct voor de ingang plaatsvindt. Wel moeten zij daarbij in acht nemen dat de alternatieve locatie binnen zicht- en gehoorafstand van abortuskliniekbezoekers moet zijn.

Op deze manier ligt de keuze van een directe confrontatie met de demonstranten bij de bezoekers van de kliniek zelf. Ze worden hierdoor niet “gedwongen” om het gesprek aan te gaan, maar kunnen er makkelijker voor kiezen dit te negeren.

Utrechts Vrelinghuis

Ook in Utrecht speelt al langere tijd de discussie over de anti-abortusdemonstraties. Op 5 mei 2021 wilde de vereniging Jezus Leeft ook een anti-abortusdemonstratie houden bij het Vrelinghuis aan de Biltstraat. Burgemeester Sharon Dijksma legde destijds beperkingen op, waardoor de demonstranten enkel op een laad- en loszone die 70 meter verderop ligt mochten demonstreren. Daarnaast was flyeren niet toegestaan.

De rechtbank oordeelde destijds dat de burgemeester de demonstranten niet weg mocht sturen. De gemeente Utrecht ging in hoger beroep. Op 8 augustus 2025 besloot de Raad van State uiteindelijk dat de uitspraak van de rechtbank blijft staan en de demonstranten het recht behouden om voor de abortuskliniek te demonstreren.

Burgemeester Dijksma noemde die uitspraak erg teleurstellend. Ze deed een oproep om landelijk beleid te maken voor de bescherming van bezoekers van een abortuskliniek. “Het gaat hier immers om uiterst persoonlijke en gevoelige medische ingrepen en vrouwen moeten daarbij niet gestoord of geïntimideerd worden”, zei Dijksma. “Er moet dus een oplossing komen waarbij zowel het demonstratierecht als het recht op de persoonlijke levenssfeer wordt gewaarborgd.”